صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

خبرنگاران و راه دشوار آزادی بیان

-

خبرنگاران و راه دشوار آزادی بیان

خبرنگاری همانگونه که در کل جهان یکی از ده شغل پر خطر دنیا است، در افغانستان  نیز یک مسئولیت سخت و سنگین و پر چالش است. خبرنگاران افغانستان در بدترین شرایط کاری برای اطلاعرسانی و تحقق آزادی بیان کار میکنند. در دورهی جدید و عصر دموکراسی پس از سقوط حکومت طالبان، رشد خبرنگاری و افزایش رسانهها یکی از مهمترین دستاورد دولت افغانستان و نظام دموکراسی است. فعالیت رسانه‌‌ای خبرنگاران برای ساختن یک جامعهی آگاه، مدنی و دموکراتیک از اهمیت زیادی برخوردار است. تاکنون صدها رسانه و چندین هزار خبرنگار در افغانستان مصروف کارهای رسانهای و اطلاعرسانی اند. خبرنگاران افغانستان در شرایطی اطلاعرسانی میکنند که هر رسانه در افغانستان با چالشهای جدی روبهرو است. این رسانهها همواره از نگاه منابع بشری حرفهای، منبع تمویل، امنیت کاری و آزادی پالیسی نشراتی با مشکل مواجه میشود.
خبرنگاران افغانستان امروز به عنوان گردانندگان افکار عامه و سردستگان آزادی بیان محسوب میشوند، اما ابتکار و توانایی حرفهای آنان برای پیشبرد امور رسانهای قابل نقد و تامل است. از سویی هم در این جمع کمتر کسانی قابلیت خودگردانی برنامههای تازه و ذهن خلاق برنامهگردانی را دارند. از آنجا که بستر مناسبی برای رشد ژورنالیسم حرفهای در افغانستان مهیا نشده است و دانشآموختگان باشگاههای خبرنگاری نیز بهصورت تخصصی آموزش ندیدهاند، بلکه اصول بسیار کلی و علوم پایه را فراگرفته اند؛ بههیچوجه این نیرو برای کارایی رسانههای داخلی و جوابگویی این رسانهها نظر به ضرورت و خواست جامعه افغانستان کافی نیست. این ناتوانی رسانهها برای پاسخگویی به خواست مخاطبان ناشی از عدم درایت مسلکی دستاندرکاران رسانههای داخلی و کمبود افراد حرفهای-تخصصی در فعالیتهای رسانهای است.
افزایش منابع بشری و برنامههای ظرفیتسازی خبرنگاران نیز نیازمند منبع مالی مطمئن است، اما بهجز معدود رسانههای تصویری، بیشتر رسانههای افغانستان در تمامی بخشها(شنیداری، دیداری، چاپی و انترنتی) منبع تمویل و درامد مالی مطمئنی ندارد که بتواند جوابگوی برنامههای سازنده و کارای آنها باشد. بنابراین کمبود بودجه نیز کار رسانهای خبرنگاران را در افغانستان دچار یک چالش فراگیر کرده است.
اما در میان خانوادهی خبرنگاری آنچه که بهعنوان مشکل جدی و عام برای تمامی خبرنگاران نگرانی و تردد ادامه کار آفریده است، نداشتن ضمانت شغلی و بیمه صحی است. در تمامی رسانههای افغانستان هیچ ضمانتی برای بقای یک خبرنگار در شغلش وجود ندارد. خبرنگاران ضمن این نگرانی، بازهم در سختترین شرایط حتا خطر مرگ را بر جان میخرند و برای تهیه خبر و اطلاعرسانی در ناامنترین نقاط افغانستان در میان گروههای تروریستی میروند که حتا حکومت تسلط ندارد؛ اما از سوی رسانهها و حکومت برای آنان بیمه درمانی نیز در نظر گرفته نشده است.
دراین هنگام تعدادی از نهادهای حامی خبرنگاران دراین مورد تلاشی داشته ولی کاری نتوانسته اند. نهادهای زیادی برای حمایت از خبرنگاران و رسانه‌‌ها تشکیل شدند ولی بازهم خشونت علیه خبرنگاران افزایش یافته و وضعیت خبرنگاران در درون نهادهای رسانهای و بیرون از محل نیز تغییری نکرده است. هرچند تحقیقات تازه نشان میدهد که افغانستان نظر به محاسبهی جهانی در گراف آزادی بیان جایگاه بهتری نسبت به همسایههای خود دارد، اما هنوز آمار کشته شدن، تهدید، تحقیر، سانسور و چالشهای کاری در درون نهادهای رسانهای بالا است.
خبرنگاران برای تحقق آزادی بیان در افغانستان قربانیهای بیشماری داده اند و راه دشواری را سپری کرده اند. در تازهترین آماری که کمیته مصونیت خبرنگاران در کابل منتشر کرده است، خشونت علیه خبرنگاران در شش ماه نخست سال ۲۰۱۸ میلادی نسبت به دورههای قبلی ۲۲درصد افزایش یافته است. این افزایش آمار، ۱۱ کشته را نیز باخود دارد. واقعیت امر این است که تمامی تلاشها و حمایتهای ملی و بینالمللی از آزادی بیان و نهادهای رسانهای به عنوان عوامل تحقق آزادی بیان در افغانستان، باوجود پیشرفتهای چشمگیر در کمیت رسانهها، بر وضعیت رشته -شغل خبرنگاری در افغانستان تاکنون اثرگذاری لازم را نداشته است.
