اقتصاددانان در طول تاریخ همیشه به دنبال ایجاد شاخصی برای اندازه‌گیری توسعه اقتصادی در بین کشورها بوده‌اند. به عنوان مثال تا قبل از دهه 1970 میلادی توسعه اقتصادی بر حسب درآمد سرانه با این پیش فرض که بالارفتن درآمد سرانه، وضع مردم را در تمام جوانب بهبود خواهد داد، ارزیابی می‌شد. به همین دلیل رشد اقتصادی به عنوان محور اساسی توسعه در نظر گرفته شد. اما به مرور زمان انتقادهای اساسی به این نوع روش گرفته شد. از جمله اقتصاد‌دان مهمی که به این روش انتقاد اساسی داشت، آمارتیاسن بود. ایشان با طرح ایده و ظرفیت‌ها و کارکردهای انسانی، این واقعیت را بیان کرده است که دستیابی به زندگی بهتر، هم نیازمند مصرف بیشتر کالاها و خدمات و هم ثمره پرورش رشد استعدادها و ظرفیت‌های انسانی است. لذا گسترش ظرفیت‌های ذهنی او از طریق آموزش و تحصیلات در کنار درآمد، از عناصر اصلی توسعه انسانی محسوب می‌شود. شاخص توسعه انسانی در صدد اندازه‌گیری متوسط دستیابی یک کشور در سه بعد توسعه انسانی است. این ابعاد عبارت است از زندگی طولانی توأم با سلامتی، دانش و استاندارد زندگی. زندگی طولانی توأم با سلامتی با معیار امید به زندگی در بدو تولد، دانش به وسیله ترکیبی از میزان سواد بزرگسالان و نسبت ثبت نام خالص ترکیبی در آموزش ابتدایی، متوسطه و عالی و استاندارد زندگی به وسیله GDP سرانه و یا درآمد اندازه‌گیری می‌شود. آخرین گزارش شاخص توسعه انسانی مربوط به سال 2016 که به عهده برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP ) است، انتشار یافته است.
بررسی شاخص توسعه انسانی کشور افغانستان
الف- اولین شاخص توسعه انسانی شاخص زندگی طولانی و سالم است که با معیار امید به زندگی در بدو تولد محاسبه می‌شود. امید به زندگی یک شاخص آماری است که نشان می‌دهد متوسط طول عمر در یک جامعه چقدر است یا به عبارت دیگر هر عضوی از آن جامعه چند سال می‌تواند توقع حیات داشته باشد. هر چه شاخص‌های بهداشتی و همچنین درمانی بهبود یابد امید به زندگی افزایش خواهد یافت و از این رو این شاخص یکی از شاخص‌های سنجش پیشرفت و عقب ماندگی کشورهاست.
گراف شماره 1 نشان‌دهنده بهبود متغیر امید به زندگی در بدو تولد است که این نشان‌دهنده بهبود وضعیت سلامت و شاخص بهداشت در جامعه می‌باشد.
ب- دومین شاخص توسعه انسانی، دانش می‌باشد که از دو متغیر میانگین سال‌های مدرسه و سال‌های مورد انتظار مدرسه تشکیل شده است که با آن شاخص تحصیل نیز گفته می‌شود.
دو گراف بالا نشان از بهبود وضعیت آموزش در افغانستان طی سال‌های 2010 تا 2015 می دهد.
ج- شاخص استاندارد زندگی آبرومندانه که با متغیر GNI   (درآمد سرانه ناخالص ملی) مورد بررسی قرار می‌گیرد.
با توجه به گراف بالا می‌توان فهمید که در بین سال‌های 2010 تا 2015 میزان درآمد سرانه ناخالص ملی افزایش یافته است و از 1630 دلار به 1871 دلار رسیده است.
گراف بالا رتبه کشور افغانستان را در بین سال‌های 2010 تا 2015 نشان داده است. با توجه به گراف  شماره 5 تغییری در رتبه کشور در بین سال‌های 2010 تا 2015 نداشته است و همان 169امین کشور جهان باقی مانده است، هرچند که در بعضی از سال‌ها تغییراتی داشته است.
مقایسه کشور افغانستان با کشورهای آسیای جنوبی
جدول مقابل به مقایسه شاخص توسعه انسانی در بین کشورهای آسیای جنوبی پرداخته است. با توجه به جدول می‌توان گفت که کشور افغانستان در بین سایر کشورهای آسیای جنوبی در شرایط بدتری قرار گرفته است و شاخص توسعه انسانی در این کشور از سایر کشورها پایین‌تر می‌باشد.
نتیجه‌گیری
تجارب کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی دارای بازدهی فوق‌العاده است و بدون توجه به آموزش و پرورش و تغییرات و تحولات کیفی آن نمی‌توان به رشد اقتصادی دست یافت. از سوی دیگر وضع بهداشت فرد و یا گروه با سطح درآمد مرتبط بوده، و بهره‌وری حلقه واصل بین این دو است. به عبارت دیگر بهبود بهداشت به افزایش در بهره‌وری نیروی کار منجر شده، و همچنین درآمد بالاتر باعث پیشرفت تحصیلی و بهبود سلامتی می‌شود. مدیران و کارکنان بخش بهدشت و درمان، با نقش کلیدی خود در بهبود شاخص‌های بهداشتی، سهم عمده‌ای در توسعه انسانی و ارتقای جایگاه کشور افغانستان در رتبه‌بندی جهانی و منطقه‌ای دارند. هرچند با خروج نیروهای خارجی، نیروهای داخلی توانسته است تا حدی در مقابل شورشیان و گروه‌های تروریستی مقابله کند اما افزایش حملات تروریستی و دلسرد شدن مردم از آینده افغانستان، خروج سرمایه‌ها از افغانستان و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری باعث شده است، شاخص های مربوط به آموزش و بهداشت در بین خانواده‌های افغانستانی کاهش پیدا کند که در نتیجه آن شاهد کاهش و افت شاخص توسعه انسانی در کشور افغانستان باشیم.
از طرفی دیگر ارزیابی شاخص توسعه انسانی کشور افغانستان و همچنین شناسایی جایگاه این کشور در منطقه و ارایه یک تصویر روشن از وضعیت فعلی کشور افغانستان می‌تواند در سیاست‌گذاری‌ها وچشم‌انداز و برنامه‌های توسعه‌ای کشوربسیار مفید باشد تا مسولین کشور با شناسایی فرصت‌ها و اتخاذ راهکارهای مناسب در جهت بهبود شاخص توسعه انسانی در کشور قدم بردارند.