صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

کارنامۀ اقتصادی حکومت وحدت ملی ؛ نقش «ترانزیت» در توسعۀ اقتصادی افغانستان - قسمت چهارم

-

کارنامۀ اقتصادی حکومت وحدت ملی ؛ نقش «ترانزیت» در توسعۀ اقتصادی افغانستان - قسمت چهارم

اشاره: چنانچه در قسمتهای پیشین نقش واسط و ترانزیتی افغانستان در بخش انرژی بیان شد، بخش زیربناها و زیر ساختها از جمله مسیرهای جادهای، ریلی و هوایی معطوف به ایجاد سهولت در ترانزیتی کالای تجاری میان کشورهای منطقه و صدور و ورود کالای بازرگانی تاجران افغانستانی به کشورها و از کشورهای گوناگون در چند سال اخیر نیز مورد توجه ویژه قرار داشته است. در قسمت چهارم این نوشته پروژههای مربوط به ترانسپورت جاده ای، ریلی و هوایی اشاره خواهد شد.
شبکههای ترانسپورتی
یکی از عوامل مهم در بحث توسعه و پیشرفت کشورها ایجاد و احداث راهها و مسیرهای ترانسپورتی میباشد. این عامل از جایگاه مهم در پیشرفت کشورها برخوردار است که گاه به آن اقتصاد ترانسپورت (حمل و نقل) نیز گفته میشود. باید یاد آوری شود که بیان میزان پیشرفت این پروژه در سه یا چهار سال اخیر به مفهوم منحصر کردن این پروژه در زمان محدود حکومت وحدت ملی نیست بلکه به مفهوم افزایش توجه ویژه و سرعت در تطبیق پروژههای ترانسپورتی میباشد. مهم ترین شبکههای ترانسپورت جاده ای افغانستان که از این کشور به عنوان مسیر ترانزیت میان آسیای میانه و جنوب آسیا، میان آسیای غربی (خاورمیانه) و آسیای شرقی (چین) تلقی میگردد، عبارت اند از: 
• برنامه یک راه ـ یک کمربند/ راه ابریشم جدید (چین، قزاقسستان، ازبکستان و افغانستان)،
• راه ترانزیتی، ترانسپورتی و بازرگانی لاجورد ( افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه و اروپا و شمال آفریقا)،
• کریدور ترانسپورتی و ترانزیتی بین المللی زرنج ـ چابهار (افغانستان، ایران و هند)،
• کریدور خط آهن پنج جانبه (ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرغیزستان و چین)،
• شبکه خط آهن داخلی افغانستان از مزارشریف به کابل، ننگرهار و سپس مرزتورخم و پاکستان،
• پروژه جاده ای ترانس ـ هندوکش (دوشی ـ بامیان)،
• شاهراه شرق و غرب معروف سرگ گردن دیوال (مرز اسلام قلعه، هرات، غور، بامیان، کابل، ننگرهار و مرزتورخم)،
• شاهراه شمال ـ جنوب (مرز حیرتان، مزارشریف، دره صوف سمنگان، بامیان، دایکندی، ارزگان، قندهار، مرز اسپین بولدگ).
همچنین در بخش ترانزیت میتوان از ایجاد تسهیلات جهت افزایش ترانزیت و تجارت موارد زیر را نام برد:
• تطبیق موافقت نامه اپتا (APTTA) ،
• تطبیق CAPTA و کنوانسیون حمل و نقل بین المللی  TIR ،
• ایجاد مناطق آزاد اقتصادی/ تسهیلات ترانسپورتی و تدارکاتی چند مدله،
• ایجاد و بهبود گمرکهای منطقه ای و همکاری مدیریت مرزها، 
• ایجاد بخش ارتباطات دیجیتالی،
• احداث راه ابریشم دیجیتالی.
اینک برخی از مهمترین پروژههای بالا به طور فشرده توضیح داده خواهد شد.
1. طرح «یک کمربند، یک راه» / راه ابریشم جدید 
جاده ابریشم نوین با نام رسمی «یک کمربند و یک جاده» از ابتکارات رئیس جمهور چین است که در سال 2013م آیدیای آن را مطرح نمود. طبق این اندیشه این پروژه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: 1) کمربند اقتصادی راه ابریشم و 2) راه ابریشم دریایی.