اما ممکن بود که تعدادی ازاین نهادها نظر به ظرفیت که در دست داشت، بهتر و موثرتر عمل میکردند. بهگونهای نمونه میتوان کارکردِ کمیته مشترک رسانهها و حکومت تحت ریاست معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان را نمونهای از کارا بودن نهاد حامی خبرنگاری در افغانستان یادآور شد. این نهاد در دورهی حکومت وحدت ملی برای هماهنگی رسانهها با حکومت، بررسی پروندههای قضایی خبرنگاران و رسیدگی به چالشهای خبرنگاری در افغانستان توسط نهادهای رسانهای، خبرنگاران و نمایندگان حکومت به فعالیت آغاز کرد. اما این نهاد در طی مدت زمان کوتاه کاریاش توانست بر پروندههای بسیاری رسیدگی کند. این کمیته برای تعقیب قضایا و پروندهها و همچنان از بهر رهیافت حل مسایل سد راه رشد خبرنگاری و آزادی بیان در کشور، یک روند برگزاری جلسههای مشترک را پایهگذاری کرد که دراین سلسله گفتمانها ده ها پروندهی خشونت علیه خبرنگاران بررسی شده و به فرجام رسیده است. با پیشرفت کاری این نهاد تا سال آینده تمامی پروندههای خشونت علیه خبرنگاران نهایی خواهد شد. همچنان در اثر تلاشها یک نماینده از جانب افغانستان برای حمایت از خبرنگاران در سازمان ملل نیز معرفی شده است و نهادهای بینالمللی تاثیرگذاری این نهاد را برای آیندهی خبرنگاری در افغانستان امیدوارکننده خوانده است. نیک است اگر تمامی نهادهای رسانهای اینگونه مسولانه و برای زدودن مشکلهای فراروی خبرنگاران تلاش ورزند.
یکی دیگر از سدهای آزادی بیان و خبرنگاری در افغانستان، پالیسی رسانه‌‌ها است. در افغانستان کمتر رسانهای بدون گرایش سیاسی فعالیت دارند. بهجز تعداد محدود رسانهها، بیشتر رسانههای افغانستان از آنجا که توسط جریانهای سیاسی تمویل میشود به بلندگوی محض جریانها مبدل شده است و از نهادهای رسانهای و خبرنگاران بهحیث سکوی تاختوتاز سیاسی و موجگردانی افکارعامه در رویدادهای مهم داخلی استفاده میشود. این عدم آزادی رسانهها و نداشتن استقلال کاری در پالیسیسازی باعث سانسور در کار خبرنگاری میشود. اصالت کار خبرنگاری با سانسور ناموجه، بهخاطر گرایشهای سیاسی و تضاد و همگرایی جریانها، ضمن تلاش برای تحریف افکار عامه، خبرنگاران را نیز سانسور میکند و تمام جانفشانیهای خبرنگاران در راه تحقق آزادی بیان و بازتاب و اقعیتها نادیدهانگاری میشود.
خبرنگاران در دورهی جدید دموکراسی تحت شرایطی به کار آغاز کردند که به‌‌‌خاطر سنتگرایی جامعه، دیدگاههای افراطیگری دینی و بیسوادی، مردم رسانه را طرد میکرد و متضاد ارزشهای دینی-عقیدتی شان میپنداشت. درآن هنگام و تاهنوزهم تهاجم فرهنگی یکی از اصول کاری رسانهها پنداشته میشد/میشود. اصالت اطلاعرسانی، آگاهیدهی و آموزشدهی آن در نظر گرفته نمیشود. هنوزهم اندیشههایی وجود دارد که علیه رسانهها اعلام جهاد کند و قاتل خبرنگار را غازی بخواند. این اندیشهها قبل از آن که بازتاب رویکرد کل جامعه برضد رسانه باشد مبیین خشونت علیه خبرنگاران است و کارهای رسانهای را ناامن مینماید.
بااینهمه، خبرنگاران افغانستان در بدترین شرایط و کمترین معاش کاری، بیشترین ریسک را متقبل میشوند و در راه تحقق آزادی بیان و اطلاعرسانی در کشور جانفشانی میکنند. برای پاسداری ازاین خطرپذیری، خانوادهی خبرنگاری به حمایت مادی-معنوی حکومت و نهادهای حامی رسانهای نیاز دارد. رسانهها و حکومت باید طرح بیمه خبرنگاران را نهایی و عملی سازد. خبرنگاران برای مطمئن شدن از ضمانت کاری با رسانه‌‌ها باید بیمه شغلی داشته باشند و ضمانتی برای بقا در رسانه موجود باشد. در گزارشهای تازه آماده شده توسط نی(نهاد حمایت کنندهی رسانههای آزاد افغانستان) آمده است که ۸۵درصد قراردادهای کاری خبرنگاران مطابق قانون کار نیست و بیشتر رسانهها معاش کارمندانش را به وقت نمیپردازد که این خود نشانگر این است که خبرنگاران بهعنوان سربازان راه آزادی و آگاهی در جامعه، هنوزهم در بیرون از رسانه و درون رسانه نیز امنیت کاری و شرایط مناسب کار ندارند و خبرنگاران راه دشوار آزادی بیان را با کمترین امتیازها میپیمایند.

دیدگاه شما