افغانستان با مرز های کنونی در زمان امارت عبدالرحمن خان بوجود آمد و تثبیت شد. این مرز ها در تمامی جوانب خود با خشکه و کشور های همسایه محدود است. همسایگان ما شامل چند کشور مختلف هستند که گاهاً در منافع بین المللی شان در تضاد هدیگر قرار دارند. چین، تاجکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران و همسایه جنوبی و شرقی ما، پاکستان از جمله کشور های هستند که با افغانستان مرز های مشترک سیاسی و طبیعی دارند. خوشبختانه اکثریت مرز ها مشکلات سیاسی و حقوقی ندارند؛ اما مرز طولانی و جنجالی ما با کشور اسلامی پاکستان خیلی از اوقات سیاست های منطقه¬یی را متأثر ساخته است. موضوع این مرز مشترک با همسایه جنوبی و شرقی، در بعد داخلی نیز ما را دچار معضلات کلان نموده است. بند شدن مرز ها و گذرگاه های تجارتی بر روی تاجران و مال اموال آنان، سبب بی نظمی های فراوان در بازار های کشور می شود و مشکلات فراوان را به بار می آورد. عبور و مرور آزادانه از این مرز طولانی و عدم مدیریت جدی در تمامی بخش های این مرز سبب خیلی از نا امنی ها در کشور شده است. تنش ها و مشکلات که گاهی میان افغانستان و پاکستان بوجود می آید اگثراً ریشه در معضل همین خط مرزی داشته و دارد. شور بختانه این مشکل همچنان ادامه دارد و قربانی های زیاد از مردم مظلوم افغانستان می گیرد. اینکه چرا تا هنوز نتوانسته ایم تا این موضوع را به شکل منطقی و از راه های مسالمت آمیز که در سطح جهانی موجود و متعارف است حل نمایم، سوال بسیار مهم و اساسی است که به نظام کنونی و گذشتة افغانستان بر می گردد؟.
در سطح منطقه¬یی، نیاز است کشور وارد معاملات سیاسی و یارگیری های استراتژیک شود؛ زیرا داشتن ارتباطات نزدیک و همسو یکی از شاخص های اساسی سیاست امروز هر کشور است. افغانستان در این میان در سطح منطقه روابط درازمدت با هند و کشور های دیگر داشته و دارد. اما طوریکه در اول اشاره شد تضاد منافع کشور ها، بویژه هند و پاکستان خیلی اوقات تأثیرات سؤ بر تعاملات و سیاست های خارجی ما با پاکستان داشته است. حفظ تعادل در این بازی های کلان منطقه¬یی تا هنوز از جانب سیاست مداران ما خیلی تبلور نداشته است. واقعیت همین است، در فضای بی اعتمادی میان هند و رقیب دیرینه اش (پاکستان)، سیاست های بسیار واضح کار دارد تا به نحوی از آسیب ها و رقابت های این دو کشور در قبال افغانستان کاسته شود. در نزده سال گذشته با توجه به شرایط جدید افغانستان بازی های منطقه¬یی طوری بوده است که ما نتوانسته ایم تعادل را برقرار کنیم، تا گزند کمتر از مخمسه های موجود داشته باشیم. پاکستان از نزدیک شدن ما با هند هراس دارد و نمی خواهد دولتی در افغانستان روی کار شود که قدرتمند و توسعه یافته و با هند دوست باشد. از جانب دیگر هند با درک از شرایط منطقه در تلاش است و به نفع خویش می داند تا در افغانستان دولت قوی شکل بگیرد و آن کشور را در تداوم دوستی اطمینان دهد. هردو کشور در قبال نگرش ها و کنش های خویش نا گزیر به پرداخت هزیینه های سنگین هستند و سرمایه گذاری های وسیع انجام می دهند. در این بازی سه جانبه به خصوص در این نزده سال اخیر تنها کشور افغانستان است که بیشترین ضرر را دیده است. زیرا ابزار و فرصت برای سیاست های تخریبی کشور پاکستان در رابطه به افغانستان، در درون کشور و آن سوی خط دیورند به وفور در دسترس پاکستانی هاست. با سرمایه گذاری نسبتاً قوی روی همین نکته ها، توانسته اند به آسانی به اهداف شان دسترسی داشته باشند. کشور ما در این روابط گره خورده سه جانبه تا حال معاملة را بنیان گذاری و عملی نساخته است که در یک همگرایی نسبی توانسته باشیم از این بازی سود ببریم، و یا حداقل از آسیب های که امروز با آن ها از این ناحیه رو به رو هستیم جلوگیری کرده باشیم. البته افغانستان از فرصت های پیش آمده از جانب هند استفاده نموده و به اندازه¬ی محدود از این معامله نفع و دستآورد داشته است. زیرا با هند موضوعی را نداریم که در حل آن ناکام باشیم. یا از آن ناحیه به شکل جدی منافع ما تهدید شود. افغانستان با هند همسایه در به دیوار نیستند و کدام مرز مورد منازعه هم نداریم. روابط تاریخی ما با هند نیز اٌفت و خیز های کمی را تجربه نموده است.
