صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

دوشنبه ۱۸ سرطان ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

فصل جدیدِ از امید و درایت افغانستان در قبال سیاست خارجی پاکستان

-

 فصل جدیدِ از امید و درایت افغانستان در قبال سیاست خارجی پاکستان

در پیوند به نتایج انتخابات پارلمانی پاکستان و احراز بیشترین کرسی توسط حزب تحریک انصاف پاکستان، یک امید و خوشبینی ناآگاهانه نسبت به تغییر سیاست پاکستان در قبال افغانستان در کشور ایجاد شده است. این خوشبینی در واقع از سخنان شخص عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف در مورد افغانستان ناشی میشود. اما اصل مساله این است که سیاست دولت پاکستان به ویژه در مورد افغانستان با تغییر نخست وزیر، تغییرپذیر نیست؛ بلکه سیاستهای کلی پاکستان در چارچوب یک سیستم و مکانیزم مشخص از پیش تعیین شده طرح میشود و به سادگی قابل تغییر نیست.
باآنکه حزب تحریک انصاف پاکستان در این انتخابات بیشترین کرسی پارلمان آن کشور (۱۱۸ کرسی از میان ۲۷۲ کرسی) را احراز کرده است، اما قادر به تشکیل حکومت مستقل نیست. اکنون عمران خان برای نشستن به کرسی نخستوزیری پاکستان مجبور است با یکی از احزاب دیگر ایتلاف کند. تشکیل حکومت ایتلافی برای یک حزب تا حد زیادی  استقلال سیاسی حزب را در پالیسیسازی و سیاستگذاری محدود میکند. این امر باعث میشود تا حزب تحریک انصاف نه آنگونه که میخواهد به سیاستهای بزرگ ملی و تغییر موضع سیاست خارجی خود در قبال دیگر دولتها و همسایههایش(هند و افغانستان) دست باز داشته باشد.
یکی از علتهای پیدایش خوشبینی در افغانستان در مورد تغییر سیاست خارجی پاکستان با نخست وزیر شدن عمران خان، این است که او از تبار پشتونهای پیشاور است؛ اما حقیقت امر این است که مساله قومی تنها در افغانستان مهم است و در تمام مسایل مهم و بدیهی در اوج تاثیرگذاری بر رویدادها و تصمیمگیریها قرار دارد؛ ولی مساله قومیت در سیاست خارجی پاکستان هیچ مطرح نیست. سیاست خارجی پاکستان بربنیاد منافع ملی شان و حفظ خورد و بردهای بیبهایی مطرح شده است که از منابع، ترانزیت، تجارت و آبهای افغانستان میل میکند.
در واقعیت از آوان تشکیل دولت پاکستان تا کنون، بهویژه در این دهههای اخیر که سیاستهای دولت پاکستان بر مبنای تصمیم و خواست اردو و استخبارات آن کشور طرح میشود دیگر حکومت ملکی تاثیر چندانی بر روابط و رویکردهای آن کشور ندارد. از آنجا که هیچ رییس حکومت ملکی در پاکستان بدون درد سر دورهی حکومتش را به پایان نرسانیده است و پس از کرسی نخست وزیری در سلول زندان نیز نشسته اند، عمران خان هم از این امر مستثنا نخواهد بود. او همین اکنون برای تشکیل حکومت به یک حزب همکار نیاز دارد تا حکومت ایتلافی تشکیل دهد. از سویی هم او به تقلب در انتخابات متهم شده است؛ این اتهام به آدرس حزب او، اردو و استخبارات از سوی دادگاه عالی پاکستان مطرح شده است.چنین برمیآید که حزب تحریک انصاف از همین ابتدا با چالشها و اتهامها مواجه شده است، پس برای تصاحب سمت نخستوزیری و گردانندگی حکومت پاکستان باید درد سرهای بزرگتری را نیز انتظار بکشد.
