وزير مهاجرين گفته است که روزانه به طور متوسط 6 هزار مهاجر افغانستاني به کشور بازگشت مي کنند. از ميان اين 6 هزار مهاجر عودت کننده، 4 هزار شان از پاکستان و 2 هزار ديگر از ايران به افغانستان بر مي گردند. اين رقم در طول پانزده سال گذشته بي سابقه بوده است. دليل اين کار هم سختگيري هاي کشورهاي ميزبان و بهبود شرايط در داخل کشور خوانده شده است.
وزارت مهاجرين گفته است که احتمالا رقم مهاجران عودت کننده به کشور در روزهاي آينده به 7 تا 8 هزار نفر در روز برسد. همچنان دفتر هماهنگي امور بشر دوستانه ي سازمان ملل در گزارشي که در  هفدهم ماه جاري ميلادي در مورد وضعيت مهاجران و عودت کنندگان منتشر کرد، گفته است که در 9 ماه ماه گذشته سال 2016،  143،400 تبعه ي افغانستان که فاقد مدرک قانوني بوده اند و 114،420 افغان مهاجر داراي مدرک قانوني، به افغانستان برگشته اند.
در گزارش دفتر هماهنگي امور بشردوستانه ي سازمان ملل متحد همچنان رقم بيجا شده گان داخلي 263،300 نفر گفته شده است. اما وزارت امور مهاجرين و عودت کنندگان گفته است که تا پايان سال روان ميلادي احتمال دارد که رقم بيجا شد گان داخلي به يک و نيم ميليون نفر برسد.
وزارت مهاجرين گفته است که آنها تلاش دارد تا سهولت لازم را براي عودت کنندگان فراهم کند. اين وزارت ميگويد با همکاري 15 وزارت ديگر و 7 نهاد بين المللي، طرح« عمل مشترک اسکان مهاجران» را از هفته ي آينده تطبيق خواهند کرد. زمينه سازي براي بازگشت مهاجرين به مناطق اصلي شان، فراهم آوري هزينه انتقال، ايجاد مراکز خوراکي در روستاها و توزيع زمين در 27 ولايت براي مهاجرين از جمله ي موارد اين طرح است. گفته مي شود که تطبيق اين طرح از ولايت ننگرهار آغاز خواهد شد. علاوه بر اينکه حکومت افغانستان اين کمک ها را براي عودت کنندگان به کشور در نظر گرفته است، مهاجريني که از طريق کميساريايي عالي سازمان ملل متحد به کشور بازگشت نمايند، هر نفر 380 دالر به عنوان کمک دريافت خواهند کرد.
افغانستان يکي از کشورهاي است که بيشترين مهاجر را دارد، بنا به گفته ي مقامات وزارت امور مهاجرين و عودت کنندگان، افغانستان بيشتر از 7 ميليون مهاجر در سراسر جهان دارد که بيشتر شان در کشورهاي همسايه ي پاکستان و ايران بسر مي برند. در حالي از بازگشت بي سابقه ي مهاجرين به کشور خبر داده مي شود که روابط افغانستان با پاکستان در اين اواخر رو به تيره گي گراييده است و پاکستان در قبال نزديکي بيش از حد افغانستان به هند، حساس شده است.
جنگ، بيکاري، فقر و نا اميدي نسبت به آينده، از عمده ترين دلايل مهاجرت مردم افغانستان به ساير کشورها است. بحران انتخابات سال 2014 و تنش هاي داخلي حکومت وحدت ملي باعث شده است که اکثر شهروندان کشور نسبت به بهبود وضعيت سياسي و اقتصادي افغانستان نا اميد شوند و راه مهاجرت را در پيش گيرند. شهروندان افغانستان پس از سوري ها دومين کتله ي بزرگ مهاجرين غيرقانوني به کشورهاي اروپايي را تشکيل مي دهند. اکثر آنها هنوز هم در کشورهاي اروپايي بي سرنوشت هستند و در کمپ هاي مهاجرين روزگار را سپري مي کنند.
