صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

جمعه ۱۰ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

قلمرو خصوصي از ديدگاه روانشناسي

-

قلمرو خصوصي از ديدگاه روانشناسي

«پايت را به اندازه گليمت دراز کن»؛ اين يکي از ضربالمثل‌‌هاي معروف است که با شنيدن آن، برخي مفاهيم در ذهن ما شکل ميگيرد. يکي از مهمترين مفاهيم اين ضربالمثل زيبا، موضوع حريم و قلمرو خصوصی است.
کتابها و مقالات بسياري در اين مورد نوشته شده است که چگونه حيوانات، پرندگان، سایرموجودات نخستين و ماهيها قلمروي خود را تعيين و از آن محافظت ميکنند. اما مدت زيادي نيست که کشف کردهاند انسان هم براي خود قلمرويي دارد. وقتي اين موضوع را به رسميت بشناسيم و تاثيرات آن را درک کنيم، نه تنها با حيرت به رفتار خود و ديگران نگاه ميکنيم بلکه واکنش طرف مقابل را نيز پيشبيني خواهيم کرد. ادوارد تي هال، انسانشناس آمريکايي، يکي از نخستين کساني بود که نياز به داشتن قلمرو را در انسان بررسي کرد. تحقيقات او در اين زمينه ما را به سمت تناسب تازهاي در روابطمان با ديگران هدايت ميکند. هر سرزمين قلمرويي است با مرزهاي کاملا مشخص که گاهي هم توسط نگهبانان مسلح محافظت ميشود. داخل هر سرزمين قلمروهاي کوچکي به شکل ولایت یا ولسوالی  وجود دارد که باز به قلمروهاي کوچکتري تقسيم ميشوند، مثل قریه و به همين ترتيب مناطق شهري و در آنها خيابانها و هر خيابان نيز براي ساکنان آن به قلمروهاي کوچکتري تقسيم ميشود. ساکنان هر قلمروي به حريم خود وابسته و آمادهاند تا از آن، حتي تا پاي جان، دفاع کنند. فضايي را که يک فرد ادعاي مالکيت آن را دارد طوري که انگار ادامه اجزاي بدنش است، حريم ناميده ميشود. فضايي که دارايي هر فرد اشغال ميکند، حريم شخصي او محسوب ميشود از جمله خانهاش، زميناش که با پرچيني مشخص شده است.
حریم شخصی
مقوله حریم شخصی، موضوعی است که بسته به فرهنگ، آداب و رسوم، باورها و حتی پیشینه تاریخی هر گروه از مردم، نمودهای بسیار گوناگون و چه بسا متضادی دارد؛ رفتاری که در یک کشور، شهر، ولایت ، ولسوالی یا میان افراد یک قوم و عشیره بسیار مقبول و پسندیده است، شاید در جایی دیگر موجب حیرت، سرزنش یا حتی برانگیختن خشم و ایجاد کدورت و کینه شوددر كشورهايي مانند انگليس حيطه خصوصي افراد آنقدرمحترم است كه اگر فردي به فرد ديگر خیره شود، او ميتواند از آن شخص به دادگاه شكايت كند و دادگاه او را جريمه ميكند.
به اين دليل، به افرادي كه به كشورهاي ديگر سفر ميكنند توصيه ميكنند، در آنجا به ديگران خیره نشوند. در غیر اين صورت همانطور كه گفتيم علاوه بر روبهرو شدن با قانون، مرتكب عملي غيراخلاقي نيز ميشويم.
حريم خصوصي به چه معناست؟ به طور كلي در علم روانشناسي، حدود و چهارچوب حريم خصوصي به دو بخش تقسيم ميشود:
1- حريم فيزيكي،2-حريم رواني.
حريم فيزيكي: فضاي حريم خصوصي بدن انسان به اندازه طول يك دست است. به اين معنا كه اگر ما سر و يا بدن خودمان را از اين فاصله به فرد ديگري نزديكتر كنيم وارد حريم خصوصي فيزيكي او شدهايم. البته اين نزديك شدن و ورود به فضاي اطراف يك نفر، هميشه تعرض نيست مگر آنكه آن فرد احساس ناراحتي کند.
حريم رواني: حريم رواني شامل موارد زير است:
الف- اطلاعات شخصي مربوط به زندگي خصوصي و خانوادگي.
ب- افكار، نظرات و عقايد شخصي: كه شامل دين و مذهب، نژاد، مليت، فرهنگ و شيوه زندگي است و نبايد مورد سوال و تحقيق قرار گيرد.
