اشاره:
چندي قبل استاد سرور دانش معاون دوم رييس جمهور به دعوت رسمي مقامات چينايي به ايالت سين کيانگ آن کشور سفر چند روزه اي داشت. در اين سفر علاوه بر سفير افغانستان و تعدادي از مسولان افغاني، سلطان احمد بهين يکي از ديپلمات هاي با سابقه و سفير پيشين کشور در چين و از مسولان فعلي وزارت امور خارجه کشور، معاون رييس جمهور را همراهي مي کرد.
وي سفرنامه اي با رويکرد فرهنگي و تاريخي از اين سفر به نگارش در آورده است که حاوي نکات ارزشمند و به يادماندني است. اکنون بعد از چند هفته اين سفرنامه جهت نشر به اداره روزنامه افغانستان ما رسيده است. ما ضمن قدرداني از جناب آقاي بهين و آرزوي موفقيت براي شان، آن را براي خوانندگان و مخاطبان روزنامه در چند قسمت به نشر مي سپاريم.
اين نکته نيز قابل يادآوري است که رخدادهاي رسمي سفر در اين سفرنامه کمتر آمده است و بيشتر تجارب شخصي نويسنده در آن انعکاس يافته است. 
وقتي از «اب بند آسماني» که در سين کيانگ انرا به نام ليک ياد مي کنند بر گردي، نخست بايد به منزل دوم ساختماني بلند شوي که روي دروازه ورودي  و خروجي ساخته شده است.  در سالون بزرگ طبقه دوم پيراهن هاي  سرخ اناري ده ها زيبا روي ايغوري جلب توجه مي کند که در کنار ميز هايي که روي آن سنگ هاي قيمتي به فروش مي رسد ، جلب توجه مي کنند.  انها  گردبند، دستبند، گوشو اره و ... را که هنرمندان از سنگ  ساخته اند، را  به قيمت بمراتب بيشتر از بازار به سياحان عرضه مي کنند. زينه اي که  در وسط سالون است شما را به منزل اول رهنمايي مي کند. در مسير راه تان در غرفه هاي کوچک، ده ها جنس محلي از کار دستي تا ميوه جات خشک و بازيچه هاي اطفال در معرض فروش قرار دارند .
سه ايستگاه براي يک مقصد
رفتن از شهر به مقصد اصلي در کنار آبدند  است،که 5 کيلو متر مربع مساحت دارد و در ميان کوه قرار گرفته  و آز ان براي نوشيدن و آب ياري استفاده مي گردد. منبع اين آب ها کوههاي مرتفع   تيان شان است که با ارتفاع 5500 متر ، حتا در تابستان بدون برف نيست. در قسمت شرقي اين آب ها، معبدي ساخته شده است که به مذهب تاوسوها مربوط است و قدامت هفتصد ساله دارد و تا هنوز محل عبادت براي اين مذهب اقليت در چين است. گفته مي شود که زماني والي اين منطقه در سال هاي دهه 50 سده گذشته، به اين محل آمد و به اين  فکر افتاد  که از اين آب ذخيره براي زراعت و سبزي کاري در شهر استفاده کند. ايده او تحقق يافت و حال يکي از ايستگاه هاي مشهور سياحان شده است که چيني ها و خارجياني که به سين کيانگ مي آيند از ان ديدن مي کنند.
نخستين دروازه ورودي به اين منطقه 85 کيلو متر از شهر فاصله دارد. وقتي به آن برسي بايد پياده گردي، از کنترول پوليس که به شدت بررسي مي شوي بگذري، در ايستگاه با موترهاي مخصوص سياحان از پيچ و خم دره ها عبور کني که در قله کوه بر سر ميک که همان جهيل است برسي. در يک کيلو متري محل اصلي آب آسماني، موتر هاي  کوچک برقي منتظر مسافرين است که بايد از آن استفاده کني و يا پياده قدم بزني. با وجود گرمي  زياد، پياده رفتن در مرتفع ترين محلات، لذت بخش است. توان خود را مي آزمايي  و وقتي  به عقب مي بيني که از چي دره هاي زيبايي گذشته اي و تنها از شيشه موتر يک طرف کوه را ديده اي، لذت مي بري.» آب اسماني» محل تفريح براي هزاران سياح است که  روزانه به اين جا مراجعه مي کنند. عکس برداري مي کنند، و در زير درخت ها مي نشينند.  و يا در گوشه اي سفره نان پهن مي کنند و صرف مي نمايند.
