در مورد فراگیری ویروس کرونا و ثبت موارد آن در افغانستان، می‌توان اندکی خوش‌بینانه برخورد کرد. بالاخره کرونا باعث می‌شود که هرچند برای مدت کوتاهی تغییرات اندک و یا قابل ملاحظه در سبک و سیاق زندگی روزمره آورد. زندگی که سال‌ها به تکرار گذشته و هر روز آن شبیه روز قبل است. صبح از خواب بیدار می‌شویم، صبحانه می‌خوریم، با زن و فرزند و پدر و مادر و اهل خانواده خداحافظی می‌کنیم و به دفتر و کار می‌رویم. آدم‌های تکراری را می‌بینیم، رئیس‌های خفه شده در خودنمایی را تحمل می‌کنیم، کسانی که فقط از ما کار و امضای حاضری روزانه به سر وقت و به قول مدیران جدید "بهره‌وری" می‌خواهند. حداقل برای مدت کوتاهی مجبور نیستیم کسانی را تحمل کنیم که هیچ یک از مصیبت‌ها و رنج‌های ما را نمی‌دانند و درک نمی‌کنند، اگر بدانند برایشان اهمیت ندارد. برای آن‌ها یک چیز اهمیت دارد و آن هم کار است، اگر نتوانی یک روز را برای آن‌ها مفاد و دست‌آورد داشته باشی، فردای آن هزار دلیل و بهانه پیدا می‌کنند تا به شما گوشزد کنند که وجود شما برای آن‌ها بهره‌وری ندارد. فایده‌ای ندارد. گیرم که ما در هیچ نهاد دولتی و یا خصوصی کار نمی‌کنیم و برای خود کار می‌کنیم. باز هم همان چرخه تکرار است و دیگر چیزی جدیدی در آن دیده نمی‌شود. سوال من این است: آیا وقت آن نرسیده که به این چرخه تکرار پایان بخشید؟ اگر قدرت پایان بخشیدن به چرخه‌های تکرار زندگی وجود ندارد، حداقل برای چند روزی هم این فرصت مهیا نیست؟
جواب ساده است. این فرصت وجود دارد اگر شیوع و فراگیری ویروس کرونا را جدی بگیریم که تقریبا تمام جهان را درگیر کرده است. انگار دولت‌ها باهم رقابت دارند که از یکدیگر جلو بزنند و زودتر وضعیت اضطرار اعلام کنند. از ارباب‌های جهان مثل امریکا و انگلیس گرفته تا رقیبان آن که حوزه اروپا و آسیا باشد همه تلاش می‌کنند که با اعلام وضعیت اضطرار از یک‌دیگر پیشی بگیرند و نمره دریافت کنند. سیاست‌مداران که تمام نیرنگ‌ها را برای کسب محبوبیت اجتماعی مصرف کرده‌اند، اکنون با ابلاغ قرنطین و ماندن در خانه و خودشان را محصور کردن، همدلی اجتماعی کسب می‌کنند. چیزی ناامید کننده و غیرمترقبه نیست. کار سیاستمداران عوام فریبی است و عوام فقط در وضعیت‌های اضطرار می‌توانند از تقصیرات سیاستمداران بگذرند و آن‌ها را ببخشند. گیرم که تمام این بدبینی‌ها در مورد آنان دروغ از آب درآمد و هیچ یکی راست نبود. فرض را بر این می‌گذاریم که آن‌ها نیز انسان‌اند، وطن دارند و وطن خود را دوست دارند و بیشتر از خودشان به مام وطن عشق می‌ورزند. در این صورت گفته‌های آنان را جدی می‌گیریم و به دستورهای که از نهادهای مختلف و مراجع مختلف صادر می‌کنند، احترام می‌گذاریم و آن را قبول می‌کنیم. با این حال فرض می‌گیریم که خطر وجود کرونا جدی است و راه برای جلوگیری از آن، تغییر سبک زندگی است. تصور می‌کنیم که کرونا از ما یک چیز می‌خواهد و آن این که برای مدت کوتاهی شیوه‌های روزمره زندگی را تعطیل کنیم و به سبک دیگر زندگی کنیم. به ختم و خیرات و قرآن خوانی نمی‌رویم، به دیدن مسافر تازه برگشته از سفر نمی‌رویم، به بازر و کاروبار نمی‌توانیم برگردیم، از دیدن دوست و آشنا و مشتری محرومیم، در عوض فرصت ماندن در خانه را داریم. در عوض می‌توانیم در خانه بمانیم و از بودن در خانه و خلق فضاهای خوش‌آیند در کنار خانواده لذت ببریم.
