امروزه جوامع بشری با انواع تهدیدات مانند فقر، تروریسم، تغییرات اقلیمی، گسترش شکاف های طبقاتی، گسترش سلاح‌های کشتارجمعی، پوپولیسم و قاچاق مواد مخدر روبرو است. از این میان افغانستان با بیشتر این چالش‌ها روبرو است که مرگبارترین آن‌ها طی دو دهه گذشته تروریسم بوده است که سالانه هزاران شهروند کشور را به دام مرگ می‌کشاند و چالش‌های متعدد دیگر از قبیل نابودی زیرساخت‌ها، گسترش مهاجرت و جابجایی داخلی، تضعیف اقتصاد ملی و فرار سرمایه و نیروی انسانی از کشور را نیز سبب می‌شود.
پس از سال 2010 مخصوصاً با وقوع بهار عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا، گروه‌های تروریستی زیادی در این منطقه سر برآوردند که مهم‌ترین آن ها داعش بود که در اوج قدرت خود قلمرو بیشتر از خاک برخی کشورها را تحت تصرف داشت و هزاران جنایت ضد بشری را مرتکب شد و رفتار خشن این گروه موجب شد که تمامی افکار عمومی جهان و رسانه‌های بین‌المللی به این جریان تروریستی معطوف شود اما پس از ورود روسیه به منازعه سوریه، داعش به‌طور چشم‌گیر آسیب دید و تقریباً تهدید آن به‌مثابه یک گروه تروریستی در مقیاس جهانی از بین رفت اما گروه‌های تروریستی دیگر مانند طالبان در افغانستان و القاعده در شبه‌جزیره عرب مخصوصاً جنوب یمن به فجایع و کشتار غیرنظامیان ادامه دادند. خطرناک بودن هر گروه غیرقانونی و زیرزمینی را می‌توان با نوع افکار اعضای آن گروه و میزانی خشونتی که به کار می‌برد سنجش نمود.
به لحاظ فکری طالبان با داعش و القاعده در امر کشتار غیرنظامیان و تخریب زیرساخت های عمومی تفاوت ماهوی ندارد؛ اما در سال 2018  تعداد افرادی که به دست طالبان کشته‌شده‌اند یا که این گروه مسبب کشتار آن‌ها تلقی شده‌اند، باعث شده است که این گروه در سطح جهانی به لحاظ خطرناک بودن مقام نخست را کسب کند. دولت افغانستان در مبارزه با تروریسم به بن‌بست رسیده است و این چالش ویژه دولت افغانستان نیست؛ بلکه آمریکا و متحدان بین‌المللی آن نیز در افغانستان با این سرنوشت روبرو هستند و ازاین‌رو مذاکرات و راه‌حل سیاسی برای قضیه افغانستان به یک امر انکارناپذیر تبدیل‌شده است. پس از ماه‌ها کش‌وقوس مذاکرات صلح آمریکا با طالبان متوقف شد که عمده‌ترین دلیل آن‌هم تداوم خشونت‌ورزی طالبان ذکرشده است.
هم آمریکا و هم سایر بازیگران در افغانستان می‌دانند که مختومه اعلان کردن مذاکرات صلح نمی‌تواند راه‌حل معقول باشد و ازسرگیری مذاکرات یک اصل انکارناپذیر است؛ زیرا از طریق جنگ نه آمریکا به اهداف خود می‌رسد و نه طالبان یا سایر بازیگران در منازعه افغانستان.
تجربه صلح سازی در سایر کشورها نشان داده است که اولین قدم برای رسیدن به صلح پایدار در کشور این است که بازیگران دخیل در آن جنگ به لحاظ فکری به این نتیجه رسیده باشند که نمی‌توانند از طریق جنگ به اهداف شان دست پیدا کنند. دومین مرحله در صلح سازی این است که آتش‌بس برقرار شود تا زمینه اعتماد برای نتیجه‌بخش بودن مذاکرات فراهم شود.
سومین قدم در صلح سازی مبادله زندانیان جهت اعتمادسازی برای آینده مشترک در یک جامعه سیاسی دولت-ملت امر اجتناب‌ناپذیر است. وقتی این سه قدم اساسی برداشته شد آنگاه مرحله گفتگو بر سرساز و کار و نوع نظام سیاسی کشور برای مدیریت و پیشبرد جامعه لازم می‌شود. طالبان در افغانستان پس از خلع قدرت نزدیک به دو دهه به مبارزه مسلحانه و فعالیت‌های تروریستی ادامه داده‌اند و به لحاظ فکری در قبال آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که نمی‌توانند آن کشور را به‌زانو دربیاورند ازاین‌رو در قبال آمریکا راه مذاکره را در پیش‌گرفته‌اند اما این گروه در قبال دولت و نظام سیاسی افغانستان به نتیجه مشابه نرسیده‌اند بلکه هنوز هم باورمند هستند که می‌توانند از طریق به‌کارگیری خشونت در قبال دولت افغانستان به اهداف خود دست یابند.
