بد اخلاقیهای که در رقابت انتخاباتی مرسوم گشته بیشترین گمانه زنی رقبا در عدم شفافیت انتخابات متمرکز شده است. درهر جلسه کمپاینی رقبا، کمتر سخنوری پیدا می شود که نسبت به عدم شفافیت و تقلب در انتخابات را تبلیغ می کنند. البته باتوجه به اینکه در انتخابات 93 و 97 مشکلاتی به وجود آمد که زمینه پذیرش این گونه گمانه زنی ها را بیشتر فراهم ساخت.
بعضی از تحلیل گران کمپاینی راه بیرون رفت از این نواقص را بصورت کلی غیر قابل اصلاح به معرفی می گیرند. ایجاد شبهه نسبت به عدم شفافیت و و جود تقلب درانتخابات، عوارض گوناگونی را بر اراده رأی دهندگان در روز رأی گیری ایجاد کرد. این دوره از انتخابات با چالشهای گوناگونی روبرو بوده است.
از یک طرف فشار نا امنی و جنگ توسط مخالفین و از طرف دیگر دل بستن بعضیها به  پروسه گفتگو های بی نتیجه صلح برفرایند بر گزاری انتخابات سایه سنگینی را ایجاد نمود بود. که بسیاری از کاندیداها تا چند روز پیش با اصل برگزاری پروسه انتخابات باشک و تردید می نگریستند. اما حالا با القاء شبهه تقلب و عدم شفافیت انتخابات آزاد بنظر میرسد که بجای رقابت سالم این گونه تحرکات شائبه فتنه انگیزی خواهد بود.
با توجه به اینکه قانون اساسی و نظام سیاسی بر خواسته از آن در طول نزدیک به دودهه بیشترین هجمه ها را متحمل گشته و توان تحمل این فشار ها را نیز خواهد داشت. اما آنانیکه در صدد کمک به سرنوشت مشترک ملی هستند بهتر است در عین حال که انتقادات سازنده خودرا تقدیم می کنند، پیشنهادات دلسوزانه را نیز برای بیرون رفت ازمشکلات  به وجود آمده ارائه نمایند. در مرحله شروع ثبت نام، یکی از پیشنهادات کاندیداهای انتخاباتی اصلاح در نحوه گزینش کمیشنران کمیسیون های انتخابات بود که با حوصله مندی مفامات دولت، این کار صورت گرفت و قانون انتخابات مورد اصلاح قرار گرفت.
مباحث بایومتریک شدن رای دهندگان، باتوجه به وقت کافی که برای عملی شدن این تکنولوژی لازم بود درانتخابات سال 97 ولسی جرگه وقت مناسب  برای آموزش کارکنان اجرایی آن وجود نداشت لذا این وسیله نیز سبب شفافیت انتخابات نگردیده و بلکه مایه گرفتاری های فرا وان گردید. در این نوشته سعی شده است که  به بعضی از عوامل  حقوقی و تخنیکی شفافیت انتخاباتی به تحریر گرفته شده و نکات که به نظر میرسد سبب بیرون رفت از مشکلات در نتیجه انتخابات پیش رو خواهد شد مورد توجه قرار گیرند. منافع جمعی دراین مقطع حساس اقتضا دارد که همه وطن دوستان به نتیجه انتخابات عادلانه مقامات مربوطه را با دید گاه های دلسوزانه کمک نماییم.
الف: نظارت دقیق ؛ کمیسیون موظف است که تمامی مراحل و فرایند برگزاری انتخابات را توسط کارمندان لایق و متخصص تحت نظارت داشته و هرگونه دخالت و یا عوامل که سبب ایجاد شبهه گردد را جلوگیری نماید.
بعضی از نوشته ها اشاره به پیشنهاد سیستم نظارت قضایی داشته اند که این سیستم به دلیل  نظارت پسینی بودن آن، نمی تواند بر جریان انتخابات متمرکز گردد. و چه بسا ممکن است عوارض بیشتری را درپی داشته باشد. نظارت کمیسیون شکایات انتخاباتی در صورتی که به نحو درست انجام شود مشکلات عدم شفافیت را می تواند به حد اقل برساند.
ب: فراهم سازی عوامل و امکانات مورد نیاز به اندازه کافی و به موقع؛ یکی از عوامل شفافیت در انتخابات اینست که کمیسیون انتخابات امکانات و وسایل مورد نیاز را در موقع مقرر تهیه و آماده نمایند. کمیسیون انتخابات نباید تا زمانیکه با مشکل مواجه نگشته از کمبودیهای خود غافل بماند، بلکه قبل از روبرو شدن با مشکلات تمامی امکانات مورد نیاز را تهیه و در اختیار کارمندان قرار دهند. شمارش بر اساس معیار های مصوب و قانون مند که شبه و شک در نتایج را مرتفع سازند.
ج: تناسب آراء ریخته شده با جمعیت ساکن حوزه های انتخاباتی؛ گرچند تعداد جمعیت رای دهندگان  در کشور ما دارای احصائیه دقیق نمی باشند، اما با توجه به تجربیات که در دوره های قبل بدست آمده می توان بسیاری از آن آسیب ها و نقایص را پیش بینی نموده و نسبت به حل آنها  اقدام نمود. بعضی از سخنگویان تکیت های انتخاباتی انتقاد دارند که آرای ریخته شده با جمعیت رای دهنده تطابق ندارد.
