صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

بازخوانی پیام عاشورا درپرتوعقلانیت

-

 بازخوانی پیام عاشورا درپرتوعقلانیت

درآمد
درجامعه انسانی و اخلاقی، زیستن مبتنی برعقلانیت یکی ازاصول و معیارهای جامعه بشری برای رهایی و آزادی از انقیاد استبداد وخود کامگی است. به عبارت دیگر، حیات عقلانی و منطقی انسان ها دقیقاً در نقطه مقابل حیات استبدادی وخود کامگی و به مخاطره انداختن زیست جمعی و سلب آسایش جامعه انسانی است. هر قیام و انقلاب که در اثر نابسامانی ها، کجروی ها و انحرافات درجامعه اتفاق می افتد، معلول عوامل متعدد می تواند باشد، اما با نگاه تاریخی، تحلیلی و بررسی آن عوامل، راه حل منطقی و عقلانی وعبور از بحران موجود زندگی جمعی انسان ها در جامعه رو به سامان است.
پیام و قیام عاشورای سال 61هجری قمری امام حسین (ع) بسیار واضح و شفاف برای آزادی و رهای انسان ها، از منکرات و وضعیت نا به سامان موجود آن روزگار بود و برای ترویج معارف جوامع بشری، جنبش اصلاحی خویش را آغاز کرده است. خروج، عدم بیعت به حاکمیت وقت و قیام حق طلبانه برای آزادی انسان های آزاده ازقید بندگی وبردگی و رساندن پیام انسانی و اخلاقی درقالب گفتمان انتقادی و اعتراضی با رساترین صدا برای بیرون رفت از وضعیت موجود که امکان زیستن را ازمردم گرفته بود، امام حسین (ع) حرکت انسانی خویش را برای نفی منکرات و حفظ ارزش ها انجام داده است. در چنین شرایط و زمانه ای قیام وجنبش امام کاملا عقلانی و منطقی بود و نه ازسر احساسات و تصمیم عجولانه بلکه یک تکلیف الهی و انسانی و قیام عاشورا اتفاق افتاده است. درک درست از وضعیت نا به سامان موجود وحکّام مستبد زمانه اراده امام را بیش از پیش برای اصلاح امت جامعه اسلامی مصمّم تر کرد، زیرا فلسفه حرکت، قیام و پیام امام رهایی انسان های آزاده بود و نه چیز دیگر. نهضت ها، قیام ها، انقلاب ها و جنبش های اصلاحی دقیقاً زمانی اتفاق می افتد، که جوامع بشری از مسیری اصلی خویش دور افتاده و راه افراط و تفریط را در پیش گرفته است. بنابراین اگرجنبش های اصلاحی و پیام های حق طلبانه به صورت درست عقلانی و منطقی تحلیل و ارزیابی شود و پیام به طور دقیق منتقل شود، نتیجه آن جامعه عادلانه، سعادت مند وعاری ازخشونت خواهیم داشت. در تحلیل و ماهیت قیام عاشورا و آنچه که درسال 61 هجری قمری در سرزمین کربلا رخ داد، که تقریباً 1400 سال از آن واقعه درد ناک گذشته است با وجود کتاب ها، مقالات، سمینارها و سخنرانی ها که درابعاد مختلف آن نوشته شده است به نظر می رسد که هنوز پیام عاشورا برای جامعه انسانی آن طور که شایسته است منتقل نشده است. دلیل این مدعا آن است که هرچه از آن حادثه در ناک می گذرد، از اصل پیام عاشورا که یک پیام انسانی و اخلاقی است فاصله گرفته می شود و به حواشی آن افزوده و فربه ترشده است. آنچه که امروز درجامعه اسلامی بنام تجلیل از قیام عاشورا هرسال درماه محرم گرفته می شود، این نوع تجلیل با روح و ماهیت پیام عاشورا درتضاد وتناقض آشکار است و هیچ گونه سنخیت با پیام انسانی و اخلافی امام ندارد. این چیزی نیست که برعقلای عالم پوشیده و پنهان باشد بلکه تبعات منفی آن برهیچ انسانی صاحب خرد دور نمانده است و با وجود این که همه متوجه این ضعف آشکار است ولی درجهت اصلاح آن گام اساسی و جدی بر نمی دارد. نحوه تجلیل ازپیام عاشورا درشرایط امروز جوامع اسلامی باهیچ معیار و منطقی سازگار نیست، زیرا شرایط زمان و مکان دو متغییر اساسی درمعرفت بشری انکار ناپذیر و جزء مسلّمات وضعیت و شرایط شکننده جامعه امروز ما است.
تفسیر جدید از تجلیل پیام عاشورا
به طورکلی تجلیل و تکریم از قیام و جنبش اصلاحی پیام عاشورای حسینی سال 61 هجری قمری در جامعه اسلامی و انسانی یک امر کاملاً عقلانی، منطقی و اخلاقی است. خرد جمعی و درک درست شعور سیاسی و اجتماعی دردقیق ترین تفسیر از تجلیل قیام عاشورا در وضعیت و شرایط حساس و نا به سامان امنیتی و تهدید مکرّر خطرات احتمالی گروههای تروریستی در جامعه امروز ما نیازمند بازخوانی و تجدید نظر جدی در تفسیر از قیام و پیام عاشورا است. آنچه این روز ها تحت عنوان پاسداشت از قیام عاشورا در مساجد و تکیه خانه ها توسط مبلغان دین و مداحان اهلبیت (ع) انجام می شود، نیاز به تجدید نظر و اصلاحات اساسی دارد. زیرا فلسفه وهدف حرکت امام برای اصلاح امت اسلامی بود یعنی نپذیرفتن وضعیت وشرایط نا مطلوب جامعه از یک سو، ترویج معارف اسلامی، انسانی و اخلاقی از سویی دیگر و برگرداندن کرامت و ارزش های انسانی در جامعه است. تجلیل قیام امام که این روز ها درجوامع اسلامی به طورعام وبه طورخاص جامعه افغانستان با همه تنوعات و تکثرات قومی و مذهبی انجام می دهد، در برخی موارد کاملاً در نقطه مقابل پیام انسانی و اخلاقی امام قرار گرفته است. آیا ازخود سوال کرده ایم این نوع تجلیل و تکریم از قیام عاشورا با کدام معیارها و اصول انسانی و اخلاقی پیام امام همخوانی دارد؟ با کدام دلیل منطقی و پشتوانه عقلی می توانیم قیام عاشورا را برای جامعه خویش توجیه و تفسیر نمایم؟ بازتاب و انعکاس تجلیل از قیام عاشورا درجامعه ما ترویج ارزش های مثبت را به دنبال دارد و یا بار منفی آن می چربند؟ این سوال ها و سوالات جدی تر و بیشتری در فرا روی ما وجود دارد که صاحبان اندیشه وخرد در پی پاسخگویی آن را داشته باشد. تفسیر جدید از تجلیل پیام عاشورا مستلزم بازخوانی و تحلیل دقیق، عقلانی و منطقی آن ایجاب می کند که یک بار دیگر در تفسیر، تحلیل و برداشت خویش از حرکت و جنبش اصلاحی پیام انسانی و اخلاقی امام (ع) بازنگری جدی و اساسی کنیم تا از انحرافات و تحریفات عاشورای حسینی گام عقلانی برداشته باشیم.
پیام امام برای آزادی انسان ها
درگفتمان پیام عاشورای حسینی دو عنصر اساسی و بنیادین وجود دارد، که امتداد و قوام پیام به آن عناصر بستگی دارد یعنی عنصر « آزادی و عدالت» در پرتوعقلانیت قابل تحلیل و ارزیابی در جامعه انسانی است. اگرماهیت قیام امام ازمنظر فلسفی تفسیر درست و دقیق شود، خروجی و استنتاج آن چیزی جز آزادی انسان ها ازقید بندگی وبردگی و روی گرداندن از حاکمان مستبد و خودکامه و احساس نیازمندی به مبحث عدالت به طور طبیعی در نهاد انسان ها آشکار و هویدا است. عناصر آزادی و عدالت یکی از بنیادی ترین مسائل فلسفی و متافیزیکی است که در قلمرو عقلانیت و منطق انسانی قابل طرح، تحلیل و واکاوی اساسی است، زیرا عناصر آزادی و عدالت از مفاهیم کلیات است و کلیات هم مستلزم تحلیل و تصورات ذهنی و پیداکردن مصادیق آن مفاهیم درجهان خارج است. بنابراین حرکت و جنبش اصلاحی امام کاملاً از پشتوانه فلسفی و عقلانی برخوردار است و از این منظر آزادی و عدالت در جامعه انسانی برای آزادی و گسترش عدالت و انسانی زیستن را در کنار همدیگر معنی و تفسیر می کند. پیام عاشورا از هر منظر که تحلیل و ارزیابی شود خروجی و محصول آن رهای انسان ها و ارج گذاشتن به کرامت انسانی و حفظ همه ارزشهای اخلاقی در یک جامعه سالم و سعادت مند است. درجامعه احساسی وخرافات زده یقیناً همه ارزش ها و مفاهیم والای انسانی و اخلاقی وارونه تفسیر می شود، زیرا فهم درست قضایا و ابعاد مختلف آن مستلزم فهم و درک فلسفی است، که چنین جامعه از این فهم و معرفت عقلانی محروم است، طبیعی است که درک درست ازمفاهیم عالی در جامعه منتقل نمی شود. بنابراین، نتیجه پیام انسانی و جنبش اصلاحی امام برای رهایی و ازادی انسان ها در چنین جامعه عقیم می ماند و پی آمد ها، خسارات، خشونت ها، کینه توزیها و نفرت پراکنی های را در جامعه تحمیل می کند. عناصر «آزادی و عدالت» که باحیات سیاسی و اجتماعی انسان ها رابطه مستقیم دارد، در این تحلیل و تفسیر جایگاه اصلی خویش را نمی یابد، در نتیجه بار ارزشی و معنی اصلی خودش را از دست می هد و پیام انسانی امام (ع) در مسیر واقعی خود قرار نمی گیرد.
مبلغان قیام و ترویج خشونت
در پیام و قیام عاشورای امام درسال 61 هجری قمری برای عدم بیعت با حاکمیت وقت، وضعیت و شرایط نامطلوب جامعه و ترویج معارف و نفی منکرات در جهت اصلاح، بهبود و سامان دادن به وضع موجود نهضت خویش را با عزم جدی آغاز کرده است. درحرکت انتقادی و اعتراضی قیام امام، ابلاغ پیام عاشورا ازطریق مبلغان نقش اصلی و اساسی دارد، اما آنچه درجامعه اتفاق می افتد تحت عنوان قیام امام گویا از جانب مبلغان ترویج خشونت درجامعه باعناوین قمه زنی و دسته های بزرگی که خیابان ها به راه می افتد و سدّ معبر می کند، همه حاکی از آن است که بستر و جایگاه پیام با خشونت ورزی تغییر جهت داده است. در حقیقت مبلغان قیام امام به جای فرهنگ ترویج عقلانیت از احساسات و عواطف مردم استفاده کردند و جای که عقلانیت برای دریافت پیام انسانی و اخلاقی در دست و اختیار افراد جامعه نباشد به صورت طبیعی خشونت جایگزین عقلانیت می شود آنچه در مراسم سالانه عاشورا ما شاهد آن هستیم. 

دیدگاه شما