صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

چالش های تعلیم وتربیه در افغانستان

-

 چالش های تعلیم وتربیه در افغانستان

چکیده
درسرزمین افغانستان آنچه که تردید در آن وجود ندارد ضعف تعلیم و تربیه و توسعه نیافتگی فرهنگی است این موضوع چنان وضعیت رقت باری را بوجود آورده است که بسیاری از مشکلات ونابسامانیهایی اجتماعی و خشونت های خانوادگی فامیلی در حدگوش وبینی بریدن ها، ازدواج های اجباری عدم آشنای به حقوق زنان مثل حق تعلیم و تربیه حق میراث و مسائل عمومی دیگر را می توان به آن ارتباط داد.
دربعد تعلیم و تربیه و توسعه فرهنگی و رشد فکری جامعه چالشهای قابل توجهی در این کشور وجود داشته است مانند نبود امکانات آموزشی جا ومکان مناسب تعلیمی و صنوف مناسب برای شاگردان و از همه درد آورتر بستن مکاتب و مخالفت های جاهلانه و دیدگا های افراطی وطالبانی و غیر واقع بینانه نسبت به حق تعلیم و تربیه تهدیدات معلمین برداشت های شخصی و انحصار طلبانه از دین مقدس اسلام که دید گاه فقهی دین اسلام را در مورد حق تعلیم و تربیه زنان حضور زنان در مسائل اجتماعی را زیر سوال برده است؛ در حالیکه از دید گاه دینی مقام یک انسان اهل علم چه زن یا مرد بر جستگی خاص داشته و به تعبیر قرآن کریم از درجات رفیع وبلند بر خور دار است. در سایه علم و دانایی است که انسان با تمام کمال انسانی، متفکر،خلاق ، حق شناس، بر جسته و تحول آفرین در سطح ملی وبین المللی به وجود می آید .
در این ارتباط تعلیم و تربیه به عنوان زمینه ساز توسعه همه جانبه موضوعی است قابل توجه که  به عنوان نیاز اساسی هر فرد باید مورد توجه جدی قرار بگیرد و هیچ کسی نباید از این حق محروم گردد.
با توجه به نکات ذکرشده، ضرورت تعلیم و تربیه فراگیر وهدف این موضوع مهم روشن می گردد. و این سوال مطرح می شود که تعلیم و تربیه دارای چه مفاهیمی است و رسیدن به آن دارای چه ارزش های مهم انسانی بوده و چالش ها دراین مورد کدام ها هستند؟
مفاهیم تعلیم و تربیه
تربیه: این واژه در لغت از ماده رَ بو به معنای نشو، نمو، برترنهادن، زیاد کردن بزرگ شدن به کار می رود .(1) ودر اصطلاح تربیت عبارت از تنظیم قوای بشری است که حسن رفتار را در جنبه های مادی و معنوی زندگی ضمانت می کند.
تربیت مجموعه از کوشش هایی است که هدف آن برخوردار ساختن فرد از همه قوای موجود وآماده کردن او برای استفاده از آن قوه است. تربیت عبارت است از فراهم کردن زمینه ها برای به فعلیت رساندن و شکوفا ساختن استعداد های انسانی در جهت مطلوب.(2) با تربیت و تعلیم و شکوفا شدن استعداد ها است که انسان به افلاک رسیده است وبا علم با آگاهی دنیا تسخیر شده انسان است. قرآن کریم که کتاب وحی وآسمانی است به اهمیت دانایی تکیه داشته و می فرماید: خداوند کسانی را که ایمان آورده اند و مقام اهل علم را درجات بلند و عظیمی می بخشد.(3) «مولانای بلخی تعبیر زیبای از ارزش علم  دارد و می فرماید:
جهان را کسی راست کاندر جهان –
که آگه بود کار کار آگهان 
آیه دیگر از قرآن کریم در مورد تعلیم پیامبر (ص) به مردم زمان خودش چنین اشاره دارد و می فرماید :
اوکسی است که در میان مردم درس نخوانده (امیین) رسولی از خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آنان بخواند و آن ها را پاکیزه کند و کتاب و حکمت به آنها بیاموزد هر چند قبل از آن در گمراهی آشکار بودند.(4)
کلمه (امیین ) به گفته از مفسران اشاره به کسانی است که خواندن و نوشتن نمی دانستند وعلم ودانش مطلقاً نداشتند؛ گویا به همان صورتی که از مادرمتولد شده بودند دست نخورده با قیمانده اند.
تعبیر ضلال مبین که به معنی گمراهی آشکار است در قرآن کریم اساسی ترین تعبیری است که وضع مردم جاهلی آن زمان را مشخص می کند. آنها در گمراهی بودند نه گمراهی مخفی وپنهان بلکه گمراهی آشکار از هر نظر، فرزند کشی، تعصبات شدید قبیله یی خونریزی و جنگ بی رحمانه مداوم ، افتخار به غارتگیری و امثال آن از جمله گمراهی آشکار آن زمان بوده اند.(5)