کمیسیون می تواند با گذارش درست این خلاء را پر نموده و شکاکیت رقبای انتخاباتی را پاسخ گوباشد.
د: حضور نمایندگان کاندیداها، نا ظران جامعه مدنی و نهاد های بین المللی؛ یکی از شبهه های که بعد از بر گزاری انتخابات نسبت به نتیجه شفاف ایجاد می گردد، عدم حضور نهاد های ناظر شفافیت اتخاباتی است. کمیسیون و حکومت موظف اند که زمینه حضور ناظران را بر فرایند شمارش آراء هر چه بهتر آماده نمایند. در صورتی که زمینه حضور آنها فراهم گردد شکایت ها و شبهه های که از ناحیه کاندیداهای بازنده مطرح گردد، از لحاظ حقوقی قابل سمع نبوده و نتیجه انتخابات به نفع مردم و قانون اساسی رقم خواهد خورد.
البته تذکر این نکته لازم است که ثبت شکایات و سمع آن از لحاظ حقوقی همیشه امکان پذیر است و نسبت به تخلفات که ممکن است صورت گیرفته باشد کمیسیون شکایات موظف به رسیدگی می باشد اما القاء شبهه و شکاکیت نسبت به نتیجه انتخابات، اثر بخش نخواهد بود. از همین اکنون جوسازیهای مخرب در جهت مخدوش کردن اذهان عمومی شروع شده و یکی از این شبهه ها عدم توجه مقامات مربوطه به ناظران کاندیداها در انتخابات قبلی  یاد می شود. حکومت و کمیسیون نسبت به این مساله توجه جدی نمایند.
ر: اطلاع رسانی شفاف و آگاهی بخشی عمومی؛ یکی از عناصری که سبب ایجاد اعتماد و حفظ امانت داری در آرای انتخاباتی می گردد، اگاهی بخشی به موقع و شریک سازی مراحل فرایند انتخابات از رسانه های جمعی به مردم است. چنانچه مراجع مربوطه نسبت به تنویر اذهان جمعی اقدام نکنند اراجیف بافان با دروغ های کذایی خود به تشویش اذهان عمومی پرداخته و بی اعتمادی نسبت به نتیجه انتخابات را دامن خواهند زد.
اگاهی بخشی عمومی، زمینه اعتماد سازی میان مردم و مراجع مربوطه را فراهم می سازد. یکی از آثار مخربی که در دوره های قبل اتفاق افتاد، بی اعتمادی مردم نسبت به نتیجه انتخابات به دلیل عدم شفافیت آن بود. در رسانه های جمعی و همگانی متأسفانه از اول شروع فرایند انتخابات تاکنون بد بینی ها و شکاکیت نسبت به انتخابات عادلانه و شفاف شروع گردیده که همین اشاعه و شائبه تقلب و غیر شفاف بودن انتخابات دو عارضه مهم در پی داشته و دارد؛ یکی اینکه رای دادن مردم و رای ندادن آنها هیچ تاثیری در نتیجه انتخابات ندارد. پس ما انتخابات سفارشی خواهیم داشت. دیگر اینکه هر تیمی که برنده نشود بتواند نسبت به نتیجه انتخابات مخالفت نموده و کشور را به بحران سوق دهد. برای ایجاد شفافیت بهتر است که فرایند انتخابات هم موارد موفقیت های انجام شده و هم موانع و مشکلات فراروی انتخابات به سمع و آگاهی مردم گذارش گردد. هرگونه بی خبری مردم سبب بی اعتمادی میان مردم و مقامات مربوطه گشته که مغرضین می توانند دیوار اعتماد به فرایند دموکراسی را در اذهان مردم تخریب نمایند. شبکه های اجتماعی موظف اند که در محوریت منافع ملی نسبت به شفافیت و عادلانه بودن انتخابات بهترین برنامه های آگاهی بخشی خودرا سوق داده و چراغ امید و اراده ملی را  در عزم آهنین جامعه پرتو افگنی نمایند.  تخریب دیوار اعتماد در اثر بی کفایتی مسؤلین انتخابات در گذشته کسست همبستگی ملی را  به وجود آورده است؛ که با اراده و همکاری نهاد های مربوطه این شکاف و گسست؛ امکان پیوند دوباره می یابد. شبکه های اجتماعی با استفاده از نیروهای باسواد و دلسوز غیر مغرض، در  جهت ایجاد روحیه همبستگی ملی می توانند بیشترین همکاری و راهنمایی را داشته باشند. مهمتر از همه اینکه طولانی شدن اعلان نتایج بیش از این مشکلات اقتصادی و سیاسی عمده را برای کشور به وجود آورده است و با توجه به معیار های فوق کمیسیون باید مردم را منتظر نگذاشته و نتایج را اعلان نماید. تنها مرجع صالح برای اعلان نتایج همین کمیسیون می باشد.