هم چنین در 24 ثور 1396 (2015م) رئیس جمهور چین «جینپینگ» در اجلاس دو روزه که رهبران ۲۹ کشور دنیا به شمول نخست وزیران اسپانیا، ایتالیا، یونان و مجارستان و دبیر کل سازمان ملل متحد، رئیس بانک جهانی و رئیس صندوق بینالمللی پول، حضور داشتند، چارچوب برنامه بلند پروازانۀ خود را تحت عنوان «جاده ابریشم نوین» اعلام کرد و وعده سپرد که برای احیای «جاده ابریشم قدیم» یا مسیر ترانزیتی ـ تجاری اورآسیا، 124 میلیارد دالر سرمایهگذاری خواهد کرد. 
کشور چین دومین اقتصاد بزرگ دنیاست که روز به روز گستردهتر و بزرگتر میشود. استفاده از ظرفیتها و توانهای بالفعل و بالقوه موجود در این کشور و باتوجه به پیشرفت روز افزون در بخش نظامی و امنیتی از وی یک غول اقتصادی و اژدههای قدرتمند زرد در سطح دنیا و ژاندرم آسیا ساخته است. چنانکه رئیس جمهور چین در افتتاحیه کنفرانس «یک کمربند یک راه» اعلام کرد که «برای احیای "جاده ابریشم قدیم" تحت عنوان سرمایهگذاری در «جاده ابریشم نوین» سرمایهگذاری هنگفتی را انجام خواهد داد». هدف از احیای جاده ابریشم ایجاد یک منطقۀ اقتصادی یکپارچه، هماهنگ و برمبنای سیاست اقتصاد برد ـ برد در مسیر کشورهای جاده ابریشم قدیم گفته شده است اما به آن محدود نمیشود و قرار است که به کشورهای جنوب شرقی و جنوب آسیا از جمله پاکستان نیز گسترش یابد. هدف از طرح احیای مجدد این مسیر، افزایش ترانزیت و حمل و نقل کالای تجاری میان کشورهای واقع در این حوزه میباشد.
طرح یک کمربند یک راه شامل مسیرهای سه گانه ذیل میشود: 
1.             مسیر شمالی که کشور چین را از طریق کشورهای آسیای مرکزی (تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، افغانستان، ازبکستان و ترکمنستان) به روسیه، اروپا و شمال آفریقا متصل میکند. 
2.             مسیر مرکزی از آسیای مرکزی از طریق افغانستان و ترکمنستان به ایران و خلیج فارس و همچنین به ترکیه و دریای مدیترانه میرسد.
3.             مسیر جنوبی از چین آغاز و به آسیای جنوب شرقی، جنوب آسیا و پاکستان و اقیانوس هند ختم خواهد شد. کشورهای این مسیر اکثرا عضو بانک سرمایهگذاری زیرساختهای آسیا است که به ابتکار دولت چین تاسیس شده و میتواند در احداث این مسیر مفید و مؤثر واقع شود.
بر بنیاد طرح رئیس جمهور چین، مبلغ کلان 124 میلیارد دالری برای احداث جادهها، خطوط آهن، بازسازی و احداث بنادر در کشورهای واقع در حوزه «جاده ابریشم نوین» سرمایهگذاری خواهد شد. طبق وعده رئیس جمهور این کشور بناست که نه میلیارد دالر به عنوان کمک اقتصادی در اختیار کشورهای در حال توسعه و نهادهایی که در مسیر «جاده ابریشم نوین» واقع شدهاند، قرار داده شود. بازارهای که در حوزههای جمعیتی این پروژه واقع شده است، نزدیک به 45 درصد کل جمعیت دنیا (بیش از سه میلیارد نفر) را شامل میشود. دولت چین از سال 2013 تاکنون با بیست کشور و دهها نهاد بینالمللی در زمینه پیشبرد و ایجاد این بازار قراردادهایی را به امضا رسانده است. 
جایگاه افغانستان در طرح «یک کمربند، یک راه»
از مسیرهای سه گانه که برای تطبیق این طرح عظیم در نظر گرفته شده است؛ افغانستان در دو مسیر میتواند نقش سازنده ارتباطی ـ تجاری داشته باشد، مسیر شمالی و مسیر مرکزی. بر اساس امضای یک تفاهم نامه میان چین و افغانستان، در ماه آگست سال 2016م / 1395 اولین قطار باری کالای تجاری از شهر ننتونگ ایالت جیانگسو چین به مقصد افغانستان با عبور از کشورهای قزاقستان و ازبکستان وارد بندر حیرتان شد که در آینده این مسیر قابل گسترش و سرمایه گذاری بیشتری میان چین و افغانستان خواهد بود و طبق برنامه تعیین شده در ماه دوبار این قطار باربری از چین وارد افغانستان میشود.
