توسعه سریع شهرنشینی، تاثیرات قابل توجهی بر بافت های قدیمی و تاریخی برجای گذاشته است. هسته قدیمی و تاریخی شهرها، برای اسکان جمعیت زیادی که غالبا مهاجران سال های اخیر می باشند، پیوسته دچار تغییر شکل شده که خود تخریب و فرسودگی بافت های مذکور را به همراه داشته است.
بافت های قدیمی و فرسوده، بافت هایی هستند که در فرآیند زمان طولانی شکل گرفته و تکوین یافته اند و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار شده اند. اگر چه این بافت ها در گذشته و به مقتضای زمان دارای عملکرد منطقی و سلسله مراتبی بودند ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی بوده و اغلب جوابگوی نیاز ساکنین نمی باشد.(حبیبی، 86).
یکی از شهرهای مهم تاریخی افغانستان، که این روزها به دلیل کم‌توجهی تصمیم‌گیران شهری دچار زخم‌های متعددی شده است، شهر هرات باستان است. علاوه بر آن افزایش جمعیت ناشی از بازگشت مهاجران بیشتر متوجه مراکز شهری شده و موجب برهم خوردن تعادل اجتماعی و محیطی شهر گشته است. هرات به دلیل قرارگیری در گذرگاه جاده ابریشم نقش مهمی در  بازرگانی میان شبه قاره هند، شرق میانه، آسیای مرکزی و اروپا بازی می‌کرد. از طرف دیگر بسیاری از شاعران و نویسندگان و عارفان و صوفیان فارسی در این شهر زاده شده یا زیسته‌اند، از هرات گهواره تمدن خراسان هم یاد شده است. وجود آثار و بناهای معماری تاریخی از جمله  قلعه اختیارالدین، مسجد جامع هرات، آرامگاه پیر هرات، گوهرتاج بیگم و صدها اثر تاریخی دیگر گواه میزان بالای اهمیت این شهر است.
بهسازی بافت قدیمی شهر هرات
امروزه استفاده بهینه از اراضی شهری به منظور حداکثر بهره وری از منابع موجود از طریق بهسازی و بازآفرینی عرصه های فرسوده و نابسامان، جلوگیری از توسعه و گسترش شهرها در مناطق پیرامونی و استفاده مجدد از ساختارهای تاریخی، از محورهای اصلی واولویت های برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری در کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای در حال توسعه است. (ایزدی، 2006).
مطالعه و احياي مراكز تاريخي شهرها و به عبارتي بهسازي بافت هاي قديمي كه نياز جدي و ملموس به آن، امروزه آن را به عنوان امري محتوم، مورد توجه علاقه مندان و مسئولان قرار داده است. رئیس جمهور دکتراشرف غنی، حکمی مبنی بر حفظ شهر قدیم هرات، میراث فرهنگی و تاریخی، ساحات مربوطه و آثار باستانی آن را به عنوان مدل نمونه برای دیگر شهرهای تاریخی کشور صادر کرده است.
بافت مرکزی هرات مجموعه ی ارزشمند شهری است که در مقابل پستی و بلندی های تاریخ مقاومت کرده و توانسته تا به امروز زنده بماند. از این رو با توانمند سازی آن از ارزش های پایدار آن می توان امروز و آینده بهره گرفت.
حفاظت و حراست از این بناهای تاریخی و فرهنگی امری بدیهی است. ولیکن وقتی صحبت از ثبت کل شهر است، موضوع به حفاظت از تک بنا خلاصه نمی شود. کل شهر شامل: کالبد و ابنیه و عناصر، فرهنگ، جهانبینی، رفتار و قوانین مردم هم مورد نظر می باشد. لذا باید نسبت به توانمندسازی همه ی اجزای شهر اقدام نمود. در این راستا ارائه سیاست ها و راهکارها برای هدایت توسعه شهر به سمت ارتقاء کیفیت زندگی شهری باید در اولویت مدیران و برنامه ریزان قرار گیرد. برای آنکه شهر یا (هسته تاریخی) آن مانند وین، فلورانس، آمستردام و ...واجد ارزش شمرده و ثبت جهانی شود بایستی در درجه اول باید حفظ، احیا و سپس توانمند سازی شهر و همه این فرایند در قالب بهسازی، اقدام نمود نمود. اقدامات بازآفرینی شهری وین، آمستردام، فلورانس و ... از این دسته هسند. هرات هم از این قاعده مثتنی نیست. بطوری که نه تنها باید مرکز شهر حفظ شود، بلکه توسعه جدید شهر هم معطوف به مرکز شهر و سازگار با شاخصه های سبک تاریخی شهر باشد. سپس احیا و بعد از آن توانمندسازی.