اگر مبالغه نشود وضعیت فعلی کشور افغانستان که در قرن بیست و یک به سر میبریم از جهاتی تفاوت با وضعیت آن روز ندارد؛ بلکه شباهت های زیادی نیز با آن زمان موجود می باشد زیرا فرزند کشی به انسان کشی تغییر یافته و تعصبات جاهلانه قومی وقبیله یی و لسانی چه بسا تشدید گردیده و جای غارتگری وچپاول دوران جاهلی را فساد اداری گرفته خونریزی وکشتار توسط انسان ها و گروهای افراطی وخشونت طلب بی رحمانه تر شده که بی گناهان و افراد مردمی واطفال و زنان نیز طعمه این جلادان وگمراهان گردیده اند.
اینجاست که نقش تعلیم وتربیه انسانی و درک حقوق انسانی در جامعه بیشتر آشکار می شود زیرا در ابتدا گوش های انسان باید با کلمات حق وفرهنگ انسانی آشنا گردد آنگاه معنی ومفهوم این کلمات را درک کند وبا حکمت واسرار آن آشنا شده ودر نتیجه روح وجسم انسان از آلودگیهای غیر انسانی پاکیزه گردد. در آیه(2) از سوره مبارکه جمعه و همچنین آیه 146 سوره آل عمران تزکیه بر تعلیم کتاب وحکمت  مقدم داشته شده تا این حقیقت وموضوع قابل توجه روشن شود که هدف نهایی از همه مقدمات همان پاکی روح وبدست آوردن تقوا و خود مدیریتی وتربیت انسان ها و رشد و شکوفایی ارزشهای اخلاقی و انسانی و رسیدن به کمالات میباشد.(6)
زن درنظام تربیتی اسلام
تاکید دین مقدس اسلام بر عدالت و علم سالاری است چه زن عادل تر وعالم تر و چه مرد،در احراز و بدست آوردن مدیریت جامعه و مسئولیت های اجتماعی شایسته همان که از شایستگی بیشتر بهره مند است. اما حیا وعفت در هر مقام و موقعیت، تدبیر حکیمانه الهی است در جهت حفظ کیان و سلامت جامعه وخانواده و از نظر اسلام جامعه  که در آن زن وخانواده با مشکلات ارزشی وفرهنگی روبرو باشد جامعه سالم نیست.
در ارتباط با زن و فرهنگ جامعه وتاثیری گذاری آن کلام زیبای از حکیمی نقل شده است که فرمود:
«وقتی ما پسران را تربیت می کنیم تنها مرد را به حاجت ومراد می رسانیم، اما وقتی دختران را تربیت می کنیم یک ملت را تربیت می کنیم»  واین رابطه مستقیم بین فرهنگ ودانایی زن وجامعه دارد و زن با فرهنگ انسانی ملت با فرهنگ انسانی تربیت می کند به قول فردوسی دانایی قدرت وتوانایی را در پی دارد. انسان توانا چه زن وچه مرد می تواند از نیروی خود به خوبی در جهت برخورداری استفاده کند وهم بتواند  فضای جامعه خود را انسانی ودوست داشتنی نماید.
در شرایط امروزی افغانستان حق تعلیم وتربیه ومشارکت زنان در فعالیت های اجتماعی موضوعی است همراه با تعارض دیدگاه های افراط وتفریط که برچسب دینی هم دارد در این میان دیدگاه های معتدل و نوگرایانه به دور از افراط وتفریط قابل قدر است و می تواند راهگشای مشکل جامعه افغانستان قرار گیرد که به قسمت از آن دیدگاه ها اشاره می گردد: بر زن واجب است که بدن و اندام خود را از بیگانه بپوشاند واز کرامت، شرف، عفت خود محافظت کند هرگاه زن مسلمان چنین باشد تصدی هر عملی با تکالیف واجب اسلامی و منافات نداشته باشد برای او مجاز است اعم از اینکه یک عمل اجتماعی باشد مانند ریاست دولت یا پست های دیگر یا یک عمل فردی باشد مانند رانندگی خلبانی وغیره.
روشن است که بر عهده گرفتن این اعمال و سمت ها برای زن مستلزم برهنگی، بی حجابی و عدم محافظت از کرامت انسانی  به عنوان یک زن مسلمان نیست؛ بلکه حفظ کرامت وشرف در حال برعهده گرفتن پست های بزرگ در دولت شأن ارزش، جایگاه اجتماعی و صلابت اعتقادی و ایمانی زن را افزایش می دهد از جهت احراز سمت ها و پست ها هیچ فرقی بین مرد وزن نیست (7) به امید روزی که علم جانشین جهل گردیده و فقر فرهنگی به غنامندی فرهنگی تغییر یافته وهیچ حقی در این سرزمین ضایع نگردد وعدالت جانشین ظلم گردد.
منابع:
1. انتظارات بشر از دین   عبدالحسین خسروپناه                 ناشر موسسه فرهنگی دانش 1382 ص 489
2. همان ص 490
3. قرآن کریم سوره مجادله ایه 11
4. قرآن کریم سوره جمعه آیه 2
5. سیری در عقاید محمد حسین پور علوی نشر نغمات        1387 ص 232
6. هزاره جات ومحرومیت زدایی علی جان رحمانی 1382 ص 34
7. جایگاه زن در نظام سیاسی اسلام آیه ... محمد اسحق فیاض 1390 ترجمه سرور دانش.

دیدگاه شما