به سخن دیگر؛ افغانستان میتواند نقش سابق خود در پیوند به جاده ابریشم قدیم و متصل کردند کشورهای واقع در حوزه «راه ابریشم نوین» را به خوبی ایفا نماید. در حال حاضر افغانستان از طریق کشورهای آسیای مرکزی از طریق خط آهن به چین راه دارد و تلاشهایی جدی ادامه دارد که افغانستان از طریق خطوط آهن به کشورهای ترکمنستان، ایران، ترکیه و سپس به اروپا، به عنوان واسط تعاملات اقتصادی و ارتباطات منطقهای نقش برجسته داشته باشد. کارهای عملی در اینگونه موارد چه در مورد اتصال افغانستان به خط آهن ترکمنستان از بندر آته مراد به آقینه و به خط آهن ایران از طرق تایباد به شهرک صنعتی هرات ادامه دارد. 
2. راه ترانزیتی، ترانسپورتی و بازرگانی لاجورد
لاجورد راه تجارتی، ترانزیتی و ترانسپورتی میان کشورهای افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه میباشد. رهبران حکومت وحدت ملی به موازات تلاشهای متمرکز خود جهت تحکیم امنیت و مبارزه نفسگیر با گروههای تروریستی در کشور، از توجه به مسیرهای ارتباطی و ترانزیتی جهت ایجاد سهولت دادوستد خارجی غافل نبوده بلکه در صدد یافتن راه متعدد برای نقل و انتقال کالا و تجارت خارجی و رهایی از وابستگی کامل به مسیر بازرگانی بندر کراچی پاکستان بوده اند. یکی از تلاش هایی که آهسته و پیوسته در مدت کوتاه به ثمر نشست، راه بازرگانی لاجورد میباشد. با احداث و تکمیل راه لاجورد افغانستان به عنوان مسیر و حلقه اتصال دهندۀ میان کشورها و قارههای مختلف (اورآسیا) نقش بارزی خواهد داشت. به بیان رساتر تلاش رهبران و مسئولان حکومت علاوه بر قطع وابستگی به بندر تجاری کراچی، همزمان روی پیشبرد کارها از نظر عملی در بندر چابهار و طرح جاده ابریشم جدید (طرح یک کمربند ـ یک راه)، به دنبال گزینه چهارم یعنی اتصال افغانستان از مسیر زمینی و ریلی با کشورهای مدیترانه و غربی نیز بودهاند.
راه لاجورد نشان برایند کارآیی سازمانهای همکاری منطقه ای میباشد. این طرح و پروژه در نشست ششم ریکا در سال 1394 مطرح شد. پس از تلاشها و رایزنیهای گسترده در هفتم کنفرانس ریکا (کنفرانس همکاریهای اقتصادی منطقهای) در پایتخت ترکمنستان که در رأس هیئت بلند رتبه دولتی استاد دانش معاون دوم ریاست جمهوری قرار داشت، تفاهم نامۀ ایجاد و احداث راه لاجورد در حضور ایشان میان وزیران کشورهای افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به امضا رسید. با تلاشها و پیگیری لازم سر انجام این مسیر مهم ترانزیتی ـ تجاری در 22 قوس 1397 / 13 دسامبر 2018 توسط رئیس جمهور داکتر محمد اشرف غنی افتتاح شد و نخستین محموله تجاری افغانستان با عبور از بندر تورغندی روانه ترکیه و اروپا گردید.
راه لاجورد از دو بندر تورغندی و آقینه میتواند کالای تجاری افغانستان را از طریق کشورهای ترکمنستان، دریای خزر (کاسپین)، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به کشورهای اروپایی برساند و کالای تجاری مورد نیاز کشور را از این طریق به داخل کشور انتقال دهد.
فرجام سخن اینکه با بهره برداری از مسیر راه لاجورد، افغانستان علاوه بر مسیرهای بازرگانی از طریق بندر کراچی، بندر چابهار و کشورهای آسیای میانه و چین، از این طریق نیز به بازارهای بین المللی دست خواهد یافت.

دیدگاه شما