صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

کارنامـۀ اقتصادی حکومت وحدت ملی - قسمت پنجم

-

کارنامـۀ اقتصادی حکومت وحدت ملی - قسمت پنجم

اشاره: باتوجه به محاط بودن افغانستان به خشکی و عدم دسترسی به آبهای آزاد، تجارت خارجی ما در گذشته به دلیل وابسته بودن تنها به یک مسیر تجاری (بندر کراچی) با مشکل پرشماری روبرو بود. مسایل اقتصادی و بازرگانی میان افغانستان و پاکستان به دلیل اختلافات مرزی و نفوذ استخبارات منطقهای و وجود گروههای تندرو مذهبی در بسیاری از موارد تحتالشعاع مسایل سیاسی و امنیتی قرار میگرفت/ میگیرد. از این رو گاهی پاکستان مرزهای تجاری خود با افغانستان را بسته میکرد و این موضوع علاوه بر افزایش قیمتها در داخل افغانستان به خصوص در شهرهای جلالآباد، کابل، غزنی و قندهار میگردید؛ به خاطر دیر ترخیص شدن و فاسد شدن محصولات تجارتی، خسارات سنگین بر تجار و بازرگانان وارد میگردید. از این رو رهبری و مسئولان حکومت از دیر زمان به دنبال رهایی از این انحصار مطلق و کامل بودند. در دوره حکومت وحدت ملی این پروسه سرعت گرفت و مسیرهای متعدد تجاری به وجود آمد. یکی از این مسیرهای تجاری بندر چابهار است که میتواند در صادرات و واردات افغانستان نقش بارز و برجستۀ را ایفا نماید.
موافقت نامه مهم توسعه بندر تجاری و ترانزیتی «چابهار» میان سه کشور مهم منطقه؛ یعنی هند، افغانستان و ایران در سوم جوزای ۱۳۹۵ توسط رئیسان جمهور ایران، افغانستان و صدر اعظم هند در تهران به امضا رسید. هرچند نمیتوان بازه زمانی مشخصی برای به ثمر نشستن پروژههای کلان زیر بنایی که به نحوی متأثر از عوامل سیاسی ـ امنیتی تعیین کرد؛ اما از آنجای که اراده جدی و سیاسی رهبران حکومت وحدت ملی بهخصوص شخص رئیس جمهور در تعقیب و پیگیری پروژههای کلان منطقهای وجود داشته و دارد، جای امیدواری است که در آیندۀ نزدیک این طرحها و پروژهها به ثمر بنشینند و افغانستان به عنوان یک چهارراه ترانزیت انرژی و کالای تجاری میان آسیای میانه، خاورمیانه، اروپا از یک طرف و آسیای جنوبی و جنوبشرقی از سوی دیگر مبدل شود.
بر بنیاد الفبای اقتصاد توسعه ـ در صورتی که صلح و آرامش در کشور حاکم شود ـ با تطبیق پروژههای که در بخشهای پیشین این نوشته به آنها اشاره شد و یا در قسمتهای آینده با خوانندگان شریک ساخته خواهد شد، به تدریج اقتصاد متکی به کمکهای خارجی، تجارت نامتوازنِ دچار کسری بیلانس شدید و نرخ بیکاری بالا، بهبود خواهد یافت هرچند تا رسیدن به مرز ایدهآل و خودکفایی در اقتصاد ملی راهی بس دشوار در پیشرو داریم اما هر گامی که در این راستا برداشته شود، قابل ارج است و میبایست حمایت شود. 
یکی از پروژهها و طرحهای مهمی که میتواند در بخش ترانزیت و تقویت صادرات نقش بارزی داشته باشد، توسعه، انکشاف و بهره برداری از بندر تجارتی و ترانزیتی چابهار است. در روابط بینالملل یکی از عوامل مهم ارتباطات و تعامل سازنده و برد ـ برد میان کشورها بر مبنای منافع اقتصادی و مبادلات تجاری تعریف شده است.
باتوجه به موقعیت ژئوپولیتک و ژئواستراتژیک افغانستان که نقطه اتصال آسیای میانه به آسیای جنوبی، آسیای جنوبشرقی به آسیای غربی و اروپا میباشد، تعریف و تنظیم چنین موافقت نامهها و قراردادهای تجاری میتوانند منافع بسیار کلان و دراز مدتی را برای کشور ما به ارمغان آورند.
اهمیت اقتصادی بندر چابهار
توسعه و استفاده از بنادر آبی و اتصال کشور به دنیای خارج از طریق راههای دریایی، تنها گزینه کاهش هزینه نقل و انتقالات تجاری افغانستان در بخش صادرات و واردات و کاهش وابستگی به یک مسیر تجاری (بندر کراچی) که در بسیار موارد مسایل سیاسی، ارتباطات بازرگانی را تحتالشعاع قرار میدهد، میباشد.
هرچند استفاده از بندر چابهار یک بازی اقتصادی برد میان سه کشور هند، ایران و افغانستان میباشد اما در اینجا به مهمترین مزیت اقتصادی آن اشاره میگردد.
یک. افزایش مراودات بازرگانی میان افغانستان و هند بدون واسطه پاکستان: با توسعه و بهرهبرداری از بندر چابهار، وابستگی انحصاری بازرگانان افغانستان به بندر کراچی پاکستان از طریق مرز تورخم، به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت. بندر کراچی از بنادری است که بیشترین حجم واردات و صادرات کالاهای بازرگانان افغانستان در گذشته از آن صورت میگرفت و تا کنون نیز درصد بالایی از چنین وابستگی وجود دارد. با وجود اینکه میان دولتهای افغانستان و پاکستان قرارداد سهولت تجارتی تحت عنوان قرارداد «ابتا» وجود دارد اما متأسفانه بهطور مکرر اتفاق افتاده است که به خاطر مشکلات سیاسی، امنیتی یا مرزی، روزهای متوالی مرز تورخم که کالای تجاری افغانستان از آن صادر یا وارد میشود، مسدود میگردد که این کار باعث وارد شدن میلیونها دالر خسارت و ضرر به بخش بازرگانی و سکتور خصوصی کشور میشود.
