خارجی‌ها در هر بُرهه¬ی‌زمانی‌که در افغانستان از حکومت‌ها حمایت نموده اند، همواره مبتنی‌بر منافع کشور‌های‌شان بوده است نه اصالت دادن به شریک و دوست شان یعنی‌دولت افغانستان. دولت دکتر نجیب نیز از این خصیصه بدور نبود و امید و تکیه گاه دولت خود را به مسکو نموده بود، اما در نهایت اتحاد جماهیر شوروی‌بود که پیمان صلح ژنو را با آینده نا معلوم و تضمین ناشده برای‌آینده سیاسی‌و ثبات اداری‌افغانستان امضا نمود. همان اتحاد جماهیر شوروی‌بود که با مجاهدین ضد دولت نشست و سازش نمود. تمامی‌این نکته نیز یکبار دیگر در امروز افغانستان تکرار شده است. توافق طالبان با امریکایی‌ها، نمونه¬ی‌بارز آن است. سوم: نقش پاکستان و ایران دو کشور همسایه افغانستان؛ پاکستان و ایران در زمینه سازی‌و تمویل گروهای‌مجاهدین در تقابل دولت نجیب نقش اساسی‌داشتند و هردو کشور توانستند در از میان بُردن دولت نجیب توسط مجاهدین کارآیی‌ارزنده را داشته باشند. نپذیرفتن مصالحه ملی‌نجیب و تداوم جنگ و در نهایت سقوط نظم سیاسی‌دوران نجیب را مجاهدین بیشتر به تحریک و امیدواری‌های‌این دو کشور همسایه به ثمر رساند، و زمینه گسست نظام سیاسی‌را شکل دادند. افتخار خلق بحران جدید و جنگ‌های‌خانمانسوز داخلی‌را در عدم نظام سیاسی‌همه شمول در افغانستان مجاهدین یدک می‌کشند. جهت درک بهتر نکات تحلیل شده در این نوشته؛ بخشی‌از نقل قول کتاب افغانستان در قرن بیستم متذکر است.
"دکتر نجیب¬الله در قید حیات نیست، اما کار نامه‌های‌وی‌را می‌توان مرور کرد. با وجودی‌که اکثریت اعضای حزب، نیروهای‌مسلح، کارمندان دولت از تطبیق مشی‌مصالحه ملی‌حمایت و پشتیبانی‌و در تطبیق آن سعی‌به خرج می‌دادند؛ ولی‌باآن همه نارساییهایی‌در کار زیاد رُخ می‌داد. این نارساییها از چند چیز ریشه می‌گرفت.
1) از عملی‌که با دایر شدن پلنوم هجدهم، حزب دموکراتیک خلق افغانستان به آن تن داده بود. جای‌رهبری‌را بدون ملاحظات و عواقب آن با پیمان و یا طرح بایک تعداد از اعضای‌دفتر سیاسی‌و شورویها اشغال کرده بود. این اعضای‌دفتر سیاسی‌نیز نتوانستند تا آخر وی‌را همراهی‌و حمایت نمایند.
2) سیاست کادری‌نادرست در تشکیلات حزبی‌که از معاونین شروع می‌شد و تا رده‌های‌پایین¬تر ادامه می‌یافت.
3) کار خود را بر دیگران رجحان دادن و عدم اعتماد بر دیگران.
4)دامن زدن مسایل حزبی، سازمانی، قومی، لسانی، محلی‌و غیره از طرف وی‌و اکثر هیأت رهبری‌و عدم رسیدگی‌و توجه به آن (صفحات": 357 و 358).
با توجه به این نکات، نتیجه¬ی‌بدست آمده این است که، پایداری‌و حفظ نظام سیاسی‌همه شمول و ملی، با رویکرد اصلاحی‌و همچنان توجه اساسی‌دولت به عامل‌های‌درون حکومتی، همه کمک کننده برای‌آوردن صلح پایدار در افغانستان است.