اما شریک دیگر این بازی (پاکستان) علاوه بر اینکه نزدیکی افغانستان و هند را در راستایی منافع ملی شان نکتة متضرر کننده برای آینده خود شان می دانند، مسألة بسیار مهم و مورد منازعه را نیز با خود افغانستان دارد. اینجا هست که معضل خط دیورند قامت راست می کند و مورد توجه غیر مستقیم پاکستان در خلال سیاست های تخریبی شان قرار می گیرد. دیدیم ما با هند در موجودیت رقابت کشور هند با پاکستان روابط خوب و مبتنی بر منافع هردو کشور داریم. اما چرا با پاکستان در عین معامله، ناکام هستیم؟ به خاطر این است که مشکل خط دیورند علت اصلی شکست ما در این تعاملات منطقه¬یی است. اگر افغانستان و پاکستان سر این مرز منازعه نمی داشتند به جرأت می توان گفت که ما در این نزده سال این ظرفیت را ایجاد می توانستیم که از این بازی ها به نفع خود استفاده نمایم و یا حد اقل میزان ضررش را کاهش دهیم که متاسفانه نشده است. پس تعادل در بازی های منطقه¬یی که منجر به آوردن صلح و ثبات و همچنان توسعه کشور باشد وابسته به متغییر های چند سویه است. یکی از این فکتور ها که تا کنون چانس های زیادی از دست افغانستان گرفته است و از این ناحیه متضرر شده ایم و می شویم همین مسألة خط مرزی دیورند است. سالهاست مردم افغانستان قربانی این معضل هستند و به عنوان اهرم فشار بر دولت و ملت افغانستان از جانب پاکستان استفاده می شود. رقابت پاکستان و هند و دشمنی این دو کشور مگر از دشمنی ایالات متحده با ایران شدید تر است؟ در حالی که حضور نظامی گستردة امریکا و متحدانش در افغانستان در این چند سال بوده است؛ اما روابط ما به شکل مسالمت آمیز و مبتنی بر اصل همکاری های همسایگی و منطقه¬یی با ایران بوده است. روابط گسترده در عرصه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی با توجه به احترام متقابل و احترام به آزادی همدیگر میان افغانستان و ایران جریان داشته است. چطور توانسته ایم در این نزده سال حضور نظامی و سیاسی امریکا و تمامی متحدانش در کشور، با دشمن اینها یعنی ایران نیز روابط دوستانه و همکاری های دراز مدت داشته باشیم؟ لابد به این نتیجه می رسیم که مشکل ما و پاکستان نهفته در جای دیگر و عنوان دیگر است که اینگونه قربانی می دهیم. چرا همانند داشتن روابط سیاسی با ایران و امریکا، قادر نیستیم سیاست های متعادل و روابط خوب در بازی های سه جانبه هند- افغانستان و پاکستان داشته باشیم؟. بنابر این تعادل در روابط منطقه¬یی که بتوانیم از آن به نفع کشور استفاده نموده و آوردن صلح و ثبات را در این ملک تسریع ببخشیم، متضمین جسارت مطرح کردن راه های حل مسالمت آمیز متغییر های مشکل آفرین میان افغانستان و پاکستان هست. مردم و ملت ما چرا در بازی های خیالی و رقابت های کشور های دیگر بسوزند؟ نا چار ما با پاکستان همسایه هستیم و همسایه خواهیم ماند. این راه حل ندارد که از همسایگی پاکستان دوری جویم. پس چرا سیاست های واقعی را با خیال و آرمان های هزینه بر، عجین نمایم و مشکلات را بر خود بیشتر و متداوم تر بسازیم.
ملت افغانستان در پی روابط برادرانه و همسایه داری نیک با کشورهای همسایه¬ی خویش است، اما این روبط باید بربنیاد اصل احترام به تمامیت ارضی و احترام به حاکمیت همدیکر باشد. فرایند جنگ در افغانستان و همچنان پروسه¬ی صلح، هردو تابع همکاری های بزرگ ملی و منطقه¬یی است. حتی ثبات این منطقه منوط است به ختم جنگ و بحران های موجود در هریکی از این کشورها که به صورت طبیعی در همسایگی همدیگر قرار دارند. ما خواهان همکاری های صادقانه کشورهای منطقه در جهت آمدن صلح در افغانستان هستیم و ایجاد فضأ صلح آمیز در افغانستان به نفع کشورهای همسایه و منطقه است/ خواهد بود.