صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

وضعیت فساد در ادارات افغانستان

-

وضعیت فساد در ادارات افغانستان

فساد اداري، پديدهاي نوين نيست؛ پيدايش و گسترش آن، قدمتي به اندازة تاريخ اجتماعات بشري و تاريخ سازمانها و نهادها دارد. فساد، از عوامل اصلي بازماندن نهادها و جوامع از دستيابي به اهداف، و از موانع اساسي رشد و تكامل آنها بهشمار ميآيد. به همين دليل، همواره كساني كه به فكر سلامت نظام اجتماعي بشر و رشد و تكامل آن بودهاند، در انديشة پيش گيري و مبارزه با اين پديدة شوم اجتماعي افتادهاند. افغانستان نیز از کشورهایی است که در سالیان اخیر همواره به دنبال مبارزه با فساد بوده است.
معاونت دوم ریاست جمهوری استاد دانش در کنفرانس مبارزه با فساد کشورهای OECD مشارکت نمودند و به نمایندگی از افغانستان اعلام نمودند که حکومت وحدت ملی در دو سال اخیر در زمینه حکومتداری خوب و مبارزه با فساد گام های استواری با محوریت چهار برنامه انجام داده است: 1- مدیریت منابع مالی و عایداتی و ایجاد شفافیت، 2- اصلاحات عدلی و قضایی، 3- اصلاحات اداری و خدمات ملکی، 4- مبارزه با فساد اداری
ایشان به ثبت قوانین جدید و ایجاد نهادها و ادارات و ساختار جدید برای مبارزه با فساد اشاره کردند و از عزم جدی حکومت وحدت ملی برای مبارزه با فساد گفتند.
اما این مقاله نگاهی به وضعیت فساد برای اساس گزارش سازمان شفافیت بین الملل دارد که وضعیت افغانستان را مورد بررسی قرار دهد.
سازمان شفافیت بین الملل، نهادی غیردولتی برای مبارزه با فساد است. این سازمان هر ساله شاخص CPI یا همان شاخص ادراک(احساس) فساد را برای کشورهای مختلف اعلام می دارد. این گزارش سالانه، ابزاری برای سنجش سطح فساد بخش عمومی در این کشورهاست.
بر اساس گزارش این سازمان، شاخص ادراک فساد بین امتیاز صفر تا 100 محاسبه می شود که هر چه امتیاز به صفر نزدیک تر باشد یعنی وضعیت فساد بدتر و هر چه به امتیاز 100 نزدیک تر باشد آن کشور پاک تر است. براساس گزارش سال 2017 این سازمان، نکته قابل توجه این است که هیچ کشور موفق به ثبت امتیاز بالای 90 نشده است و می توان گفت که همه کشورها دچار فساد هستند و هیچ کشوری حائز امتیاز 100 نشده است. در رتبه های بالای این گزارش کشورهای نیوزلند با 89 امتیاز، دانمارک با 88 امتیاز، فنلاند با85 امتیاز، نروژ با85 امتیاز و سوئیس با 85 امتیاز قرار دارند.
اما در انتهای جدول کشور سومالی با 9 امتیاز به عنوان فاسدترین کشور ثبت شده است و پس از آن سودان جنوبی با 12 امتیاز، سوریه با 14 امتیاز در رتبه های دوم و سوم قرار دارند و افغانستان با 15 امتیاز در رتبه چهارم فاسدترین کشورها قرار گرفته است.
اما بررسی امتیازهای افغانستان طی سال های قبل از آن نشاندهنده این است که وضعیت رو به بهبود قرار دارد، چرا که امتیاز افغانستان در سال 2012 برابر با 8، برای سال 2013 برابر با 8، برای سال 2014 برابر با 12، سال 2015 برابر با 11، سال 2016 برابر 15 و سال 2017 برابر 15 بوده است و در گزارش سال 2017 اشاره شده است که افغانستان روند بهبود تدریجی را طی می کند که حاصل تلاش های برای بهبود عملکرد سیاست های کلیدی از جمله، تنظیم بهتر نظارت بر تدارکات ملی است.  اما عملکرد بهتر دیگر کشورها باعث شده که رتبه افغانستان بهبود پیدا نکند که این مورد نیازمند همت بیشتر در امر مبارزه با فساد برای ارتقای افغانستان در این گزارش می باشد.
باید توجه داشت که برای حل مشکل فساد زمینه ها و شرایط شکل گیری فساد در این ابعاد وسیع و فساد سیستمی مورد توجه و کنکاش قرار گیرد و ریشه های آن ارزیابی شود و برای حل مشکلات سیستماتیک باید تفکر سیستمی به کار گرفت. دو درس از تفکر سیستمی که برای حل مشکل فساد می توان نام برد این است:
درس اول:
مشکلات امروز ما ناشی از راهحلهای ناپخته گذشته است و راهحلهای ناپخته امروزمان، مشکلات آیندهمان را رقم خواهد زد.
درس دوم:
با همان مدل ذهنی که مشکلات را به وجود آوردهایم نمیتوانیم آنها را رفع کنیم.
در واقع راه حل مبارزه با فساد عزم و اراده جدی همه ارکان حکومت و مردم جامعه را می طلبد که با اعتماد و همراهی طرفین مساله فساد سیستماتیک حل شود و راه حل های جدید باید بکار گرفت.
