اين انديشه که کاهش ايمان مذهبي يکي از علل عمده افزايش نرخ جرم در جوامع پيشرفته و غربي است، نظري عمومي است.
بنابراين، افزايش انحرافات اجتماعي مي تواند ناشي از عدم پاي بندي خانواده ها به آموزه هاي ديني باشد.
2. آشفتگي کانون خانواده
از ديگر مؤلفه هاي مهم در سوق يافتن نوجوانان و جوانان به سمت و سوي بزهکاري و انحرافات اجتماعي، گسسته شدن پيوندهاي عاطفي و روحي ميان اعضاي خانواده است. هر چند در بسياري از خانواده ها، پدر و مادر داراي حضور فيزيکي هستند، اما متأسفانه حضور وجودي و معنوي آنان براي فرزندان محسوس نيست. در چنين وضعيتي، فرزندان به حال خود رها شده، ارتباط آنان با افراد مختلف بدون هيچ نظارت، ضابطه و قانون خاصي در خانوده صورت مي گيرد. روشن است که چنين وضعيتي زمينه را براي خلأ عاطفي فرزندان فراهم مي کند.
در برخي از خانواده ها پدر، مادر و يا هر دو، بنا به دلايلي همچون طلاق و جدايي، مرگ والدين و... نه حضور فيزيکي دارند و نه حضور معنوي. در اين گونه خانواده ها که با معضل طلاق و جدايي مواجه هستند، فرزندان پناهگاه اصلي خود را از دست داده، هيچ هدايت کننده اي در جريان زندگي نداشته، در پاره اي از موارد به دليل نيافتن پناهگاه جديد، در درياي موّاج اجتماع، گرفتار ناملايمات مي شوند.
در برخي موارد به دليل بي توجهي يا کم توجهي به فرزندان و جايگزين شدن عنصر نامناسب به جاي فرد از دست رفته، ضعيف شدن فرايند نظارتي خانواده، افزايش بيمارگونه بحران هاي روحي و رواني فرزندان و... موجب روي آوري فرد به ناهنجاري ها و انحرافات اجتماعي مي شود.
3. طرد اجتماعي
چگونگي برخورد دوستان، افراد فاميل و همسايگان با فرد بزهکار، در نوع نگاه متقابل وي با ديگران تأثير بسزايي دارد. در مجموع، اگر اين برخوردها قهرآميز و به صورت طرد فرد از محيط اجتماعي باشد، جدايي وي از جامعه سرعت بيشتري مي يابد. اين نوع برخورد، همواره به عنوان هزينه ارتکاب هر جرمي مدّنظر است. علاوه بر اين، افرادي که داراي منزلت و پايگاه اجتماعي پاييني هستند و يا از نقص عضو، بيماري جسمي، روحي، و مشاغل پايين خود يا والدين شان رنج مي برند، نيز از سوي افراد جامعه مورد بي مهري قرار گرفته و ناخواسته طرد مي شوند.
4. نوع شغل
از ديگر متغيرهايي که در مطالعات و تحقيقات صورت گرفته در زمينه ارتکاب بزهکاري و انحرافات اجتماعي نقش بسزايي دارد، و مورد تأکيد قرار گرفته است، ارتباط نوع شغل افراد با انحراف و بزهکاري است. همواره رابطه اي بين وضع فعاليت و شغل فرد با نوع رفتارهاي وي وجود دارد. گرچه بين بي کاري و سابقه جرم و زنداني و دفعات ارتکاب جرم، رابطه معناداري مشاهده مي شود، ولي اين امر بدين معنا نيست که لزوما بيکاري علت تکرار جرم باشد؛ زيرا ممکن است اين رابطه به صورت معکوس باشد؛ يعني کساني که بيشتر مرتکب جرم مي شوند، بيشتر شغل خود را از دست داده و بيکار مي شوند.
5. بي کاري و عدم اشتغال
از ديدگاه جامعه شناسان و روان شناسان بي کاري يکي از ريشه هاي مهم بزهکاري و کجروي افراد يک جامعه است. بي کاري موجب مي شود که افراد بيکار جذب قهوه خانه ها و مراکز تجمع افراد بزهکار شده، به تدريج، به دامان انواع کجروي هاي اجتماعي کشيده شوند.
علاوه براين، چون بي کاري زمينه ساز بسياري از انحرافات اجتماعي است، افراد با زمينه قبلي و براي کسب درآمد بيشتر دست به سرقت مي زنند؛ چرا که فرد به دليل نداشتن شغل و درآمد ثابت براي تأمين مخارج زندگي مجبور است به هر طريق ممکن زندگي خود را تأمين نمايد.
6. فقر و مشکلات معيشتي
در ميان علل و عوامل پيدايش بزهکاري و ارتکاب انحرافات اجتماعي، عامل فقر و مشکلات معيشتي و اقتصادي از جايگاه ويژه اي برخوردار است. عدم بضاعت مالي مکفي خانواده ها و ناتواني در پاسخگويي به نيازهاي طبيعي و ضروري مانند فراهم ساختن امکان ادامه تحصيل حتي در مقطع متوسطه، تأمين پوشاک مناسب، متنوع و متناسب با سليقه و روحيه آنان و... زمينه ساز بروز دل زدگي، سرخوردگي، ناراحتي هاي روحي، دل مشغولي، افسردگي و انزواطلبي را در فرزندان فراهم مي سازد.
