صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

دشواری‌های صلح افغانستان

-

دشواری‌های  صلح افغانستان

منبع: دیپلومات
نویسنده: داوود ختک
مترجم: سخی خالد

از تازهترین کاروزار طالبان در راستای کاهش عملیاتهای نظامی به دنبال اعلام آتش بس هفت تا ده روزه چنین بر میآید که گفتوگوها میان نمایندگان دفتر سیاسی این گروه در قطر و ایالات متحده به مهمترین مراحل خود رسیده است. 
چندین خبرگزاری بین المللی، هفته گذشته از قول یک مقام بینام طالبان گزارش کردند که احتمال دارد طالبان مؤقتا اعلام آتش بس کنند. سپس سهیل شاهین، سخنگوی طالبان به روزنامهی «دان» گفت که این گروه «در روزهای که قرار است با ایالات متحده پیمان صلح را امضا کنند، عملیاتهای نظامی شان را کاهش خواهند داد.»
با وجود این که زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژهی ایالات متحده برای صلح افغانستان تا هنوز در این مورد ابراز نظری نکرده است، اما موجی از دیدوبازدیدهای مقامات در امریکا، کابل، اسلام آباد و دوحه در هفتههای اخیر، حاکی از آن است که برای پایان دادن به جنگ 18 سالهی طالبان در آیندهی نزدیک مقدمات لازم گرفته شده است.
آتش بس مؤقتی اگر رویش توافق شده باشد، گفتوگوهای صلح که روند یک-قدم پیش/ یک-قدم پس را طی میکند، را تسریع خواهد کرد. صلح پایدار، اما دارای پیچیدگیهایی است که میتواند هدف اصلی را زیر سوال ببرد.
اولاً، نتیجهی انتخابات ریاست جمهوری 28 سپتامبر 2019 تا هنوز مشخص نشده و این به زیان توافق پیشبینی شدهی صلح است. داکتر عبدالله عبدالله، شریک [و همنشین] رییس جمهور غنی در حکومت وحدت ملی که مدعیانِ اصلی در انتخابات گذشته نیز هستند، در برابر نتایج ابتدایی که پیروزی غنی را نشان میدهد، واکنش نشان داده است.
پس از آن واکنش، هواداران عبدالله، به نشان اعتراض در چندین شهر تظاهرات کردند و خواهان تفتیش آرا شدند. تأخیر درازمدت در اعلان نتایج نهایی، در حالی که طالبان و ایالات متحده روی خواستههای شان چانه زنی میکنند، میتواند نقصان به بار بیاورد.
فرض کنید که ایالات متحده و طالبان پیمانی را امضا کردند که به اساس آن نیروهای امریکایی گام به گام از افغانستان بیرون شدند و طالبان با رهبران افغان به منظور رسیدن به توافق نهایی دور میز مذاکره نشستند. در احوال آشفتهی کنونی، از جانب حکومت افغانستان چه کسی گفتوگوهای صلح را به پیش خواهد برد؟
احتمالیترین سناریو این است که غنی-عبدالله بیتوجه به نتیجهی نهایی انتخابات مشترکاً حکومت وحدت ملی را ادامه خواهند داد. اما پرسش اصلی که ذهنیتهای بسیاریها را در کابل و فراتر از آن مصروف کرده این است که ذیل کدام شرایطی -و برای چند مدت-  دو همکار در غیاب جامعهی بین المللی به عنوان دو رقیب وارد کارزار شوند و همچنان بتوانند شانه-به-شانهی هم حکومت را پیش ببرند. از همه مهمتر، حتا در حضور ایالات متحده و همکاران بین المللی حاضر نیستند چشم-در-چشم هم ببینند.
گذشته از تنش میان «غنی-عبدالله»، در منازعهی افغانستان گروه سوم و یحتمل ترسناکتر دیگری نیز شریک است: طالبان. این که چه کسی و چه شرایطی خواهد آمد و اوضاعِ افغانستانِ پس از خروج نیروهای خارجی چگونه خواهد بود، عجالتاً فقط میشود در موردش گمانه زنی کرد. طالبان، تأثیرگزارترین قدرت برای حل این چالش و از دید بسیاری از بازیگران بین المللی و منطقهای فاکتوری سرنوشتساز در آوردن صلح به افغانستان است. آیا طالبان به مفاد توافقنامه صلح پایبند خواهند بود؟
در کنار عبور از تنگنای به نام پروسهی صلح، پیوستن طالبان به قدرت به دو دلیل نگران کننده است: اشتیاق [بیپایان] طالبان به کسب قدرت و جهان بیبینی این گروه شبه نظامی.
آیا طالبان از بلندپروازی دست برداشته و اجازه میدهند که غنی-عبدالله حکومت را پیش ببرند و/یا با طلب معاونت از دیگران به مثابهی شرکای کوچکتر در تلاش خواهند شد که سکوی کشتی را به دست بگیرند؟
