روز پنچ شنبه، هند عملياتي را در خاک کشمير زير اداره پاکستان به منظور هدف قرار دادن شورشيان و تروريستان راه اندازي نموده است. هند ادعا دارد که شورشيان مستقر در کشمير زير اداره پاکستان چندي پيش بر پاسگاه پليس هند حمله نموده است. تنش ميان اين دو کشور در کشمير همچنان ادامه دارد. براي حل تنش سفير پاکستان در سازمان ملل متحد از بان کي مون خواهان ميانجيگري شده است. بان کي مون نيز درخواست سفير پاکستان را پذيرفته است. تنش ميان هند و پاکستان بر امنيت منطقه جنوب آسيا دارد. با توجه به سياست عمق استراتژيک پاکستان و سياست گسترش عمق استراتژيک هند مي توان گفت که تنش ميان اين دو کشور بر امنيت منطقه آسياي مرکزي نيز تأثير بسزاي دارد. با اين حال، افغانستان از جمله کشورهاي است که بيشترين آسيب را از تنش ميان اين دو کشور مي بيند. در نوشتار کنوني سعي مي کنم اين مهم را به بررسي بگيريم. در نهايت نگاهي به سياست خارجي افغانستان در قبال اين مسئله بياندازم.
از زمان استقلال هند و شکل گيري پاکستان اين دو کشور بر سر کشمير با همديگر اختلاف داشته است. اين دو کشور سه بار به خاطر اختلافات خود وارد جنگ شده اند. در سال هاي اخير با وجود لاينحل ماندن اختلافات اما، تنش ها منجر به منازعه مسلحانه در سطح گسترده ميان دو کشور نشده است. نه هند تمايل به آتش گشودن و گسترش دامنه منازعه داشته است و نه پاکستان تمايل به افزايش از خود نشان داده است. هسته ‎اي بودن دو کشور باعث شده است که دو طرف بر طبل جنگ مسلحانه و گسترش دامنه منازعه نکوبد. در واقع، سلاح هسته ‎اي دو کشور به عنوان عامل بازدارنده ميان اين دو کشور عمل نموده است. با اين حال، منازعه اين دو کشور به شکل جنگ نيابتي در افغانستان دنبال شده است.
زماني که جهاد عليه نيروهاي شوروي در افغانستان شروع شد سياست عمق استراتژيک پاکستان نيز در قبال افغانستان تدوين شد. پاکستان در صدد آن بر آمد تا با شکل دهي يک حکومت همسو با اسلام آباد از افغانستان در مواقع افزايش تنش و يا منازعه با هند به عنوان عقبه استراتژيک استفاده نمايد. پاکستان به همين خاطر، از گروه طالبان حمايت نمود و تنها کشوري بود که امارت اسلامي را به رسميت شناخت. در مقابل، هند نيز براي محاصره پاکستان و رهايي از محاصره چين در صدد آن بر آمد تا عمق استراتژيک خود را تا کشورهاي آسياي ميانه گسترش دهد. سياست پاکستان و هند در قبال افغانستان در نهايت منجر به جنگ نيابتي هند و پاکستان در افغانستان شد. در وضعيت که پاکستان از گروه طالبان حمايت مي کرد هند از اتحاد شمال حمايت مي کرد. اکنون نيز همان سياست ادامه دارد با اين تفاوت که پاکستان همچنان از گروه طالبان حمايت مي کند و از اين گروه به عنوان يک کارت بازي استفاده مي کند. در مقابل هند از حکومت مرکزي افغانستان حمايت مي کند. با اين حال، هر دو کشور به دنبال آن است تا افغانستان را به عنوان عمق استراتژيک خود تعريف نمايد.
