صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

سه شنبه ۲۸ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

رویارویی عربستان و قطر در یک مسیر ناهموار

-

رویارویی عربستان و قطر در یک مسیر ناهموار

کشورقطر هنگامي در افغانستان به سر زبان ها افتاد که بيرق سفيد طالبان در قطر بر افراشته شد. حکومت افغانستان اين امر را يک نوع بي احترامي ديپلماتيک به بيرق و جايگاه رسمي دولت افغانستان تلقي کرد. اما دولت آمريکا بر مبناي تصميم خود، قطر را براي افتتاح دفتر سياسي طالبان گزينش کرد و قطر نيز  اين را پذيرفته بود.
قطرپس از عربستان، براي گروه هاي اسلامي جايگاه برجسته داشت و در تحولات خاور ميانه، دست بالاي را ايفا مي کرد. براي مدت ها شبکه دولتي الجزيره بعنوان تنها رسانه ي اطلاع رساني براي بسياري از گروه هاي اسلامي چون القاعده و طالبان تلقي مي شد. نوار هاي صوتي اسامه و الظواهري تنها از همين تريبيون پخش مي گرديد. از ديگر جانب پس از بهار عربي و تمرکز اسلام گرايان در کشور هاي خاور ميانه، عربستان بعنوان پدر معنوي گروه هاي جهادي و طالبان، بيشتر به حفظ وضعيت داخلي اين کشور در برابر طوفان بهار عربي معطوف شده بود و کمتر سعي مي کرد که به صورت مستقيم درگير بحران افغانستان شود.
اما قطر، بعنوان يک بازيگر فعال در منطقه ظاهر شد و مورد توجه کشور هاي غربي قرار گرفت. قطر تلاش کرد که با ديپلماسي فعال، خلاء ناشي از ساختار کهنه قدرت کشورهاي بزرگ عربي، مانند عربستان را در بازي جهاني پر کند.
عربستان به هيچ وجهه اين سياست قطر را نمي توانست تحمل کند. اما شرايط سياسي در خاور ميانه و جهان کاملا به سود قطر پيش مي رفت، قطر هم بر سازمان هاي اسلامي مانند القاعده و طالبان، هم در مصر، هم در فلسطين و هم در سوريه نقش تعيين کننده داشت.
آمريکا مي خواست از اين نقش تعيين کنندگي قطر براي مذاکره با طالبان استفاده کند. اما، عربستان با تأکيد پاکستان، از ميزباني قطر نهايت ناخوش آيند بود و سرانجام دولت عربستان بر افغانستان پا فشاري کرد که ميانجيگري قطر را نپذيرد و حکومت حامد کرزي به طالبان پيام داد که افغانستان مي خواهد که عربستان يا ترکيه ميزبان مذاکره صلح با طالبان باشد و طالبان بايد اين را بپذيرد.
اين موضوع مورد توجه طالبان قرار نگرفت و طالبان اعلام کردند که دولت افغانستان را فاقد صلاحيت لازم مي دانند و طرف اصلي مذاکره آنان امريکا و جامعه جهاني مي باشد. وزارت خارجه افغانستان به دنبال انتشار خبر گشايش دفتر قطر، سفير اين کشور را به علامت اعتراض براي مدتي از دوحه به کابل فراخواند. پس از مدتي، حکومت افغانستان ناگزير ميزباني قطر را پذيرفت.
سر انجام بلند پروازي هاي قطر در مسايل منطقه و بين المللي آن هم در موازات کشور قدرتمند عربستان، زمينه را براي يک رقابت منفي ميان اين دو کشور فراهم ساخت.
اين كشور كوچك عربي با مساحت180 کيلومتر مربع و جمعيت در حدود دو ميليون نفر مناسبات بسيار نزديكي با ايالات متحده امريكا، انگليس و برخي ديگر از كشورهاي غربي برقرار کرد. قطر توانست با استفاده از اين روابط، به نفوذ خود در برخي از كشورهاي خاورميانه و اسلامي بيفزايد. از سال 2010 به بعد نقش قطر در مسايل خاورميانه بيشتر شد. دليل اصلي افزايش نقش و نفوذ قطر در خاورميانه و جهان اسلام، اوضاع خوب اقتصادي قطر و حمايتهاي بي دريغ امريكا و اروپا از نظام سياسي اين كشور بود.
عربستان متوجه بود که حکومت قطر در رقابت با عربستان فعاليت مي کند و برخي قدرت هاي خاور ميانه و غربي نيز بر آنند که براي استفاده سياسي شان يک رقيب جديد در برابر عربستان بسازد.