با خاطرات تلخی که از دوران حکومتِ خشونتبار طالبان (به شمول نقض حقوق بشر) در میانهی دههی 90 در ذهن مردم باقی مانده است، هیچ یک از رهبران افغانستان به سادگی سلطهی این گروه را نخواهند پذیرفت. این مسئله به منازعهی تازهتر قدرت خواهد انجامید که در پیامد آن بسیاری از جنگسالاران را وا خواهد داشت که در گروه محافظه کاران قرار بگیرند.
جهان بینی طالبان، فاکتور بااهمیت دیگری است که ترس و نگرانی را در افغانستان برانگیخته است. ناظران به این باور هستند که با وجود اقامت در خانههای قلعهنما [و مجلل] و دیدوبازدید با دیپلوماتهای خوشهیکل در هتلهای پنج ستاره، دگرگونیِ زیادی در طرز فکر طالبان در مورد زنان، حقوق بشر، آزادی بیان و ... نیامده است.
ملا عبدالغنی برادر، رییس گروه گفتوگوکنندهی طالبان در گفتوگوی اخیر با «پیبیاس فرانتلاین» در مورد حقوق زنان گفته است: «دیدگاه طالبان در این مورد تغییری نکرده است. ما تمام حقوقی را که خدا به زنان داده و مطابق قانون شریعت قبول داریم، اگر بخواهند زندگی و کار کنند، حتماً به آنان اجازه خواهیم داد.»
امضای پیمانِ صلح، بدون دستیابی به وضعیت ایدهآل برای گروهی که سربازان پیادهی شان را به هدف ایجاد اتوپیایی اسلامی استخدام کرده و شستشوی مغزی داده بودند، یک چالش واقعاً جدی است. قناعت دادن نفرات نظامی به این که چیزی را قبول کنند که کمتر از آنچه باشد که قولش را دریافت کرده بودند، چالش مخاطرهآمیزی است.
خلع سلاح طالبان، نیز یک چالش است. رهبری طالبان در مورد مسلح کردن سربازان شان در وضعیتی که توافق صلح با رهبری حکومت افغانستان به نتیجه نرسد، احتیاط کاری خواهند کرد. 
از طرف دیگر، اعتماد کردن به رهبری طالبان که ارتشی موازیِ را در اختیار و زیر فرمان دارند، برای حکومت افغانستان کار دشوار است. این واقعیت را که جهان پس از نزدیک به 18 سال بعد از بیرون راندن گروه طالبان، حق آنان به عنوان گروهی که میتواند در حکومت کابل شریک باشند را به رسمیت میشناسد، نباید فراموش کنیم. نه به دلیل دگرگونی بنیادیِ در سیاست و طرز العمل شان، بلکه به خاطر توانایی نظامی و جنگی این گروه.
بیشتر از فاکتورهای داخلی، عوامل منطقهای و بین المللی در ادامه یافتن جنگ افغانستان سهم دارند. پس از توافق ایالات متحده با طالبان، احتمال دارد که افغانستان بدون داشتن هیچ تضمینی، به تختهی شطرنج همسایههای قدرتمند مبدل شود. در صورت خروج نیروهای امریکایی و بیهیچ تعهدی در قبال افغانستان از شر مداخلات کشورهای چون پاکستان، ایران و هند در مسایل داخلی کشور، این اتفاق خواهد افتاد، چنانچه پیش از این نیز افتاده است.
سِوا از نگرانیهای عمیق در مورد وضعیت امنیتی، افغانستانِ پساطالبان صاحب دستاوردهایی شده است. شاخصها، پیشرفت افغانستان را در عرصههای حقوق بشر و زنان، آموزش، آگاهی شهروندان، ساختوسازها، میزان امید به زندگی، کاهش فقر، سکتور صحت و تا جایی در بخشهای اقتصادی نشان میدهد.
چنددستگی رهبران افغانستانِ پس از خروج نیروهای خارجی، نه تنها این دستاوردها را به باد فنا خواهد سپرد، بلکه کشور را وارد فاز جدید جنگ خواهد کرد.
جامعه بین المللی و ایالات متحده امریکا، به هدف جلوگیری از رسیدن افغانستان به چنان وضعیتی باید اطمینان حاصل کنند که گروه طالبان پس از وارد شدن به مذاکرات مستقیم با حکومت افغانستان بار دیگر دست به اسلحه نمیبرد. گفتوگوها باییست تنها راه حل باشد، حتا اگر پروسه طولانیتر از آنچه شود که انتظارش میرود.
دوماً، حکومت افغانستان باید جایگاه واقعی خودش را در گفتوگوهای بین الافغانی تثبیت کند (میان طالبان و همچنان باقی رهبران افغان). اگر طالبان اهلیت/صلاحیت حکومت را زیر سوال برده و دستکم بگیرند، مشکلاتی به وجود خواهد آمد و همهی پروسه ارزشش را از دست خواهد داد. 
بازیگران منطقهای –به ویژه پاکستان، ایران و هند- نباید در تلاش جانبداری، حمایت/مخالفت از کدام گروه و اعمال نفوذ در پروسهی صلح افغانستان شوند.

دیدگاه شما