پس از ماه‌ها تلاش و برگزاری چندین دور مذاکرات میان نمایندگان طالبان و ایالات متحده امریکا بالاخره توافقنامه صلح به روز شنبه تاریخ ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ به امضا رسید. یکی از محورهای چهارگانه‌ی که در این موافقت نامه گنجانده شده موضوع برگزاری مذاکرات مستقیم میان حکومت افغانستان و گروه طالبان است که در صورت برگزاری این مذاکرات میان دولت افغانستان و گروه طالبان، عواملی مختلفی داخلی و خارجی وجود دارد که بدون تردید بر آن اثر گذار خواهد بود که هر کدام به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

الف عوامل داخلی
دولت افغانستان و گروه طالبان برای برقراری تماس و مذاکرات مستقیم هر کدام به نحوی با مشکلات و موانعی مواجه است، گروه طالبان بعد از فوت ملا محمد عمر دچار انشقاق و دو دستگی شده که هر کدام بر مناطقی از کشور نفوذ دارد و از جانبی دیگر دولت افغانستان نیز آن طور که بایسته است از وحدت نظر برخوردار نیست. نیروهای طرفدار دولت افغانستان از زمان ایجاد حکومت وحدت ملی در سال 2014 دچار تشتت آرا شده‌اند که این تشتت آرا و پراکندگی نظر به مرور زمان و در دو انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری اخیر شدت بیشتری یافته است. در این نوشته کوتاه گریزی زده خواهد شد بر عوامل تاثیر داخلی بر مذاکرات بین‌الافغانی که قرار است از تاریخ 10 مارچ 2020 آغاز شود.

1. حکومت
قرار است 9مارچ معادل 19 حوت سال جاری مراسم تحلیف رئیس جمهور و معاونین وی که در انتخابات 6 میزان سال از سوی کمیسیون مستقل انتخابات برنده اعلام شده است، برگزار شود و پرونده حکومت وحدت ملی که ریاست اجراییه بخشی از آن بود بسته شود. بدون تردید حکومت افغانستان خود را نماینده تام الاختیار و اصلی مردم افغانستان در مذاکرات صلح بین الا افغانی می-داند و در این راستا علاوه برموجودیت یک نهادی مستقل به نام شورای عالی صلح، وزارتی را تحت عنوان وزارت دولت در امور صلح ایجاد کرده است که عملا وظیفه و صلاحیت پیشبرد مذاکرات صلح به وزارت دولت در امور صلح واگذار شده است.

2. گروه‌های سیاسی (رهبران جبهه متحد شمال)
رهبران جهادی که اغلب پیرامون تیم انتخاباتی ثبات و همگرایی به همراه حامد کرزی گرد آمده اند هر چند از امضای توافق‌نامه صلح میان ایالات متحده و گروه طالبان استقبال کرده‌اند اما به نظر می‌رسد در مذاکرات بین الافغانی راه شان را از حکومت منتخب افغانستان به رهبری محمد اشرف غنی جدا خواهند کرد. موضع‌گیری‌های متفاوت و اغلب منتاقض رهبران جهادی و عدم هماهنگی آنان در طرح مسائل و خواسته‌های آنان در نشست‌های مسکو و دوحه به خوبی حکایت گر برخورد شخصی، جناحی و قومی آنان با مسأله صلح است و به نظر نمی‌رسد این رهبران بتوانند در برابر تیم مسنجم و هماهنگ طالبان طرح واحد و خواسته های هماهنگ و همه شمول ارائه کنند.

3. طالبان
هر چند، طالبان در مذاکرات صلح از خود یک گروه منسجم، متحد و با طرح و برنامه هماهنگ به نمایش گذاشت اما آن‌چنان که رهبران طالبان و شورای کویته ادعا می‌کنند این گروه متحد و یک پارچه نیست، گروه طالبان بعد از فوت ملا محمد عمر دچار اختلافات شدید شده و در حال حاضر عملا به دوشاخه تقسیم شده‌است. شاخه ملا رسول که حوزه نفوذ آن اکثرا مناطقی در غرب و جنوب غرب افغانستان است از همان ابتدا با مذاکرات صلح میان ایالات متحده و طالبان مخالف بود و بعید است که در مذاکرات بین الافغانی اشتراک کند و از سوی هم طالبان موافق مذاکرات صلح به رهبری ملا هیبت الله نیز از انسجام لازم در برخورد با قضایا برخوردار نیستند. زیرا شبکه حقانی نسبت به سایر هم‌قطاران خود دارای تفکرات و عقاید افراطی تر و تند روانه تری می‌باشد و در مسائل مثل حق تحصیل و کار زنان ممکن است از خود مقاومت و سرسختی بیشتری نشان دهد.