اختلاف قطر و عربستان به صورت پنهان ادامه يافت و به تدريج ريشه گرفت. تا اينکه سه سال پيش درماه  مارس 2014عربستان دست به اقدام شد و عملا کشور هاي خليج فارس را براي جلو گيري از اقتدار طلبي هاي قطر تحريک کرد و سه کشور عربستان، امارات متحده عربي و بحرين، سفراي خود را از دوحه فراخواندند.
همزمان با روي کار آمدن حاکم جديد قطر، در مصر کودتا شد و بعضي سران اخوان المسلمين به قطر پناه بردند. سالها بود که دوحه از اين جنبش اسلامگرا حمايت سياسي ميکرد. در مقابل عربستان با فراخواندن سفرايش تهديد کرد. قطر هم زير بار نرفت. با ميانجيگري کويت در نهايت قرار شد سران اخوان المسلمين به جاي تحويل داده شدن به مصر، به ترکيه بروند.
حکومت قطر سال ها قبل، با احياي مخازن گاز پارس جنوبي و تاسيس شبکه تلويزيوني پر نفوذ الجزيره و کمک مالي به برخي سازمان هاي اسلامي به دنبال پايگاهي محکم در خليج فارس بود.
قطر که بارها به دليل وجود پايگاه نظامي آمريکا در عربستان از اين کشور انتقاد کرده بود، بعد از خروج آمريکاييها از عربستان، آنها را به برپايي پايگاه ثابت نظامي در خاک خود دعوت و متقاعد کرد. به اين ترتيب حالا ديگر عربستان تنها متحد منطقهاي بزرگ ترين قدرت جهان نبود. عربستان، قطر را رقيبي جدي مي ديد.
جنگ نيابتي عربستان و قطر بر سر حمايت از گروههاي شورشي در سوريه سال ها ادامه داشت. عربستان بارها قطر را به حمايت از جبهه نصرت متهم کرده بود. حمايت قطر از حماس هم اتفاق تازه به نظر نمي رسد. با وجود همه اين اختلافها عربستان در طول رياست جمهوري باراک اوباما به صورت نسبي با قطر مراوده داشت. ولي از مدت ها بود که عربستان به دنبال احياي نقش کليدي خود در شوراي همکاري خليج فارس همت گماشته بود. در طرف مقابل نيز قطر سالهاست که سياست استقلال از عربستان و ساير کشورهاي منطقه را دنبال ميکند و ميخواهد قدرت منطقه اي باشد. بنا براين براي هر دو کشور، کوتاه آمدن هم اکنون هم کار آساني به نظر نمي رسد.
اما اينک تحولات منطقه و مخصوصا آمريکا براي عربستان نويد بخش به نظر مي رسد. عربستان دونالد ترامپ را به خود نزديک تر از رييسجمهور پيشين آمريکا ميبيند. دونالد ترامپ، در سفر خود به عربستان بيش از انتظار استقبال و گرامي داشته شد و هداياي گران بها دريافت کرد. عربستان ترامپ را در عربستان کاملا متقاعد ساخت. آن گونه که ترامپ پيش از برگشت به آمريکا در جمع خبرنگاران در کاخ سفيد گفت زمان آن فرارسيده است که حمايت قطر از تروريسم پايان بگيرد.
اينک که روابط قطر، با عربستان، امارات، بحرين، مصر و ليبي و يمن قطع شده است تنها مشکل اصلي براي اقتصاد قطر که صادر کننده عمده گاز و محصولات پتروشيمي است، وارد کردن کالاست.
ترکيه و ايران از وضعيت به وجود آمده به دنبال قطب بندي جديد در خاور ميانه و کشور هاي اسلامي مي باشند. ايران صادرات کالا به قطر را از راه هوا و دريا شروع کرده است. محصولات ترکيه هم قفسههاي فروشگاههاي قطر را پر کردهاند.
اما در زمان اکنون، افغانستان از لحاظ اقتصادي و سياسي با قطر چندان نسبتي ندارد. تنها نسبت افغانستان مسئله دفتر نمايندگي سياسي طالبان در قطر است. با وضعيت به وجود آمده ديگر آمريکا بر دفتر نمايندگي سياسي طالبان در کشور قطر توجه نخواهد کرد و قطر نيز به هيچ وجهي بر مشي سابق، گام بر نخواهد داشت. نا گفته پيداست که افغانستان نيز به صورت عملي در کنار عربستان خواهد بود. حکومت افغانستان در مناقشه نظامي عربستان و يمن حتي خواهان اعزام نيروي نظامي براي حمايت از عربستان و حفاظت از حرمين شريفين شده بود. به نظر مي رسد که حکومت افغانستان در مناقشه سياسي بين کشور هاي خاور ميانه، استراتژي دقيق و منطقي ندارد.

دیدگاه شما