در دوره جديد، پاکستان همواره نگران از گسترش نفوذ هند در افغانستان بوده است. به همين خاطر نيز، اين کشور بازي دوگانه در قبال افغانستان را در پيش گرفته است. از يکسو خود را حامي حکومت مرکزي افغانستان نشان داده است و از سوي ديگر، روابط خود را با گروه هاي شورشي و مخالف مسلح دولت افغانستان حفظ نموده است و به اين گروه در خاک خود پناه داده است. براساس گزارش ‎ها اين کشور جدا از پناه دادن گروه ‎هاي شورشي در تجهيز و آموزش آن ‎ها نيز سهم قابل توجه داشته است. با وجود اعتراض ‎هاي مکرر حکومت افغانستان نسبت به اين مسئله اما، پاکستان پناه دادن، آموزش و تجهيز گروه هاي مخالف مسلح دولت افغانستان را رد نموده است.
پاکستان نيز همواره نگراني خود را از گسترش نفوذ هند در افغانستان ابزار داشته است. در گفتگوي که زلمي خليلزاد، سفير پيشين ايالات متحده آمريکا با پرويز مشرف نخست وزير قبلي پاکستان داشته است او به صراحت مي گويد که هند با ايجاد قونسلگري در ولايت ننگرهار در پي بي ثباتي پاکستان است. با اين حال، حکومت کابل مکررا گفته است که به هيچ کشوري اجازه نمي دهد که از خاک افغانستان براي بي ثباتي کشورهاي منطقه استفاده نمايد. اين گفته ها اما، منجر به اعتمادسازي ميان افغانستان و پاکستان نشده است. پاکستان همچنان نگران است که هند از خاک افغانستان براي بي ثباتي پاکستان استفاده مي کند. به همين خاطر، اسلام آباد روابط خود را با گروه هاي شورشي حفظ نموده است.
سياست حکومت کابل اما، پر فراز و نشيب بوده است. حکومت کابل در مقاطعي به اسلام آباد نزديک شده است تا اين کشور را متقاعد نمايد که دست از حمايت گروه هاي شورشي بر دارد و اين گروه ها را تشويق به گفتگو و مذاکره با حکومت کابل نمايد. اما سياست نزديکي به اسلام آباد دوام نياورده است و جاي خود را به تنش و بي اعتمادي داده است. روابط کابل و اسلام آباد در يک و نيم دهه گذشته همواره چنين بوده است. هم در دوره حامد کرزي و هم در دوره رئيس جمهور غني کابل و اسلام آباد روند پر فراز و نشيب را تجربه نموده است. با اين حال، به هر ميزان که روابط ما با اسلام آباد سرد شده است به همان ميزان با دهلي نو گرم تر شده است. اين مهم نگراني پاکستان را بيشتر نموده است. در تازه ترين مورد، حکومت وحدت ملي اعلان نموده است که در نشست سازمان سارک که در اسلام آباد برگزار مي شود، شرکت نمي کند.
حکومت کابل با اين حال در بهبود روابط اسلام آباد و دهلي نو ابتکار عملي نداشته است. با توجه به اينکه روابط اين دو کشور بر اوضاع امنيتي افغانستان تأثير مي گذارد انتظار مي رود که کابل ديپلماسي فعال و ابتکار عمل براي بهبود روابط اين دو کشور روي دست گيرد. افغانستان همانند عراق عمل نموده است. روابط ايران و عربستان بر اوضاع امنيتي عراق تأثير مي گذارد. در تازه ترين مورد، عراق خواهان ميانجيگري ميان ايران و عربستان شده است. افغانستان اما، چنين ابتکاري از خود نشان نداده است. همواره در روابط خود با دو کشور هند و پاکستان افراط و تفريط نموده است.
بنابراين، تنش ميان هند و پاکستان در منطقه کشمير مي تواند ناامني را در افغانستان تشديد نمايد. زيرا، دو کشور به خاطر بمب اتمي که دارد از درگيري و منازعه مستقيم همواره ابا ورزيده است اما، به شکل نيابتي در کشورهاي ديگر جنگ نموده است. در سال هاي گذشته، بدون شک، افغانستان ميدان جنگ دو کشور بوده است. اما آنچه نااميد کننده است اينکه حکومت کابل هيچ ديپلماسي فعال و ابتکار عملي در اين راستا نداشته است. از اين جهت، لازم است که حکومت وحدت ملي اين مسئله را به صورت جدي دنبال نموده و نگذارد که تنش ميان دو کشور منجر به ناامني بيشتر در کشور شود.