سیاست‌مداران ما نیز بعد از دو ماه، شیوع ویروس کرونا حداقل با 16 مورد ابتلا در افغانستان را نیز تثبیت و تایید کرده‌اند. سخنگوی وزارت صحت افغانستان گفته که وضعیت مراقبتی و سلامت این 16 تن رضایت‌بخش است و به حالت هشدار و خطر نرسیده است. اولین مورد کرونا که در ولایت هرات ثبت شده بود، بعد از تکمیلی دوره مراقبت و قرنطین اکنون به خانه بازگشته و تحت مراقبت و قرنطین خانگی قرار دارد. او نیز در وضعیت بهتر قرار دارد و وحید مایار سخنگوی وزارت صحت وضعیت سلامتی او را نیز خوب توصیف کرده است. با این حال، احتمال این که شیوع ویروس کرونا در روزهای آینده بیشتر شود، وجود دارد. فرض را بر این می‌گیریم که جلوی فراگیر شدن این ویروس را می‌گیریم و انسجام دولت و مردم را برای مبارزه با آن با حفظ می‌کنیم، در این صورت نیاز به انجام چه کارهای داریم؟ اولین چیزی که به ما گوشزد و توصیه می‌شود، این است که دستان خود را مرتب تمیز نگهداریم، در خانه بمانیم، از مراودات اجتماعی پرهیز کنیم و با کسی دست ندهیم و یا در آغوش نفشاریم. همه‌ای این‌ها به یک معنا است و آن این که عادات روزمره خود را تغییر دهیم. تغییر عادات روزمره به معنای دیگر، تغییر سبک زندگی است. از باب احتیاط هم که شده، اولین چیزی که به نظر می‌رسد همه آن را در زندگی شخصی خود مراعات کنیم، یک چیز است و آن هم تغییر سبک زندگی است. آیا تغییر سبک زندگی آسان است؟ جواب ساده است و آن هم منفی است. "نه خیر، هرگز آسان نیست". عادت‌ها و سبک زندگی که در سال‌های سال آگاهانه و ناآگانه مطابق با آن زندگی کرده‌ایم، به این سادگی ممکن و قابل تغییر نیست اما اگر جبری باشد، در َآن صورت جواب مثبت است.
ما می‌توانیم خطر ویروس کرونا و کشندگی آن را درک کنیم و برای مبارزه با آن آمادگی بگیریم. اولین آمادگی مبارزه با کرونا نشستن در خانه است. مورد قبول ما واقع نمی‌شود و یا حداقل خوش‌آیند نیست اما برای محافظت از خود و همنوعان خود می‌توانیم این کار سخت و دشوار را انجام دهیم. کرونا از ما تغییر می‌خواهد و ما آماده پذیریش این تغییرات بی‌رحم و ناانسانی هستیم. مهم‌ترین سوال که پیش می‌آید، این است که چه تعداد از مردم و شهروندان افغانستان می‌توانند در زندگی خود تغییر بیاورند؟ جواب به این سوال تقریبا ناامید کننده است. ناامید کننده از این جهت که طبق آمارهای فقر جهانی، افغانستان یکی از کشورهای فقیر است که بیشتر از 45درصد مردم آن به غذای مصئون دسترسی ندارند. ناامید کننده به این جهت است که طبق آمارهای بانک جهانی از هر صد نفر در افغانستان، درآمد روزانه 55 تن آن‌ها به 150 افغانی نمی‌رسد. یعنی بیشتر از 55درصد مردم افغانستان زیرخط فقر زندگی می‌کنند؛ زیرا جامعه افغانستان و خانواده‌ها در افغانستان معمولا تک‌منبعی است. تک‌‎منبع به این معنا که از هر خانواده فقط یک نفر درآمد دارد و بقیه اعضای فامیل روی همان یک منبع استوار است و زندگی را پیش می‌برند. وقتی آن یک منبع نیز بی‌کار و روزگار است و نمی‌تواند 150 افغانی درآمد داشته باشد، پس چشم امید برای تغییرات در سبک زندگی هرچند برای مدت کوتاه به کدام سو نگاه داریم. دولت و سیاستمداران اگر از مردم تغییر در زندگی و خانه‌نشینی می‌خواهند، انتظار می‌رود که مصیبت‌های مردم خود را نیز درک کنند و به آن‌ها در وضعیت اضطرار کمک کنند. برعلاوه این‌ها، افغانستان تنها مشکل فقر ندارد، ناامنی و دست و پنجه نرم کردن با گروه‌های تروریستی و مخصوصا گروه طالبان را نیز دارد. ناامنی به علاوه فقر امکان تغییر زندگی حتا برای کوتاه مدت را نیز از بین می‌برد. دولتمردان باید چاره امنیتی را نیز بیاندیشند هرچند که فراگیری ویروس کرونا به خودی خود تهدیدی برای امنیت املی است. با این حال به نظر می‌رسد که برعلاوه داشتن مصیبت‌ها و رنج‌های بی‌شمار، هرچند برای مدت کوتاهی خود را مجبور کنیم تا زنده بمانیم. خود را از شر فراگیری ویروس کرونا نگهداریم تا تخریبات آن را به حداقل برسانیم؛ چون که انتظار از دولت افغانستان برای جلوگیری از آن تقریبا بی‌معناست. با این وجود، تغییر سبک زندگی هم خوشایند است و هم دشوار اما مجبوریم برای مدت کوتاهی این تغییرات ناخوشایند را بپذیریم. ویروس کرونا از ما تغییر می‌خواهد و ما برای این تغییرات آماده‌ایم.