روز پنجشنبه نمايشگاهي به نام« دخمه» در کابل برگزار شد، اين نمايشگاه از سوي « سازمان حقوق بشر و دموکراسي افغانستان» برگزار شده بود و در آن اشياء و آثار باقي مانده از قربانيان سي و هشت سال جنگ در افغانستان، به نمايش گذاشته شده بود. اين نمايشگاه از چندين بخش تشکيل شده بود؛ نمايشگاه عکس زخم هاي جنگ که شامل عکس هاي از زخمي ها و قربانيان جنگ از سه ولايت کابل، قندهار و کندوز بود، تياتر بي نهايت نا تمام که روايت زندگي بازماندگان قربانيان جنگ بود و نمايش فيلم مستند. اين نهاد پيش از اين چندين نمايشگاه را با عنوان« صندوق خاطرات» و « زخم هاي جنگ» برگزار کرده بود.
هدف از ايجاد صندوق خاطرات و جمع آوري اشياء و آثار بازمانده از قربانيان جنگ و به نمايش گذاشتن آنها، احترام گذاشتن به قربانيان جنگ و بازماندگان آنها است. برگزار کنندگان مي گويند هدف نهايي آنها ايجاد « موزيم ملي قربانيان جنگ» است. آنها به اين باور هستند که اين برنامه مي تواند از فراموش شدن قربانيان جنگ در افغانستان جلوگيري کند و همچنان ما را قادر مي سازد تا درک بهتر و روشن تري از فاجعه هاي انساني که در کشور اتفاق افتاده است، داشته باشيم و بتوانيم به درستي با آنها مواجه شويم. آنها مي گويند بازگويي خاطرات قربانيان جنگ و به نمايش گذاشتن زخم هاي جنگ، بيش از هرچيزي ضرورت صلح را آشکار مي سازد.
ياد آوري و زنده نگهداشتن خاطرات قربانيان جنگ، يکي از روش هاي معمول براي رسيدن به صلح پايدار در کشورهاي جنگ زده و با گذشته ي تاريخي درد ناک است. در بسياري از کشورهاي جهان، از قربانيان جنگ با ساختن موزيم قربانيان، منارهاي ياد بود، مجسمه ها و نام گذاري مکان هاي عمومي همانند خيابانها بنام آنها، ياد بود به عمل مي آيد. اين کارها به اين دليل صورت مي گيرد که نسل هاي بعدي، فجايع تاريخي را فراموش نکنند و با درس از گذشته ي دردناک و فاجعه بار، براي آينده ي صلح آميز، تلاش و کوشش کنند.
مردم افغانستان نيز چندين دهه جنگ و خشونت را تجربه کرده اند، بر اثر اين جنگ ها، بخش هاي از جامعه آسيب ديده اند و قرباني داده اند. به فراموشي سپردن قربانيان جنگ در سياست مصالحه ي حکومت، يکي از نگراني هاي اصلي فعالان حقوق بشر در افغانستان بوده است. حکومت افغانستان براي گذار از جنگ و رسيدن به صلح، چندين سال است که برنامه گفتگوهاي صلح را روي دست دارد. اما فعالان حقوق بشر افغانستان به اين باور هستند که براي رسيدن به صلح پايدار، ما بايد به قربانيان جنگ احترام بگذاريم و حقوق بازماندگان آنها را زير پا نکنيم.
تجربه ي کشورهاي در حال گذار از جنگ و تلاش هاي آنها براي رسيدن به صلح پايدار نشان مي دهد که به فراموشي سپردن قربانيان جنگ نمي تواند دردها و رنج هاي ناشي از جنگ را التيام ببخشد و حس انتقامجويي بازماندگان آنها را فرو نشاند، اين تجربه ها ميگويد براي رسيدن به صلح عادلانه و پايدار و حل منازعات دروني و گذار از جنگ، بايد با تجربه هاي تلخ ناشي از جنگ برخورد درست و واقع بينانه صورت بگيرد و دردهاي قربانيان جنگ به فراموشي سپرده نشود.
از سوي ديگر،احترام به قربانيان جنگ و رعايت حقوق بازماندگان آنها، نقش مهم و اساسي در تنفرزدايي از جامعه دارد. جنگ و خشونت در هر جامعه ي باعث افگندن بذر تنفر و کينه مي گردد، ما براي اينکه بتوانيم به صلح پايدار دست يابيم، نيازمند اين هستيم که تنفرها و کينه هاي بوجود آمده را از بين ببريم. براي اين کار لازم است تا به حقوق بازماندگان قربانيان جنگ توجه جدي صورت گيرد و به قربانيان جنگ احترام گذاشته شود و ياد و خاطره ي آنها زنده نگهداشته شود.