در این یادداشت به دو ظرفیت از ارزش های بافت تاریخی شهر هرات خواهیم پرداخت.
ظرفیت فرهنگی؛ هرات منبـع علم و فضیلت گستری
بازآفرینی فرهنگی یکی از تکنیک هایی است که در سال های اخیر به عنوان ابزاری برای توسعه شهری استفاده شده است. این مفهوم به عنوان ابزاری برای بهسازی و بهبود کیفیت زندگی شهری از طریق ارتقا و توسعه ویژگی های منحصر بفرد مکان و مردمان آن تلقی می شود. مشخص کردن مفهومی که از واژه "فرهنگ" در این تعریف باید درک شود، اهمیت  فراوانی دارد. تصور قدیمی که از فرهنگ به عنوان هنرمتعالی در ذهن است ، متناسب با مفهومی که در این جا به کار رفته نمی باشد. چرا که فرهنگ، در دوره مدرن  معنایی پیچیده تر از مفهوم سنتی آن یافته است. فرهنگ شیوه ای از زندگی ، شیوه ای از تولید و در عین حال شیوه ای از مصرف است(Montgomery 1990 )در واقع فرهنگ مبین معانی و ارزش های خاص نه تنها در هنر، که در تمام رفتار هاست.(Williams,1981 ).
فرهنگ، منزلت بالایی در میان مردم ما در طول تاریخ چند هزارساله سرزمین مان دارد، فرهنگ غنی خراسان قدیم مبتنی بر معرفت اسلامی بوده و تمدن و شهرنشینی شهرهای ما بر مبنای این نظام متبلور گشته است. بافت تاريخي شهر هرات با حضور مردم شریف و اصیل هراتی منحصر به فرد بوده و در نوع خود بي نظير است. مجموعه تاریخی هرات، تنها شهر باقی مانده از خراسان بزرگ و نمونه بارز شهراسلامی است که سالها زندگی مسالمت آمیز اقوام و ادیان مختلف در کنار هم آن را نه در شهرهای مذهبی عربی و نه در شهرهای ایرانی و نه هیچ کشور دیگر نمی بینیم. شهر هرات به پشتوانه قرارگیری در مرکزیت تمدن خراسان بزرگ دارای ظرفیت بزرگی برای توسعه فرهنگی کشور ماست که از جمله بردارنده آموزه‌هایی شگرف در تعامل انسان با طبیعت، انسان با سایر انسان‌ها و انسان با جهان هستی است. آموزه‌هایی که می‌تواند سرمشق صلح، مدارا، گفتگو، همزیستی مسالمت‌آمیز و احترام برای همه مردم جهان باشند؛ احترام به طبیعت، احترام به نوع انسان، احترام به شهروندان، احترام به همسایه‌ و رهگذر و در نهایت احترام و دوستی با جهان هستی و فراخواندن زیبایی و آرامش به زندگی بشر از این رهگذر مسیر گردد.