با توجه به شرایط فعلی افغانستان و درگیر بودن جناح‌های مختلف در منازعه فعلی کشور، برای صلح سازی قدم‌های اساسی که در نخستین مرحله لازم به نظر می‌رسد یکی آتش‌بس و دیگر مبادله زندانیان میان جناح‌های مختلف است.
الف- آتش‌بس: طی مدت‌زمانی که میان آمریکا و گروه طالبان مذاکرات صلح در قطر جریان داشت، آتش خشونت در افغانستان شعله‌ور بود و همه‌روزه انتحار و انفجار در گوشه و کنار کشور به وقوع می‌پیوست و تقریباً مذاکرات یک‌ساله آمریکا و طالبان نه‌تنها میزان خشونت‌ورزی طالبان را کاهش نداد؛ بلکه آن را تقویت کرد. ازآنجایی‌که افغانستان طی چهار دهه گذشته شاهد خشونت و کشتار توسط جناح‌های مختلف بوده است، ختم خشونت‌ها و برقراری آتش‌بس مهم‌ترین نیاز مردم افغانستان است.
مردم به‌وضوح درمی‌یابند که جنگ و خشونت یکی از عوامل اساسی فقر اقتصادی، بی‌کاری، فرار سرمایه از کشور و ده‌ها چالش دیگر است. ازاین‌رو مهم‌ترین خواست مردم افغانستان برقراری آتش بس در کشور است تا زمینه گفتگوهای سازنده در کشور فراهم شود.
البته امیدواری به گروه تروریستی طالبان که به صدای مردم افغانستان گوش بدهند و خشونت‌ورزی را متوقف کنند، خیلی ساده باورانه خواهد بود اما افکار عمومی می‌تواند به گونه غیرمستقیم در این روند نقش بازی نماید. افکار عمومی می‌تواند از طریق حامیان درون حکومتی طالبان و چهره‌های فرهنگی کشور که با طالبان اشتراک منافع و همسویی دارند می‌توانند به نحوی آن گروه را به آتش‌بس ترغیب نمایند. طالبان یک گروه بی‌ریشه و بنیاد نیستند؛ بلکه در این جغرافیا و فرهنگ خشونت محور آن زاده شده‌اند و فرهنگیان کشور و علمای دین می‌توانند در امر برقراری آتش بس و ترغیب طالبان به این فرایند نقش سازنده بازی نمایند.
ب- مبادله زندانیان: تجربه کشورهای دیگر در صلح سازی نشان داده است که طرف‌های درگیر باید حسن نیت خود را نشان بدهند تا زمینه اعتماد در قبال همدیگر ایجاد شود. همیشه طی منازعات مسلحانه مخصوصاً جنگ‌های که سال‌های متمادی دوام می‌آورند، عده‌ای از جنگجویان دو طرف به اسارت درمی‌آیند.
طی دو دهه گذشته طالبان بارها نظامیان و غیرنظامیان را در افغانستان به اسارت گرفته‌اند و تعداد زیاد آن‌ها را کشته‌اند و هنوز هم عده‌ای در سلول‌های طالبان به سر می‌برند. دولت آمریکا و افغانستان طی سال‌ها نبرد علیه طالبان، بارها اعضای این گروه را به اسارت گرفته‌اند. رئیس‌جمهوری اسبق افغانستان بارها طی مناسبت‌های ملی و مذهبی زندانیان طالبان را آزاد نمود تا این گروه به پرهیز از خشونت ترغیب شود اما نتیجه اکثراً برعکس بود.
در تازه‌ترین مورد سه چهره برجسته طالبان درازای رهایی دو استاد دانشگاه آمریکایی افغانستان توسط رئیس‌جمهوری کشور آزاد شدند که این امر هم واکنش‌های مثبت و هم واکنش‌های منفی را در پی داشت. مبادله زندانیان با سازوکارهای مشخص برای صلح سازی در کشور جنگ‌زده آن‌هم از طریق مذاکرات، یک امر اجتناب‌ناپذیر است.
بنابراین تا زمانی که دو اولویت اساسی (آتش‌بس) و (مبادله زندانیان) طی مذاکرات صلح انجام نشود، نمی‌توان به گفتگوهای صلح امیدوار بود که بتواند زمینه برقراری امنیت سرتاسری در کشور را فراهم کند.