فراموشي فجايع گذشته، شايد کوتاه ترين راه براي رسيدن به صلح به نظر برسد، اما اين کار در دراز مدت جوابگو نيست و باعث مي شود مشکلات يکبار ديگر تکرار گردد. قربانيان، رنج هاي شان را هيچگاه فراموش نمي کنند، بنا بر اين ناديده گرفتن رنج هاي تاريخي آنها، ما را به بيراهه مي کشاند. اگر به آنچه که در گذشته رخ داده، واقع بينانه نگاه نشود و حقيقت ها پذيرفته نگردد، بازماندگان قربانيان و کسانيکه در گذشته حقوق آنها پايمال شده است، به حکومت و پروسه ي صلح و آشتي آن اعتماد نخواهند کرد و آن را، راهي براي پوشاندن حقايق خواهند دانست. پذيرش وقايع گذشته، باعث مي شود که حس اعتماد و باورمندي در جامعه تقويت شود و افزايش يابد و قربانيان فجايع، احساس کنند که کرامت انساني خود را باز يافته اند.
براي دست يابي به صلح پايدار، بايد فجايعي که در گذشته اتفاق افتاده است به صورت دقيق حقيقت يابي شود و مورد بررسي قرار گيرد. حقيقت يابي و اعلان رسمي حقيقت در مورد گذشته، به قربانيان کمک مي کند تا حس تنفر و انتقامجويي را کنار بگذارند و به روند صلح اعتماد بکنند و در نتيجه همزيستي مسالمت آميز در جامعه، تقويت گردد.
جمع آوري خاطرات قربانيان جنگ و ايجاد موزيم قربانيان جنگ، همچنان که مي تواند نشانگر احترام شهروندان و حکومت افغانستان به قربانيان باشد، مي تواند زمينه را براي بازخواني تجارب تلخ و دردناک گذشته فراهم بسازد و روزنه هاي جديدي براي پرهيز از خشونت و جنگ بر روي ما بگشايد. جمع آوري خاطرات قربانيان، مي تواند اولين گام در راستاي مبارزه با فراموشي دردهاي جنگ به شمار رود و اين پيام را براي ما برساند که قربانيان بخش مهم از تاريخ جنگ هستند و بدون ياد آوري آنها و زنده نگهداشتن ياد و خاطره ي شان، نمي توانيم گذشته را به درستي درک کنيم و همچنان نمي توانيم به صلح پايدار دست يابيم و آينده ي عاري از خشونت داشته باشيم.
جامعه ي افغانستان  اکنون بيش از هميشه، زخمي جنگ و خشونت است، شهروندان افغانستان تا اکنون بر اثر جنگ و خشونت قرباني مي دهند. رويايي اکثر شهروندان رسيدن به صلح و آرامش است، اما برنامه هاي که حکومت افغانستان با کمک جامعه ي جهاني براي رسيدن به صلح و آرامش در کشور روي دست گرفته اند، تا کنون نتوانسته اند، صلح و آرامش را در جامعه بوجود بياورند و از تکثير زخم هاي جنگ جلوگيري کنند.
نمايش زخم هاي جنگ، روايت خاطرات قربانيان جنگ و مواجه با دردها و رنج هاي بازماندگان قربانيان، باعث مي شود که حس همذات پنداري با آنها در جامعه بيشتر شود و دردها و رنج هاي آنها بهتر فهميده و درک شود. از سوي ديگر اين کار مي تواند، به توسعه ي انديشه ي ضد جنگ کمک بکند و چشم انداز جديدي براي مبارزه با جنگ و خشونت ايجاد بکند.
وقتي انديشه ي ضد جنگ در جامعه توسعه و گسترش يابد و رنج هاي ناشي از جنگ بصورت عميق درک شود، ناخودآگاه همه  براي دست يابي به صلح تلاش خواهند کرد و زمينه و بستر براي رسيدن به صلح با ثبات و پايدار فراهم مي گردد. تلاش براي صلح پايدار از ضرورت هاي جامعه ي کنوني افغانستان است، اما براي اين کار، نيازمند اين هستيم که انديشه هاي ضد جنگ و حس نفرت از جنگ را با درک و فهم درست فجايع جنگ و احترام به حقوق بازماندگان و قربانيان جنگ، همگاني بسازيم.
حکومت افغانستان براي اينکه بتواند به صلح پايدار دست يابد، بايد حقوق قربانيان جنگ را بصورت جدي در نظر بگيرد و بازماندگان قربانيان جنگ را شامل پروسه ي صلح بسازند و خواست ها و ديدگاه هاي آنها را براي رسيدن به صلح در نظر بگيرد.