در حال حاضر یک شرکت هندی امتیاز استفاده و بهره برداری از بندر چابهار را به عهده گرفته است و به زودی اولین محموله تجاری و صادراتی افغانستان توسط یک فروند کشتی باربری متعلق به سازمان کشتیرانی هند از بند چابهار به مقصد هند و بالعکس آغاز به کار خواهد کرد. برای نخستین بار است که محصولات صادراتی افغانستان به هند بدون واسطه پاکستان صادر خواهد شد که در تاریخ تجارت و دادوستد خارجی افغانستان بی پیشینه است.
دو. دسترسی آسان افغانستان به آبهای آزاد: هرچند پاکستان تلاش میکند که با جلب سرمایهگذاری کشور چین در بندر گوادر که با بندر چابهار در حدود ۴۵ مایل فاصله دارد، نظر دولت و بازرگانان افغانستان را به آن جلب نماید، اما به خاطر ایجاد مشکلات عمدی پاکستان در گذشته بر سر راه ترانزیتی تجاری پاکستان به افغانستان و بر عکس، بازرگانان افغانی تمایل چندانی به سرمایهگذاری یا استفاده از این بندر را ندارند. البته بندر گوادر به عنوان یک گزینه رقیب و بدیل در دراز مدت با بند چابهار ایران باید مورد توجه بخش تجارت خارجی افغانستان قرار بگیرد و این کار میتواند باعث کاهش حق ترانزیت، سهولت در ارائه خدمات و تسهیلات رقابتی در بخش اعطای جواز سرمایهگذاری برای تاجران افغانی در این بنادر با هدف توجه بازرگانان به صورت روز افزون گردد.
سه. امکان جلب سرمایهگذاری بیشتر در بخش ترانسپورت: استفاده از بندر چابهار باعث میشود که سرمایهگذاری داخلی و خارجی در بخش ترانسپورت جادهای و ریلی در افغانستان افزایش یابد. با افتتاح بندر چابهار افغانستان میتواند به آسیای میانه مثل کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و قزاقستان از دو طریق جادهای و ریلی وصل شود که این موضوع باعث افزایش اهمیت و پتانسیل ژئوپولیتیک افغانستان شده و عواید قابل توجهی را نیز نصیب افغانستان خواهد نمود. دولت هند معطوف به اتصال به بازارهای افغانستان و آسیای میانه در گذشته روی ساخت شاهراه زرنج ـ دلارام سرمایه گذاری نموده است. پس از اتصال بندر چابهار از طریق زاهدان ـ زرنج به دلارام این مسیر میتواند به ۲۰۰۰ کیلومتر شاهراههای حلقوی افغانستان که شامل بیش از ۱۶ ولایت افغانستان میشود، متصل شود و سپس با عبور از مسیر هرات، بادغیس، فاریاب و مزارشریف به آسیای میانه منتهی شود.
چهار. دسترسی هند به مسیر ترانزیت انرژی آسیای میانه: بندر چابهار این مزیت را دارد که برای هند که چهارمین کشور بزرگ استفاده کننده انرژی در جهان است، زمینۀ استفاده و دسترسی به ۱۵۰ میلیارد بیرل نفت خام ایران، ۱٫۱۸۷ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی این کشور را میدهد. همچنین این بندر زمینۀ دسترسی هند به بازار انرژی آسیای مرکزی را به شمول ترکمنستان و قزاقستان که دارای بیش از ۳۰ میلیارد بیرل نفت خام و ۲۶۵ تریلیون مترمکعب گاز ذخایر طبیعی، ۶۷۹٫۳۰۰ تن اورانیوم و بیش از ۳۷۰۰۰ میلیون تن زغالسنگ دارند، فراهم مینماید. بر اساس ارزیابی نشریه «فارین پالیسی» هند از طریق افزایش مبادلات تجاری از این ظرفیت برخوردار است که میزان تجارت خود را که در سال ۲۰۱۵م یک میلیارد و ۲۶۷ میلیون دالر میرسید به میزان ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد دالر در سال با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان افزایش دهد که این موضوع میتواند به نحوی بر اقتصاد افغانستان نیز تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بر جای بگذارد.
پنج. دستری آسان تجاری به بازارهای منطقهای و بین المللی: بندر چابهار فرصت بزرگی اقتصادی و تعاملات تجاری افغانستان با کشورهای حوزه خلیج فارس، هند، خاورمیانه، کشورهای اروپایی و آسیای میانه (اورآسیا) را فراهم میسازد که در دراز مدت بیش از شرایط کنونی به نفع صلح، ثبات سیاسی و اقتصادی کشورهای ذی نفع و دخیل در پروژه خواهد بود.
بنابراین بندر چابهار میتواند موقعیت ژئوپولیتیک و ژئوایکانومیک افغانستان را نسبت به گذشته بهتر نموده و از طریق تعاملات اقتصادی و ارتباطات ترانزیتی زمینۀ همکاری اقتصادی برد ـ برد و همگرایی بیشتر را میان کشورهای منطقهای و فرامنطقهای فراهم سازد.

دیدگاه شما