رهنماي ما، ما را بالاتر از ديوار طبيعي بند آبگردان برد که بالاي آن سرک  موتر رو ساخته شده و تفريح گاه  هايي اعمارشده است. در آن جا  قزاق هاي سين کيانگ يورتمه قزاقي ساخته اند.  بايد تا آنجا هم  از موتر چهارم استفاده کني و به قله کوه ، در يورت قزاقي برسي و  از غذاي محلي شان لذت ببري.
در خيمه هايي که عنعنه قوم مغول است، نه تنها نان قزاقي، پلو، کباب و چاي  و شور چاي صرف مي شود بلکه همچنان لباس هاي قزاقي گذاشته شده تا سياحان در گرفتن عکس يادگاري از ان استفاده کنند. بعد از صرف غذا يک دختر جوان و يک بچه جوان با لباس هاي محلي دنبوره  مي نوازند و آهنگ مي خوانند و پايکوبي مي کنند. آنها مهمانان را دعوت مي کنند تا با انها  برقصند.  از ميان  نه  نفر گروپ ما کسي حاضر نشد به خواست شان جواب بدهد.
ليک، يا» جزيره آسماني « نه تنها محل تفريح بلکه همچنان محل در آمد و کار براي اداره محل است: از راننده تا کمک راننده، ده ها وسيله سيروسفر، تا فروشنده ها و عرضه کنندگان مواد خواراکي و توليدات دستي از آين محل استفاده بهينه صورت مي گيرد
نفرين شده
ما 9 نفر بوديم که از جانب سفارت چين فرصت ديدار از ارومچي و بيجينگ ميسر گرديد. وقتي با اشتياق تمام آريانا، شرکت هوايي ملي افغانستان، با  ساير مسافرين در داخل کابين نشستيم. آدم هاي نوي داخل طياره شدند تا همه مسافرين را دوباره سرشماري کنند. نام چهار نفر  راخواندند ، يکي پيدا شد، او رفت و دوباره برگشت. باز هم کنترول افراد. گفته مي شد که يک مسافر اضافي وارد طياره شده است دو ساعت طول کشيد تا پيدا کردند که همان مسافر اولي ، بگونه غير قانوني بوردينگ پاس بدست آورده است.
مثل آنکه آريانا  را نفرين کرده اند. زماني چهار دهه قبل، آريانا از مطمئن ترين و محبوب ترين شرکت هاي هوايي منطقه بود. به امريکا و اروپا پرواز مي کرد. طياره Dc -10 داشت که در اسيا يگانه بود. اما اکنون اين شرکت به مشکل مي تواند در مسير هاي کشور هاي اطراف پرواز کند. ارومچي يکي از اين مسير ها است . دو سال قبل به دليل نداشتن مسافر توقف کرد. سال گذشته ، يک شرکت چينايي آنرا چارتر کرد. مي گويند نخستين پرواز چارتر ، با يک نفر صورت گرفت. کمپني چينايي از حمايت دولت و سفارت چين در کابل برخوردار است. اکنون ده ها کارمند رسمي دولت که جهت آموزش و يا بازديد به چين مي روند، بايد از اين هواپيما استفاده کنند. در همين پرواز ما، که بايد بدليل گرمي زياد 120 تن پرواز ميکرد 140 نفر داخل هواپيما شد و نفر 141 ان کسي بود که طالع نداشت و چون چوکي نداشت، معلوم شد غير قانوني آامده است. يک انجينر پرواز گفت که هواپيما با 2 تن اضافي پرواز مي کند و بايد به مصونيت آن شک کرد.