اما راهکارهای مبارزه با فساد به عقیده نگارنده که میتوان به آنها اشاره کرد، استفاده از تجربیات کشورهای دیگر در امر مبارزه با فساد است که شرکت در این گونه کنفرانس و تبادل تجربیات می تواند قدم مثبتی باشد. به عنوان نمونه کشور گرجستان در دو دهه گذشته از جمله فاسدترین کشور اوراسیا بود اما تغییرات سیاسی در سال 2003 و اتخاذ سیاست های درست و وضع قوانین مبارزه با فساد به عنوان کشور پیشرو در مبارزه با فساد در دهه اخیر انتخاب شده است. سازمان بینالمللی شفافیت، گرجستان را بهعنوان «شاگرد اول مبارزه با فساد» در دهه گذشته معرفی کردهاست. این در حالی است که پس از فروپاشی شوروی، فساد سیستماتیک و گسترده یکی از واضحترین میراثهای نظام کمونیستی برای این کشور بود.
ایجاد زیرساختهای لازم برای شفافیت بیشتر، به عنوان نمونه استفاده از فناوریهای جدید و از طریق سایت ها و ابزارهای فناوری اطلاعات و آی تی می تواند کمک بسزایی کند. ارتباط مستمر و مستقیم بین مقامهای دولتی و شهروندان هم میتواند راه را برای معاملات غیرقانونی باز کند. یک راه برای برخورد با این مشکل استفاده از تکنولوژیهای موجود برای تشویق رابطه متعارف بین مقامات و جامعه مدنی میباشد. اینترنت ابزاری موثر برای کاهش فساد در این زمینه اثبات شده است. در بعض کشورها استفاده از سیستمعاملهای آنلاین برای تسهیل روابط دولتی با جامعه مدنی و جامعه کسب وکار در زمینه جمعآوری مالیات، تدارکات عمومی و تشریفات زائد موفق بوده است. به عنوان مثال شاروالی کابل با کمک انجمن پیشه وران برای اعطای امتیاز از طریق سایت اقدام می کند که منجر به شفافیت بیشتر و سرعت بالاتر می شود.
مورد دیگر پرداختهای تمامی ادارات دولتی بایست از طریق شبکه بانکی صورت گیرد و رد و بدل شدن پول نقد ممنوع اعلام شود. امروزه استفاده از پول نقد در سیستمهای اداری جهان بسیار کم شده است و نظام بانکداری الکترونیک و پرداختهای غیرنقدی در بسیاری از کشورها مرسوم است چرا که تمامی پرداختها در سیستم بانکی ثبت می شود و پرداختهای نامتعارف میتواند به آسانی کشف شود و با آن برخورد کرد؛ اما متاسفانه به دلیل عدم گسترش بانکداری الکترونیک هنوز این مورد در افغانستان جای خود را باز نکرده است که گسترس آن میتواند به شفافیت در سیستم اداری افغانستان کمک بسزایی کند.
همچنین یکی از راهکارهای مقابله با فساد این است که استقلال قضایی کاملا رعایت شود، در کشور کوریای جنوبی در سال گذشته به دلیل اقدام غیرقانونی رئیس جمهورشان، نظام قضایی وی را عزل نمود و به چندسال زندان محکوم نمود. همچنین در قوانین باید نظام پاداش و مجازات کافی برای فساد وضع شود. در بسیاری از کشورها برای فسادهای مالی پاداشی برای کسانی که آن فساد را افشا کنند در نظر گرفته شده است، همچنین مجازات های سنگینی برای فساد در نظر گرفته اند که هزینه های فساد را بالا می برد و هر شخصی نمی تواند به راحتی دست به فساد بزند.
رسانهها و جامعه مدنی میتوانند به عنوان نمایندگان مردم نقش بسزایی در جلوگیری از فساد و مبارزه با آن ایفا کنند و دولت نیز باید اطلاعات را به صورت شفاف در اختیار عموم مردم قرار دهند. رسانهها با نشان دادن مشکلات و مسائل عموم مردم و ایجاد زمینه برای طلب پاسخگویی سیستم اداری کشور میتواند زمینه کاهش فساد را فراهم آورد.
مهم ترین مورد برای مبارزه با فساد و رشوه خواری مشارکت همگانی است، چرا که رشوه خوار و رشوه گیر هر دو در دین اسلام مورد نکوهش واقع شده است. به همین دلیل تمامی مردم باید از دادن رشوه خودداری نمایند و درخواست رشوه را گزارش دهند. برای کاهش فساد باید آحاد جامعه مشارکت حداکثری داشته باشند.
به دلیل گستردگی فساد، میزان سرمایه گذاری در بخشهای اقتصادی افغانستان بسیار پایین می باشد، تمامی نظام اداری و سیاسی باید بدانند که با کاهش فساد، این میزان افزایش پیدا می کند و علاوه بر اینکه عایدات جامعه بالا می رود، عایدات دولت و از جمله کارکنان دولت بالا می رود و معاشات آنها افزایش می یابد. پس همه باید برای کاهش فساد تلاش کنیم.

دیدگاه شما