4. زنان
بدون تردید در طول 19 سال که از عمر نظام جدید در افغانستان می‌گذرد زنان چه در عرصه آموزش و تحصیل و چه در عرصه‌های کار به جایگاه نسبتا شایسته و قابل قبولی رسیده‌اند. زنان در طول این مدت توانسته اند در مدیریت‌های کلان کشوری موفق ظاهر شوند و توانسته‌اند خودشان را در سطوح مدیریت عالیه کشور مانند وزارت، ولایت، ریاست و وکالت برسانند، زنان در مدت نسبتاً کوتاهی نشان دادند که می‌توانند دوشادوش مردان و حتی بهتر از آنان به مدیریت امور جامعه بپردازند، با آغاز مذاکرات بین الافغانی زنان نسبت به آینده شان نگرانی جدی دارند. زیرا طالبان بر اساس تفسیرهای که از متون دینی و شرعی دارند زنان را از ابتدایی ترین حقوق آنان محروم کرده بودند و در نظام طالبانی زن به هیچ عنوان به حیث یک انسان که طرف حق و تکلیف قرار بگیرد به حساب نمی‌آمد و همواره زن موضوع حق بود و در حال حاضر نیز در مناطق تحت کنترول طالبان زنان از اساسی ترین حقوق انسانی و بشری خود محروم اند و بعضا به شکل وحشیانه‌ای شکنجه، مجازات و به قتل می‌رسند، طالبان هر چند هم که ژست تغییر دید نسبت به زنان بگیرد اما بعید است دیدگاه جزم اندیشانه و دگماتیستی آنان نسبت به مسئله زن تغییر کرده باشد. با عطف توجه به جایگاه زنان در نظام سیاسی فعلی و پتانسیل چانه زنی که در حال حاضر برای زنان ایجاد شده است، زنان می‌توانند به عنوان نیروی تاثیر گذار در روند مذاکرات سهیم شوند و بر نتیجه آن تاثیر بگذارند.

5. رسانه‌ها
در دنیای کنونی و مدرن رسانه به عنوان رکن و قوه چهارم به شمار می‌رود، در این شکی نیست که جریان آزاد اطلاعات در تکامل و رشد یک جامعه نقشی به سزایی دارد و افغانستان پسا طالبان، یکی از معدود و محدودترین کشورها در منطقه است که جریان اطلاعات به صورت آزادانه صورت می‌گیرد با استفاده از این مزیت رسانه‌ها می‌توانند نقشی فعال و غیر قابل انکاری را در جهت دهی مذاکرات و اگاهی مردم از جریان مذاکرات بازی کنند.

6. جامعه مدنی
در افغانستان بعد از 2001 نهاد‌های مدنی رشدی چشم‌گیری داشته‌اند و با وجود چالش‌ها و موانع توانسته‌اند جایگاه قابل توجهی را درنظام کنونی افغانستان پیدا کنند اما آن طور که پیداست گروه طالبان میانه خوبی با جامعه و نهادهای مدنی ندارد و نهادهای مذکور به صورت حتم از این منظر نگران است و مذاکرات بین الافغانی را از نزدیک و با نگرانی دنبال خواهد کرد با توجه به این‌که جامعه مدنی پل ارتباطی میان مردم و دولت است می‌تواند با ارائه خواست‌ها و طرح‌های برای حمایت از حقوق مدنی-سیاسی مردم در مذاکرات بین الافغانی نقش پررنگی داشته باشد.

ب: عوامل خارجی
ملا عبدالغنی برادر در سخنان خود در جریان امضای توافق‌نامه صلح به صورت مشخص از بعضی از کشورها تقدیر و قدردانی کرد که بیان‌گر تاثیر پذیری این گروه از کشور‌ها و قدرت‌های خارجی است و حکومت افغانستان هم بدون شک در مذاکرات آتی بین الافغانی نظرات دوستان وشرکای خود را مورد توجه قرار خواهد داد که به اختصار به عوامل تاثیرگذار خارجی بر مذاکرات بین الافغانی پرداخته می‌شود:

1. قدرت‌های جهانی
ایالات متحده امریکا به عنوان شریک و متحد افغانستان و یکی از طرف‌های توافق‌نامه صلح با طالبان از نزدیک ناظر مذاکرات بین الافغانی خواهد بود و نظرات خود را به عنوان متحد حکومت افغانستان در جریان مذاکرات مذکور خواهد داشت، سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) بازوی نظامی ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان متحد ایالات متحده امریکا و به عنوان کمک کننده ملکی و نظامی حکومت افغانستان نیز از نزدیک جریان مذاکرات را زیر نظر خواهند گرفت و در نقطه مقابل نباید نقش کشورهای چین و روسیه را به عنوان قدرت‌های بزرگ و تاثیر گذار در اتفاقات آینده و مذاکرات بین الافغانی نادیده گرفت و این دو کشور قدرت‌مند نیز جریان مذاکرات را از نزدیک دنبال خواهند کرد و تاثیراتی بر جریان مذاکرات دو طرف خواهند داشت.

2. قدرت‌های منطقه‌ای
قدرت‌های منطقه‌ای مانند هند، ایران، پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی و تا حدودی ترکیه با توجه به منافعی که دارند مذکرات بین الافغانی را از نزدیک زیر نظر خواهند گرفت و هر کدام به نوعی و با توجه به میزان نفوذ خود بر گروه طالبان بر مذکرات و سمت دهی به مذکرات نقش بازی خواهند کرد.