اردو و استخبارات پاکستان در جهتدهی نظام پاکستان و تعیین مشی سیاست خارجی این کشور نقش برجسته و تاثیرگذاری دارد. اما عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف با اردوی پاکستان رابطهای خوبی دارد و برچسپهایی هم بر او وارد است که یکی از مهرههایی کلیدی استخبارات پاکستان است. حتا این اتهام از سوی دادگاه وارد شده است که او را اردو و استخبارات پاکستان تا اینجا رسانده و انتخابات امسال را به نفع او مهندسی کرده است. اینکه آیا او قادر خواهد شد تا سیاست مستقلی بدون تاثیرپذیری از اردو و استخبارات پاکستان(ISI )طرح کند یا نه، به درایت سیاسی عمران خان و قدرت حزبی مربوط میشود که با تحریک انصاف در ساختار یک حکومت ایتلافی شریک میشود.
عمران خان در همین روزها شانس برندگی اش در انتخابات روز پنجشنبه(۴ اسد ۱۳۹۷) را بیشتر دیده بود، وعده سپرد که «پاکستان جدید» با جهان روابطی بهتری خواهد داشت و بر بهتر شدن روابط پاکستان و افغانستان تلاش خواهد کرد. اما هدف او از تلاش، بیشتر متمرکز بر حمایت از پروسه صلح بود نه حل منازعات نوار مرزی و کاهش راکتپراکنیهای ملیشههای پاکستانی که مدام بر خاک کنر و ننگرهار راکتاندازی میکنند. حمایت پاکستان از تروریسم و گروههای تروریستی فعال در افغانستان مثل شبکهی حقانی یکی از مسالههای بزرگ تنش دولت ما با پاکستان است. اما در این مورد، حمایت چندین میلیون دالری حزب تحریک انصاف پاکستان از دارالعلوم حقانی و رابطهی شان با مولانا فضل‌‌الرحمان را نمیشود نادیده گرفت و فقط به شعارهای انتخاباتی او خوشبین بود.
حزب پیشتاز انتخابات پارلمانی پاکستان تا کنون خود به حمایت از تروریسم و شبکههای تروریستی متهم است. انتظار میرود که حکومت جدید پاکستان و رهبری حزب تحریک انصاف اگر در پی بهتر شدن روابط پاکستان و افغانستان است، باید شبکههای تروریستی را سرکوب کند و به حل مسایل بزرگتری مثل ترانزیت و آبهای افغانستان که بدون بها به پاکستان میریزد، بپردازند.
از سوی دیگر در مورد صلح و نقش پاکستان در پروسه صلح افغانستان، اکنون ثابت شده است که پاکستان در صلح طالبان با حکومت افغانستان، نقش موثری ندارد. پس دولت و ملت افغانستان در مورد مساله صلح با طالبان نباید نسبت به شعارها و سخنان ایدهآل رهبران پاکستانی خوشبین باشند؛ زیرا اکنون ثابت شده است که پاکستان در این روند هیچ نقشی را نمیتواند بهخوبی بازی کند، بلکه فرمان طالبان در دست کسانی بزرگتر از پاکستان است.
در نتیجه میتوان دریافت که سیاست خارجی پاکستان در قبال افغانستان با تغییر نخستوزیر و حزب حاکم در پاکستان متحول نمیشود. بنابراین خوشبینیهای به وجود آمده باشعارهای انتخاباتی و وعدههایی که رهبران پاکستان در لحظهی هیجان موفقیت نوید میدهد، به راحتی محقق شدنی نیست. تصمیم موضعگیریها و سیاستهای کلی و رویکرد دولت پاکستان با دو همسایه جنوبی و شمالیاش(هند و افغانستان) بدون دستور اردو و استخبارات آن کشور صورت نمیگیرد. بنابراین خوشبینیهای محض ره بهجایی نمیبرد. حکومت افغانستان باید بیشتر ازاین در اسلامآباد به دنبال کلید صلح نرود؛ بلکه بکوشد با حکومت جدید پاکستان که به رهبری حزب تحریک انصاف تشکیل خواهد شد، وارد یک گفتمان سیاسی شود تا مسایل بزرگتر مثل ترانزیت، موضوع مهاجرین، آبهای بیبهای افغانستان که به پاکستان میریزد، مبارزه با تروریزم، همکاری منطقهای و جلوگیری از قاچاق انسان و مواد مخدر به یک نتیجه و راه حل سازنده برسند.

دیدگاه شما