صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نیم نگاهی به جایگاه رسانه در افغانستان (بمناسبت تأسیس رادیو در افغانستان)

-

نیم نگاهی به جایگاه رسانه در افغانستان  (بمناسبت تأسیس رادیو در افغانستان)

درآمد
جامعه پذيري يا اجتماعي شدن به معناي هم نوايي فرد با ارزش ها، هنجارها و نگرش هاي گروهي و اجتماعي است و زيرشاخه آن يعني جامعه پذيري سياسي؛ انتقال فرهنگ سياسي از نسلي به نسل ديگر و يا شکل گيري ايستارها و هنجارهاي سياسي فرد. يکي از اهداف حکومت ها در عرصه سياسي همسو کردن افراد جامعه با خط مشي هاي نظام سياسي است. آنها از هر امکاني براي اين منظور بهره مي جويند و در اين بين رسانه ها به ويژه راديو و تلويزيون به سبب ويژگي هاي منحصر به فرد، گستردگي و تاثير قابل توجه بر مخاطبين؛ اهميت ويژه اي دارد. بمناسبت گرامی داشت از تأسیس رادیو در افغانستان نیم نگاهی داریم به روند بوجود آمدن این رسانه عمومی که تا بحال شنونده های زیادی در کشور دارد. 85 سال پیش، در زمان امان الله خان رادیو کابل به پخش برنامه آغاز کرد، اما بر اثر حوادث داخلی بعد از مدتی از فعالیت باز ماند و در حمل سال ١٣٢٠ خورشیدی فعالیت خود را دوباره از سر گرفت که تا کنون ادامه دارد.
اولین تعمیر رادیو در افغانستان
برای  اولین بار که  صدای رادیو کابل از آن پخش شد، ساختمان باشکوهی بود که به شیوه انگلیسی بنا شده بود و در منتهی الیه شهر قدیم، به سوی غرب در کنار دریای کابل، متصل به پل آرتل اعمار گردیده بود؛ ولی در حال حاضر هیچ اثری از آن باقی نمانده است. صدای رادیو کابل را در آن زمان، فقط شهروندان کابل می توانستند بشنوند و دیگر شهرهای افغانستان از شنیدن صدای آن محروم بودند .
عمر رادیو در این دوره خیلی طولانی نبود و بر اثر حوادث داخلی در سال ١٣٠٧ از پخش برنامه بازماند درزمان سلطنت محمد ظاهر شاه، با تصویب مجلس عالی وزرا، یک دستگاه فرستنده رادیویی به قیمت یک میلیون و هفت هزار افغانی معادل ٣٢ هزار پوند استیرلینگ، از آلمان خریداری شد و کار نصب آن در سال ١٣١٧ توسط متخصصان آلمانی در پل باغ عمومی کابل آغاز شد. پخش دوباره برنامه های رادیو کابل در افغانستان بعد از یک وقفه ١٣ساله در زمان صدارت شاه محمود خان، عموی ظاهر شاه و در ماه حمل ١٣٢٠ خورشیدی با مدیریت محمد محسن خان و با سخنرانی سردار محمد نعیم خان معاون صدراعظم و وزیر معارف افغانستان آغاز شد برنامه های رادیو کابل در سالهای اولیه تاسیس آن توسط یک فرستنده ٢٠ کیلووات روی موج متوسط ٦٦٠ متر از ساعت هفت بعد از ظهر آغاز و به مدت دو نیم ساعت ادامه داشت و صبح ها هم یک ساعت برنامه داشت که تمام برنامه های آن به صورت زنده پخش می شد.
اولین گویندگان
در برخی از نوشته ها آمده است که اولین گویندگان مرد و زن زبان فارسی رادیو کابل "گویا اعتمادی" و "رقیه ابوبکر"(رقیه حبیب) و اولین گوینده گان پشتو "عبدالجبار" و "مستوره" بودند که صدای آنها از رادیو کابل شنیده شد.