در صورت اطلاع از عقايد و نظرات افراد در مورد مسايل مختلف، اگر مخالف هم باشيم بايد به عقايد آنها احترام بگذاریم. اين نشاندهنده احترام به زندگي، حقوق و حريم خصوصي ديگران است.
ج- احساسات: سوال كردن، مداخله و اعمال سليقه در زمينه احساسات و تمايلات افراد نيز تعرض به حريم خصوصي ديگران محسوب ميشود. متاسفانه در جامعه ما از همان دوران كودكي حريم احساسي افراد به دفعات نقض ميشود. مثلا از کودک سوال میشود كه مادرت را  بيشتر دوست داري يا پدررا؟ آيا واقعا كودك جرات اين را خواهد داشت كه به اين سوال پاسخ درست بدهد؟ مسلما با پرسيدن اين سوال تنها باعث آزار او ميشويم.
نمونه ديگر مداخله والدين در احساسات و تمايلات فرزندان نسبت به ديگران است. گاهي پدر يا مادر اجازه دوستي و ارتباط با ديگران را نميدهند، تنها به اين دليل كه با پدر يا مادر آنها رابطه خوبي ندارند. به طور كلي به دليل آشنا نبودن اكثر خانوادهها با حقوق بچهها كه در اعلاميه حقوق بشر، كودك نيز به اندازه يك انسان كامل حريمي قابل احترام دارد، همانطوري كه خود شاهد هستيم، اعمال سليقه و تحميل عقيده در همه زمينهها در خانوادههاي زيادي رايج است.
به طور خلاصه در تعريف حريم خصوصي ميتوان گفت هر نوع سوال و پرسوجو، و همچنين هر نوع دخالت و اعمال سليقه و تحميل عقيده در زمينه اطلاعات زندگي خصوصي، افكار، عقايد، احساسات و روشهاي زندگي ديگران كه فرد مايل نباشد اين اطلاعات را در اختيار ديگري بگذارد و باعث آزار و رنجيدگي او شود، جزء حريم خصوصي فرد محسوب ميشود، و ما بايد براي آن احترام قايل باشيم. اما چون اين مرزها قابل ديدن نيستند، برخي به دليل عدم آگاهي به راحتي وارد حريم خصوصي ديگران ميشوند.
معمولا افراد تصور ميكنند براي شروع صحبت و يا آغاز هر نوع ارتباطي ميتوان ابتدا از سوالات شخصي شروع كرد. در واقع در كشور ما افراد اول وارد حريم خصوصي افراد شده، سپس صميمي ميشوند. در صورتي كه در كشورهاي توسعه يافته ابتدا با فرد مقابل در صورت تمايل صميمي شده سپس وارد حريم خصوصي او ميشوند.
ممكن است براي عدهاي اين سوال پيش بيايد كه چرا اينقدر به رعايت حريم خصوصي و به طور كلي حقوق و آزادي انسان در اعلاميه جهاني حقوق بشر و همچنين در كشورهاي توسعهيافته اهميت داده ميشود، طوري كه در آن كشورها قوانيني وضع شده كه در صورت عدم رعايت آن فرد ميتواند شكايت كرده و فرد مقابل مجازات شود.
به اعتقاد من يكي از دلايل آن ارزش و احترام و برابري همه انسانها جدا از شخصيت، دين، مذهب، نژاد، مليت و... افراد است كه هيچ انساني نبايد مورد تعدي و آزار ديگري قرار گيرد. از وضع و اجراي اين قوانين ميتوان به مقام و شان و حرمت انسانها پي برد. همچنين، هر فرد زماني ميتواند به همه انسانها در هر زمينهاي از جمله حريم خصوصي، حقوق شهروندي و... احترام بگذارد كه به ارزش و عظمت انسان پي ببرد.
اما متاسفانه در كشور ما از آنجا كه بسیاری از مردم به حقوق خود آشنا نيستند، تصور ميكنيم اين امر بسيار طبيعي است و گويي به اين آزردگي عادت كردهايم، ودر کشور ماهنگامی که سوار ماشین شده وبه مجرد نشستن روی صندلی ات بمباران سوالات شروع ميشود. كجا ميروي؟ براي چه ميروي؟ كجا ميخواهي بماني؟ چند سال داری؟ چه رشتهای خواندي؟ كجا كار ميكني؟ چقدر حقوق ميگيري؟ ازدواج كردي؟ چند تا بچه داري؟
همسرت چه كاره است؟ چند تا خواهر، برادر داري؟ پدرت چه كاره است؟ و...

 پنج دقيقه طول نميكشد كه تمامي اطلاعات زندگي خصوصي و خانوادگي فرد را تا هفت نسل پيش او همچنین تمام اطلاعات دوستان فیسبوکی اش را به دست ميآورند.

دیدگاه شما