ظرفیت اقتصادی
بود بازار تو گرم آنگاه از در دری
دولت ها و حکومت های محلی چطور هنر شهری را به سرمایه شهری مبدل می سازند؟ درآمد عمده گردشگری اروپا از شهر فلورانس ایتالیا است. وجود هنرها بویژه هنر معماری در در شهر فلورانس جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد به طوری که این شهر را به یکی از مهمترین مراکز هنری اروپا تبدیل کرده است در نقطه مقابل؛ بازار تیمورشاهی کابل روز گذشته در آتش سوخت، گفته می شود مالکین برای اعمار بلندمنزل دست به چنین اقدام عمدی و تخریب این اثر ارزشمند معماری زده اند چون دولت اجازۀ نوسازی نمی‌داده است. مقصر چه بی برنامگی دولت باشد یا سهل انگاری مالکان و یا هر علت دیگر مهم نیست، این کار مثل این می ماند که ما برای گرم کردن خانه، دالر را در بخاری بیندازیم! اثر تاریخی که قرار بود به بهبود وضع معیشت دکان دار، تاجر، صنعتگر و مردم شهر ما کمک کند، خود مانع رشد و انکشاف شهر شده است. در هرات وضع خراب تر است. مالکین بدون توجه به آثار و آبدات تاریخی شروع به ساخت و ساز و مداخلات گسترده نموده اند.  از سال 2004 یونسکو بارها اعلام  کرده ساخت صدها بلندمنزل جدید و بدون برنامه در بافت مرکزی به هویت شهر هرات صدمه رسانیده است. ما در سال 2017 بعد از سیزده سال، اولین همایش راهبردی مدیریت میراث های فرهنگی هرات را برگزار می کنیم. آیا کمی دیر نیست؟
یکی از مهمترین دلمشغولی های مالکین در مراکز شهری، چگونگی کسب سود از از ملک خود می باشد. بهره برداری از ملک حق قانونی و شرعی هر انسان صاحب ملکی است.
در بسیاری از کشورهای معتبر اروپایی سازوکار سیاست گذاری دولت ها بگونه ای است که حصول مزایای اقتصادی املاک همراه با حفظ ارزش های تاریخی شهر صورت می پذیرد. به بیانی دیگر؛ هرچه بافت تاریخی سرزنده و پویا تر، ارزش افزوده زمین بالاتر می رود. بطوری که مالکین داوطلبانه به احیاء بافت قدیمی کمک می کنند تا ارزش املاک و مستغلات خودشان بالاتر برود. بنابراین در سیاست گذاری ترغیب و انگیزش بجای اجبار استفاده می گردد.
برخی از با ارزش ترین بخش های شهرما، حوزه هایی واجد طراحی شهری مطلوب هستند که طی دهه ها و حتی قرون متمادی، به سودهای بازگشتی حاصل از سرمایه گذاری و نیز یک محیط مصنوع جذاب، دست یافته اند. مستغلات بزرگ مرکز لندن، باارزشترین و مدرن ترین نمونه ی این حوزه ها هستند. مدرن از این لحاظ که مستغلات مذکور، محصول روابطی قراردادی میان مالکان، سازندگان و کاربران بودند. حوزه هایی از قبیل بلگراویا، ماری لبون و بلومزبری از جمله این حوزه ها هستند که نشان می دهند در صورت تدوین یک طرح جامع(فضایی) مطلوب، و شکل گیری ضوابط و قوانینی نظام مند(اما نه خشک و غیرمنعطف) در طراحی ساختمان ها و نیز استقرار فضاهای شهری در نقاط استراتژیک، هم می توان ارزش های استفاده ماندگار را تضمین نمود، و هم رشد پایدار سودها، اجاره و ارزش سرمایه ای را برای مالکان به ارمغان آورد. (summerson 1978 ).
بی علت نبوده که چندین سال است که لندن پایتخت سیاسی بریتانیا، بیشترین درآمدش از حوزه گردشگری است!

نتیجه گیری
حفظ اصالت و یکپارچگی شهر تاریخی و ثبت شهر هرات به عنوان میراث مشترک جهانی، در درجه اول نیازمند مشارکت شهروندان و دستگاه های مدیریتی و اجرایی دولتی است. در راستای اجرای پلان جهانی نیاز به تعامل گروه های مختلف شهر، شامل سه بخش: مردم، متخصصین شهرسازی و مدیران اجرایی هست. 
متخصصین شهرسازی با انجام فعالیت های پژوهشی و مستند سازی کالبدی و اجتماعی شهر و در نهایت تدوین ضوابط و مقررات، مدیران اجرایی با جلب و به کار گیری مشارکت مردمی در اداره بافت، و مردم بزرگوار و شریف هراتی، به عنوان مهمترین رکن شهر یا اصلی ترین جزء شهر و عامل پدید آورنده آن برای ساختن شهر مطلوب و آرمانی و ایده آل باید تلاش نمایند.