اين امر موجب مي شود تا اين افراد براي التيام ناراحتي هاي ناشي از مشکلات خود از طريق مستقيم و يا غيرمستقيم، به اقداماتي دست بزنند و خود درصدد حل مشکل خويش برآيند.
7. دوستان ناباب
گروه همسالان و دوستان الگوهاي مورد قبول يک فرد در شيوه گفتار، کردار، رفتار و مَنِش هستند. فرد براي اينکه مقبول جمع دوستان و همسالان افتد و با آنان ارتباط و معاشرت داشته باشد، ناگزير از پذيرش هنجارها و ارزش هاي آنان است. در غير اين صورت، از آن جمع طرد مي شود. از اين رو، به شدت متأثر از آن گروه مي گردد، تا حدّي که اگر بنا باشد در رفتار فرد تغييري ايجاد شود يا بايد هنجارها و ارزش هاي آن جمع را تغيير داد يا ارتباط فرد را با آن گروه قطع کرد. تأثير گروه همسالان، همفکران، همکاران و دوستان در رشد شخصيت افراد کمتر از تأثير خانواده نيست؛ چرا که فرد پس از خانواده، منحصرا زير نفوذ گروه قرار مي گيرد.
8. محيط
محيط نيز از جمله عوامل تأثيرگذار در پيدايش رفتارهاي شايسته و يا ناشايست است. اگر در منزل و خانه، کوچه، خيابان و مدرسه، و محيط پيرامون زمينه و شرايط مساعدي براي بزهکاري وجود داشته باشد، فردي را که آمادگي انحراف در او وجود دارد، به سوي جرم و ارتکاب رفتار بزهکارانه سوق مي دهد.
در پيدايش هر جرمي، با تحليل دقيق، به اين نتيجه مي رسيم که محيط اجتماعي بستر کاملاً مناسبي براي فرد بزهکار فراهم آورده و عامل مهمي براي پيدايش رفتار مجرمانه توسط وي بوده است. اگر فساد و تباهي و بي بند و باري بر جامعه حاکم باشد، افراد مستعد در گرداب تباهي هاي آن اسير مي شوند و اگر نظام اجتماعي بر معيارها و الگوهاي ارزشي استوار باشد و برنامه هاي هدف دار و مشخصي طرح ريزي گردد، امکان انحراف اجتماعي در جامعه و در ميان افراد بسيار ضعيف خواهد بود.
9. فقر فرهنگي و تربيت نادرست
از ديگر عواملي که موجب سوق يافتن جوانان به سوي انحرافات اجتماعي است، فقر فرهنگي و محدوديت ها و تبعيض هاي ناشي از فقر فرهنگي مي باشد. از عوامل مهم پيدايش بزهکاري، سطح و طبقه اجتماعي و فرهنگي خانواده هاست. چنان که سطح تحصيلات (بي سوادي و يا کم سوادي اعضاي خانواده)، سطح پايين و نازل منزلت اجتماعي خانواده، ناآگاهي اعضاي خانواده به ويژه والدين از مسائل تربيتي، اخلاقي و آموزه هاي مذهبي، عدم همنوايي خانواده با هنجارهاي رسمي و حتي غيررسمي جامعه، هنجارشکني اعضاي خانواده و اشتهار به اين مسئله و مسائل ديگري از اين دست مؤلفه هايي هستند که در قالب فقر فرهنگي خانواده در ايجاد شوک هاي رواني و روحي بر فرزندان نوجوان و جوان مؤثر است و انگيزه ارتکاب انواع جرايم آنان را دوچندان مي کند.
تبعيض جنسيتي و يا تبعيض بين فرزندان نيز از جمله عوامل مهم فقر خانوادگي است. بسياري از والدين آگاهانه يا ناآگاهانه با تبعيض بين فرزندان، موجب اختلاف بين آنان و دلسردي آنان از زندگي مي شوند. تبعيض در خانه با روحيه حساس و عزّت نفس فرزندان منافات دارد و خسارات جبران ناپذيري را بر روح و روان آنان وارد مي کند و با ايجاد بحران هاي روحي و سرخوردگي، آنان را به سوي عکس العمل هاي منفي نظير سرقت، اعتياد و فرار از خانه سوق مي دهد.
همان گونه که عدم توجه به نيازهاي عاطفي فرزندان مي تواند عامل بروز ناهنجاري هاي رفتاري در فرزندان شود، توجه بيش از حدّ متعارف و در اختيار قرار دادن امکانات رفاهي زياد هم مي تواند زمينه بروز ناهنجاري هاي رفتاري در آنان شود.
10. رسانه ها و وسايل ارتباط جمعي
رسانه هاي ديداري، شنيداري و مکتوب مي توانند از جمله مؤلفه هاي در خور توجه در ايجاد انگيزه روي آوري جوانان به سمت و سوي بزهکاري و رفتارهاي انحرافي باشند. اين مسئله موجبات فراهم آوردن زمينه هاي آسيب هاي اجتماعي مختلف شده است.
نقش رسانه هاي جمعي، به ويژه ماهواره و اينترنت در رواج بي بند و باري اخلاقي، مقابله با هنجارهاي اجتماعي، عدم پاي بندي مذهبي و بلوغ زودرس نوجوانان در مسائل جنسي حايز اهميت است.