آريانا را بنام شرکت هوايي انشاالله مي نامند. اين شرکت مربوط دولت افغانستان است. بزرگان حکومتي، قومندانان، پولدارها گاهي فکر مي کنند شرکت دولتي يعني وابسته به هر فرد قدرتمند در دولت. در سه دهه اخير هر زورمند که مجبور شده است با اين هواپيما مسافرت کند و از خانه ديرتر آمده ، هواپيما مجبور بوده، در پرواز خود تاخير کند. گاهي حتي شرکت هاي خصوصي افغانستان نيز بايد رنج زورمندان را تحمل کنند.  وقتي يکي از اعضاي پارلمان محلي، نتوانست به وقت و زمان با هواپيماي مخصوص کام اير پرواز کند، طرفدارانش هواپيما را در ولايت مقصد سفر، اجازه نشست ندادند و دوباره برگشت و» نماينده مردم» را از کابل گرفت و دوباره به مقصد سفر رفت. شرکت بيش از ده هزار دالر خساره  مند شد. تاخير هاي متواتر و هميشگي آريانا ، خدمات محدود و فرسودگي سبب شد که سازمان ملل متحد در کابل پرواز کارمندانش را در آريانا قدغن کند و در نتيجه هيچ خارجي به آن سفر نکنند. گفته هاي زيادي  در باره نحوه اداره اين شرکت وجود دارد. زماني در سال 1372 نگارنده به دوبي رفته بود. برام گفتند اداره هواپيمايي امارات حدود ده بال طياره دارد  وآريانا 7 بال . همه اين هوا پيما ها يا دراثر بمباردمان امريکايي ها عليه طالبان، از بين رفت و  يا فرسوده شد. اکنون شرکت امارات صدها هواپيما دارد و فلاي دوبي ايجاد شده است، اما آريانا با دو طياره به حياتش ادامه مي دهد.
افغانها در هيچ کشور به طور شايسته   استقبال نمي شوند. ارومچي هم مستثني نيست. ما که پاسپورت هاي ديپلوماتيک داشتيم، از ديگران متفاوت بوديم. به ما حق اولويت در کنترول پوليس داده شد. ديگر افغانها ميگويند که چنين امتيازي ندارند.
مهماني شب، با غذاهاي لذيذ سين کيانگ در يک رستورانت محلي مسلمانان خستگي راه، ناراحتي تاخير را از بين برد.
ارومچي؛  مرغزار ترکستان
ارومچي مرکز ايالت خودمختار سينگيانگ است که در آن اقوام مختلف ترک، زندگي مي کنند. نام شهر، به زبان مغول ها مرغزار معني مي دهد. در قرن هفتم ميلادي اسلام از طريق آسياي ميانه به اين سرزمين رسيد. نخستين مبلغين  اسلامي از اين شهر فراتر رفتند. تا به شيان و بيجنگ رسيدند. نخستين نمايندگان تجاري چنگيز خان، به ارومچي آمدند. آنها به دستور محمد خوارزم شاه به قتل رسانده شدند. لشکر کشي چنگيز خان به سوي آسياي  ميانه به دليل قتل همين نمايندگان شروع شد. نيروهاي روسيه نيز به اين سرزمين هجوم بردند. و يکي از مسايل مورد اختلاف در روابط شوروي و چين هم حضور سربازان شوروي در اين سرزمين بود. هم اکنون قزاق ها، تاجيک ها، قرغيزها در اين ايالت زندگي مي کنند. بزرگترين قوم ايغور ها اند که ترکيه مدعي ترک بودن آنها است. تا چند سال قبل تناسب نفوس ايغورها با چينايي هاي هان شصت برابر چهل بود و اکنون اين حالت تغير کرده و هان ها اکثريت شده اند. سال 2009 ارومچي شاهد يک شورش بزرگ مسلمانان بود که تعداد زيادي کشته شدند. همه جهان آنرا عمل تروريستي و شرافگنانه خواندند. سين کيانگ با هشت کشور سرحد دارد و از تهديد هاي احتمالي تروريستي از جمله جينبش اسلامي ترکستان شرقي و گروه هاي تروريستي منطقه مانند القاعده، داعش، طالبان افغاني و پاکستاني رنج مي برد.