صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۹ حوت ۱۴۰۲

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

نگاهی اجمالی به چیستی و چرایی انواع مالیات

-

نگاهی اجمالی به چیستی و چرایی انواع مالیات

این نبشته به مناسبت هفته امور مالیاتی درصدد است که ضرورت، چگونگی و انواع وضع و اخذ مالیات را به صورت گذرا در کشورهای گوناگون مورد توجه قرار دهد. اصولا یکی از مکانیزم تعادل اقتصادی، ارائه خدمات عمومی بهتر به شهروندان و کاهش تضاد طبقاتی و کاستها وضع و اخذ مالیات عادلانه در کشورها میباشد. اینکه چرا تاهنوز در افغانستان سیستم و مکانیزم اخذ و جمعآوری مالیات با تمام تلاشهایی که در بخش بهبودی آن صورت گرفته است، با مشکل مواجه است؛ ضرورت به یک تحقیق و تحلیل جامع و علمی و آسیبشناسانه دارد تا مشخص شود که مشکل در کجاست؛ در قوانین، مقررات، مکانیزم اجرایی و یا عوامل دیگر؟ چه راهکارهایی میتوانند برای بهبودی سیستم مالیاتی کشور تعریف شود تا این چالشها برطرف شود؟.
ضرورت اخذ و اهداف وضع مالیات
وضع و اخذ مالیات سابقه طولانی به اندازه عمر زندگی اجتماعی و اداری بشر دارد. از زمانی که دولت/ حکومت ـ هرچند نه به مفهوم امروزی و دقیق آن ـ در جامعه انسانی ظهور و بروز کرد، اخذ و جمعآوری مالیات نیز مطرح گردید. مالیات واژه عربی و جمع مالیه است. مالیه یعنی باج، خراج، زکات مال و میزانی از درآمد افراد است که توسط دولتها اخذ میگردد.
در برهۀ از تاریخ صدر اسلام انواع مالیات دریافتی از مردم به یازده فقره میرسید. در زمان خلفای اموی تا زمان خلفای عباسی مالیات وضع شده عبارت بودند از:
1. صدقه و زکات،
2. جزیه،
3. خراج،
4. تعرفه گمرک داخلی،
5. باج ماهیگیری،
6. ده یک (عشر) کشتیرانی، 
7. پنح یک معدن،
8. تعرفه گمرک خارجی،
9. عایدات ضرابخانهها،
10. مالیات مستغلات،
11. مالیات صنعتگران.
هرچند مهمترین و اصلی ترین مالیات صدر اسلام همان زکات بود که تاهنوز نیز به عنوان یک نوع مالیات در کشورهای اسلامی کم و بیش رایج است.
در پاسخ این پرسش که چرا مالیات وضع و اخذ گردد، میتوان گفت که مالیات یک نوع هزینه است که افراد جامعه آن را برای بهرهوری و استفاده از امکانات، منابع، خدمات عمومی و ضروری، تأمین امنیت و دفاع همگانی از حدود و سغور کشور، عمران و آبادانی یک مملکت به دولت پرداخت میکنند. از سوی دیگر دولت موظف است مالیات را در راستای تأمین نیازهای عمومی افراد جامعه بسان تأمین امنیت همگانی، ساخت راههای عمومی، صحت و درمان، تعلیم و تربیت و آموزش عالی، تخنیکی و فنی و… مصرف کند. از لحاظ حقوقی پرداخت مالیات اجباری و بلاعوض است.
بر بنیاد قانون اساسی افغانستان ماده چهل و دوم، وضع مالیات از طرف دولت بوده و اشخاصی (شهروندان افغانستان و خارجیان ساکن) که در محدوده جغرافیای این کشور زیست میکنند، مکلف به پرداخت مالیات بر مبنای قانون میباشند. «اندازه مالیه و محصول و طرز تأدیه آن، با رعایت عدالت اجتماعی، توسط قانون تعیین میگردد».
انواع مالیات در نظامهای سیاسی دنیا
در هر کشور به تناسب نیازمندی دولتها، درجه توسعه یافتگی و عدم آن و میزان ارائه خدمات عمومی فوق انواع مالیات با نرخهای متفاوت مالیاتی وضع میگردد. به عنوان نمونه در اینجا به نظامهای مالیاتی چند کشور به صورت گذرا پرداخته میشود.
یک. ایالات متحده آمریکا
آمریکا جمهوری فدرال با حکومت خودگردان و دولتهای محلی است. وضع انواع مالیات نیز در این کشور در هر یک از این سطوح صورت میگیرد. مهمترین انواع مالیات در آمریکا عبارت اند از:
1. مالیات بر درآمد
ماليات بر درآمد خالص افراد و شرکتها توسط دولت فدرال، ايالتي و برخي دولتهاي محلي وضع ميشود. مسیرهای اصلی پرداخت مالیات بر درآمد عبارت اند از: کارمندان، افراد دارای شغل آزاد و افراد بیکار که دارای درآمد کافی برای پرداخت مالیات ۳ ماهه هستند. نرخ مالیات بر درآمد در آمریکا از ۱۵ تا ۳۵ درصد متغیر تعریف شده است.
2. مالیات بر دارایی
این نوع مالیات براساس ارزش بازاري داراييهایی تجاری و املاک افراد توسط دولت فدرال و ايالتي آمریکا وضع ميشود.
3. مالیات بر فروش و مصرف
اينگونه ماليات بر قيمت پرچون و خرده فروشي بسياري از کالاها و خدمات ارائه شده توسط دولتهاي ايالتي و افراد وضع ميشود. نرخ ماليات بر فروش و مصرف بين ۱ تا ۱۶ درصد متغير است.
4. مالیات بر درآمد و تعرفه گمرکی
اين نوع ماليات بر بسياري از کالاهاي وارداتي به کشور آمريکا وضع ميشود. اين ماليات قبل از اينکه کالا بهطور قانوني وارد شود بايد پرداخت شود. نرخ اين ماليات از ۰ درصد تا ۲۰ درصد و براساس نوع کالاي وارداتي متفاوت است.
5. مالیات بر کسب سرمایه
سرمايهاي که از فروش دارايي به دست ميآيد مشمول این نوع ماليات ميشود. اصطلاح کسب خالص سرمايه به معناي منفعت سرمايهاي به دست آمده در يک دوره بلند مدت يک ساله است که ميزان ضرر سرمايهاي کسر ميشود. حداکثر نرخ این نوع مالیات ۱۵ درصد است.