زنان افغان آهسته آهسته و گام به گام وارد رادیو افغانستان شدند، خانم رقیه حبیب ابوبکر از نخستین کسانی بود که صدایش از رادیو شنیده شد؛ ولی آن گونه که مرحوم دکتر عبدالاحمد جاوید که در آن سالها مدتی مسئول رادیو کابل بوده، گفته است قبل از رقیه ابوبکر صدای یک گوینده زن که از ترک های ترکیه بود از رادیو پخش شده است، آقای جاوید نوشته است: "ما برای نخستین بار اعلانی را توسط یک زن که خودش ترک بود و شوهرش افغان، پخش کردیم، که حتی سواد خواندن و نوشتن فارسی را نداشت. ما فارسی را به الفبای لاتین می نوشتیم و او آن را می خواند. بعد اجازه دادند که آن را تبدیل کنیم به صدای یک زن افغان. بعد از آن نخستین بار "مسعوده جلال" که دختری خردسال بود، به عنوان یک دوشیزه کوچک اعلان های رادیو کابل را خواند
اصولنامه رادیو
در ٢٥ جدی ١٣١٩ "اصولنامه رادیو" در ٢٧ ماده و چند تبصره توسط وزارت پست و تلگراف به زبان فارسی و پشتو به چاپ رسید. در ماده دهم این اصولنامه، به دارندگان رادیو که قبل از تنظیم این اصولنامه از خارج رادیو وارد کرده بودند یکماه فرصت داده شد تا برای گرفتن مجوز رادیوی خود اقدام کنند، درغیر این صورت به دارندگان رادیو هشدار داده شده بود که اگر در بازرسی مامورین رادیویی بدون مجوز مشاهده شد، صاحب آن مجازات خواهد شد در ماده ١١و ١٢ این اصولنامه تاکید شده بود که هر کسی که رادیو دارد می تواند با پرداخت یک افغانی مجوز رادیو دریافت کند و در زمان انتقال و فروش به شخص دیگری، موظف است مقامات مربوطه را درجریان بگذارد تا مجوز به نام شخص جدید صادر شود در ماده ٢٢ این اصول نامه درج شده بود: "اشخاصی که می خواهند رادیو را ترمیم(تعمیر) نمایند موظف هستند اجازه نامه داشتن رادیو را از مالک مطالبه کنند و هر گاه بدون ملاحظه جواز نامه متذکره به ترمیم آن اقدام نمایند و به مدیریت تخنیکی رادیو اطلاع ندهند، و در اثر تفتش (بازرسی) غفلت آنها کشف شود، به آنها جزای لازمه داده می شود."
برنامه های ادبی و هنری
بیشتر برنامه های رادیو در آن سالها، علاوه بر اخبار، برنامه های ادبی و اجتماعی بود که مطالب آن را، رشید لطیفی، خلیل الله خلیلی، گلپاچا الفت، عبدالرحمن پژواک، علی احمد کهزاد که از مهم ترین نویسندگان رادیو بودند می نوشتند و مطالب زیر نظر صلاح الدین سلجوقی رئیس مستقل مطبوعات تنظیم می شد.
به تدریج برنامه ادبی و هنری رادیو بیشتر شد و در سال ١٣٤٢ "اداره هنر و ادبیات رادیو" بو جود آمد و برنامه های ماندگاری توسط این بخش تهیه می شد که از پر شنونده ترین برنامه های رادیو بود.