6. انواع مالیات دیگر
از جمله مالياتهاي ديگر در آمريکا ميتوان به ماليات بر سود سهام، ماليات بر ارث، ماليات بر ميزان تأثير بر محيط زيست، ماليات بر مواد نفتي، ماليات بر کالاهاي لوکس، ماليات بر سرمايهگذاري و… اشاره کرد. به صورت فشرده میتوان گفت که تعداد انواع ماليات در آمريکا در حدود ۵۰ نوع ماليات مختلف در بخشهاي اصلي اين کشور است.

دو. سنگاپور
در کشور سنگاپور انواع مالیات اعمال میشود. ماليات بر درآمد افراد، ماليات بر شرکتها، ماليات بر خدمات و کالاها و ماليات بر دارايي برخي از مهمترين مالیاتها در سنگاپور هستند. يکي از مهمترين اهداف وضع اين مالياتها تامين مالي خدمات دولتي در سنگاپور است. مالیات که بردرآمد شخصی افراد وضع ميشود، ميزان و نرخ پرداختي آن به وضعيت اقامت افراد در اين کشور بستگي دارد. همزمان با ارزيابي ميزان ماليات پرداختي توسط افراد، دولت دو عمل مهم ديگر را نيز در نظر مي گيرد:
• وضعيت ميزان ماليات افراد ساکن و غير ساکن،
• تعيين ميزان درآمد افراد ساکن در سنگاپور.
اگر فردي بيشتر از ۱۸۳ روز در سنگاپور اقامت داشته باشد به عنوان شهروند اين کشور شناخته ميشود، بنابراين دولت بر درآمد اين افراد و نيز افراد خارجي که در داخل کشور درآمدي کسب ميکنند، ماليات وضع ميکند. نرخ اين ماليات براي يکسال مالي که از ۱ ژانويه تا ۳۱ دسامبر طول ميکشد، بين ۰ تا ۲۰ درصد متغير است و بهصورت پلکاني از درآمد افراد و شرکتها محاسبه ميشود.

بالاترین نرخهای مالیاتی
اینکه چه کشورهای بالاترین نرخ مالیاتی را در دنیا دارند و چرا؟ در ادامه پاسخ داده شده است. مدتها است که مالیات بر درآمد به یک مشکل حساس و بحث بر انگیز سیاسی تبدیل شده و گاهی منجر به تغییر حکومتها و یا سیاستهای مالیاتی آنها شده است.
در سال ۱۹۶۶م بود که گروه موسیقی بیتلها آهنگ «مامور مالیات» را ساختند. این آهنگ به نشانۀ اعتراض به نرخ مالیات بر درآمد ۹۵ درصدی موسوم به «سوپرمالیات» بود که دولت هارولد ویلسون، نخست وزیر وقت بریتانیا از حزب کارگر، مقرر داشته بود و گروه بیتلها میبایستی مالیات بر درآمد خود را بر اساس آن میپرداختند. اما در حال حاضر نرخ فعلی مالیات در این کشور در حدود نصف این میزان است.
چند سال پیش فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه در جریان مبارزات انتخاباتی خود قول داده بود که برای درآمدهای بالاتر از یک میلیون یورو، ۷۵ درصد مالیات وضع میکند. این برنامه با اعتراض شدید ثروتمندانی که او زمانی گفته بود آنان را «دوست ندارد» مواجه شد. در آمریکا نیز یکی از عوامل تأثیرگذار بر جلب نظر رأی دهندگان در انتخاباتها، میزان و نحوه اخذ مالیات است.
شرکت حسابداری پرایس واتر هاوس کوپرز، نرخ مالیات در ۲۰ کشور صنعتی جهان (G 20 ) را محاسبه کرده است. این شرکت حساب کرده که در سال ۲۰۱۳، در هر کشور عضو گروه ۲۰، کسی که درآمد سالانهاش حدود ۴۰۰ هزار دالر و میزان وامش یک میلیون و دوصد هزار دالر است پس از کسر مالیات و بیمه اجتماعی چه مقدار پول خواهد داشت. طبق این محاسبه در هر یک از بیست کشور مورد بحث، درصدی که شخص از درآمد فوق مالیات پرداخته است، از این قرار است:

• ایتالیا- ۴۹ اعشاریه ۴۱ درصد (مالیات پرداخت شده از درآمد خالص شخص از حقوق ۴۰۰ هزار دلاری، ۱۹۷ هزار و ۶۴۰ دالر است)
• هند- ۴۵ اعشاریه۱۰درصد
• بریتانیا- ۴۲ اعشاریه۷۲ درصد
• فرانسه- ۴۱ اعشاریه۹۰درصد
• کانادا –۴۱ اعشاریه ۸۷ درصد
• ژاپن- ۴۱ اعشاریه۳۲ درصد
• استرالیا- ۴۰ اعشاریه۷۰درصد
• ایالات متحده آمریکا- ۳۹ اعشاریه ۵۵ درصد (براساس نرخ مالیات ایالت نیویورک)
• آلمان- ۳۹ اعشاریه ۳۹ درصد
• آفریقای جنوبی- ۳۹ اعشاریه ۲۲ درصد
• چین- ۳۷ اعشاریه ۵ صدم درصد
• آرژانتین- ۳۵ اعشاریه ۳۶درصد
• ترکیه- ۳۵ اعشاریه۳۶ درصد
• کره جنوبی- ۳۴ اعشاریه ۲۵درصد
• اندونزی- ۳۰ اعشاریه ۲۲درصد
• مکزیک- ۲۹ اعشاریه۴۰درصد
• برزیل- ۲۶ اعشاریه ۶۸ درصد
• روسیه- ۱۳ درصد
• عربستان سعودی- ۳ اعشاریه ۱۴درصد. (منبع: بن کارتر، بی بی سی، ثور ۱۳۹۳)
بر اساس قانون فعلی مالیات افغانستان، به صورت کلی دو نوع مالیات از شهروندان اخذ می گردد:
الف) مالیات بر معاش کارمندان؛ این نوع مالیات به صورت تصاعدی تعریف شده است، یعنی تا پنج هزار افغانی معاف از مالیات است. از 5000 تا 12500دو درصد مالیات اخذ می شود و از 12500 تا 100000 افغانی 10درصد مالیات و از 100000 افغانی به بالا 20 درصد مالیات گرفته می شود.
ب) مالیات بر درآمد شرکتها و بنگاههای تجاری؛ این نوع مالیات 20 درصد تعریف شده است که از درآمد خالص گرفته می شود. البته انواع مالیات دیگری نیز رایج است که در اینجا مجال پرداختن به آن ها نیست و نیازمند یک تحلیل و بررسی جامع می باشد.

دیدگاه شما