موسیقی در رادیو
علاوه بر برنامه های ادبی، پخش موسیقی نیز بخش مهمی از برنامه های رادیو بود که گروه های موسیقی به رادیو می آمدند و به صورت زنده آواز می خواندند به نوشته عبدالاحمد جاوید از مدیران پیشین رادیو افغانستان: "اولین کسی که در رادیو آواز خواند و مورد پسند بسیار مردم واقع شد، کریم شوقی بود." استاد غلام حسین، استاد قاسم افغان، استاد نتو و استاد قربانعلی، نخستین هنرمندان موسیقی بودند که در سالهای نخست تاسیس رادیو، صدای آنها از رادیو افغانستان پخش شد در آن زمان اکثر مردم در منازل خود رادیو نداشتند و در هر میدان و چهارراه شهر یک رادیو نصب شده بود که مردم دور آن جمع می شدند و به برنامه های رادیو گوش می دادند
اولین ترانه با صدای زن
شنیدن صدای زن از رادیو در آن روزگار، برای مردم خیلی غیر منتظره بود و به نوشته ظاهر طنین در کتاب افغانستان در قرن بیستم: "در فضای تعصب آلود آن روز افغانستان، زمزمه آهنگی با صدای یک زن، کمتر از یک انقلاب نبود." برای اولین بار در سال ١٣٢٥ بود که آواز یک دختر شش ساله با عنوان "دوشیزه کوچک" از رادیو به گوش مردم رسید. نام اصلی او "فرشته" و از یک خانواده روشنفکر کابل بود که با کمک عبدالغفور برشنا که در آن زمان مسئول نشرات رادیو بود دو آهنگ او در دستگاه ساده ای که در آن زمان برای ثبت آهنگها معمول بود، ثبت شد و از رادیو پخش گردید.این آهنگها بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت.
برنامه های برون مرزی
در سال ١٣٣٤ خورشیدی، ساختمان جدید رادیو در جاده انصاری وزیر محمد اکبر خان به کمک مهندسان آلمانی ساخته شد، و رادیو کابل از پل باغ عمومی به آنجا منتقل شد و فعالیت های آن گسترش یافت. در سالهای اولیه تاسیس رادیو فقط مردم کابل می توانستند صدای آنرا بشنوند و دیگر ولایات این کشور از شنیدن صدای رادیو کابل محروم بودند. در سال ١٣٤٢ خورشیدی با گشایش تاسیسات جدید و راه اندازی چند استدیو بر کیفیت برنامه رادیوکابل به رادیو افغانستان تغییر یافت و با نصب یک دستگاه موج کوتاه کشورهای همجوار هم  هم می توانستند صدای رادیو افغانستان را بشنوند.
اهمیت رادیو در رشد دموکراسی
بدون شک انکشاف و تعدد رسانه هاي جمعي، نقش اساسي در رشد و انکشاف روند دموکراسي و آگاهي سياسي دارد به خصوص رسانه هاي تصويري و صوتي درباره وظیفه رادیو در جامعه باید گفت: رادیو در حال حاضر  میتواند با اشاعهی اخبار درست به رسالت  خبری رسانی خود  عمل کند، مخاطبان  زیادی را جلب کند و جهت دهی مردم را می توان از این طریق انجام داد علاوه برآن در حوادثی غیر مترقبه (چون سیل، زلزله و...) آگاهی دادن به عموم مردم نقش اساسی دارد در جهت گیرهای سیاسی نقش اساسی ر ا  رسانه بعهده دارد که اگر بدرستی رهبری شود می تواند معا دلات سیاسی را بخوبی بهم بزند اهمیت و جایگاه رسانه امروز در حد مهم است که حتی می توان انقلاب را بوجود آورد؛ لذا توجه عمد ه امروزه به رسانه بیشتر ازهمه چیز است که کو چکترین حادثه ای که امروز رخ می دهد ادامه آن را بیشتر فضا های مجازی و رسانه سمعی و دیداری تعیین می کند .
در نتیجه رادیو به عنوان رسانهای صمیمی و صادق با طرح سوژههای امیدبخش میتواند مخاطبانش را به فردایی که در راه است نوید دهد و امیدوار کند. ایجاد این باور مهم، بیشتر از هر رسانهای با رادیو امکانپذیر است. امروز ما شاهد هستیم که در رسانه های عمومی اعم از تصویری و شنیداری افراد دید گاه و ایده های خودرا بیان می کند و مشکلات جامعه را در بخشهای متعدد با مردم شریک می کند بخصوص در بخش انتخابات هرکسی که ادعایی دارد نسبت به کاندیدان بدون کدام تردید و ترس بیان می کند هر چند مردم افغا نستان بخشی عظیم شان به همه رسانه های مجازی دسترسی ندارد به همین لحاظ در این سالها را دیو های زیاد جواز نشر گرفته است که بیانگر اهمیت و جایگا ه رادیو تا هنوز در افغانستان است.

دیدگاه شما