آمارها در حالي از افزايش بازگشت مهاجرين به کشور و افزايش بيجا شد گان داخلي خبر مي دهد، که فصل سرما کم کم در افغانستان آغاز مي شود و بسياري از کساني که به کشور باز مي گردند و يا بيجا شد گان داخلي، نمي توانند سرپناه مناسب براي شان پيدا کنند. بيجاشدگان داخلي و عودت کنندگان به دليل نداشتن سرپناه مناسب و رسيدن فصل سرما، در معرض ابتلا به بيماري هاي گوناگون قرار دارند و با مشکلات صحي زيادي مواجه خواهند شد.
بي سرپناهي از عمده ترين مشکلات مهاجرين بازگشت کننده و بيجاشده گان داخلي است. مقامات حکومت نيز پيش از اين تدابير لازم را در اين زمينه اتخاذ نکرده اند. اکنون آنها مي گويند که براي مهاجرين زمين رهايشي توزيع خواهند کرد، ولي خوب ميدانند که در فصل سرما، مهاجرين نمي توانند از اين زمين ها استفاده کنند و براي شان خانه و سرپناه بسازند. علاوه بر اينکه فصل سرما به آنها اجازه ساختن خانه را نمي دهد، عودت کنندگان توان اقتصادي براي ساختن يک خانه رهايشي را نيز ندارند.
علاوه بر نبود مسکن و سرپناه، نبود زمينه ي کار يکي ديگر از مشکلاتي است که عودت کنندگان با آن روبرو خواهند شد. حکومت وحدت ملي هنوز در زمينه اشتغالزايي هيچ کاري نتوانسته است انجام دهد و بسياري از شهروندان کشور به خاطر نبود زمينه کار، تن به مهاجرت غيرقانوني داده است. معلوم نيست عودت کنندگان با نداشتن سرپناه و نبود زمينه کار، چگونه زندگي را سپري خواهند کرد، آيا با امدادهاي اندکي که از سوي دولت و نهادهاي بين المللي مي شود مي توانند نيازمندي هاي اوليه زندگي شان را برطرف کنند؟
وزير مهاجرين گفته است که يکي از دلايل افزايش بازگشت مهاجرين از کشورهاي همسايه، بهبود وضعيت در داخل کشور است، اما متاسفانه اين گفته ي وزير مهاجرين به دور از واقعيت هاي عيني جامعه ي افغانستان است. هنوز حکومت در زمينه اشتغالزايي هيچ برنامه ي ندارد، وضعيت امنيتي نيز بهبود نيافته است، وضعيت اقتصادي مردم هر روز بيشتر خراب مي شود و فقر و تنگدستي صبر و تحمل مردم را به پايان رسانده است. معلوم نيست که وزير مهاجرين از کدام بهبود خبر مي دهد و بر اساس کدام دلايل و شواهد چنين سخني مي گويد.
عمده ترين دليل افزايش عودت کنندگان از کشورهاي همسايه، افزايش فشارها بر مهاجرين است. چنانچه خود وزير مهاجرين گفته است که بسياري از مهاجرين از کشور ايران به اجبار اخراج مي شوند. احتمال ديگر اين است که وارد کردن فشار به مهاجرين و مجبور کردن آنها به بازگشت به وطن، يک اهرم فشار بر حکومت افغانستان از سوي کشورهاي همسايه باشد، تا حکومت افغانستان مجبور شود که بعضي از خواست هاي آنها را برآورده کند.
قرار است وزارت مهاجرين در 29 ولايت شهرک هاي رهايشي براي اسکان مهاجرين بازگشت کننده، بسازد؛ اما سيلي از مهاجرين که اکنون به کشور بازگشت مي کنند، آن هم درست در زماني که کم کم فصل سرما آغاز مي شود، نياز به توجه فوري دارد. ساختن شهرک هاي رهايشي براي اسکان مهاجرين شايد بتواند در طولاني مدت مشکل بي سرپناهي عودت کنندگان را برطرف کند، اما 6 هزار مهاجر روزانه در حالي به کشور باز مي گردند که هيچ سرپناهي براي زندگي کردن و زنده ماندن ندارند. حکومت بايد براي رفع نيازها و مشکلات فوري اين تعداد عودت کننده، برنامه هاي فوري تري روي دست گيرد، مکان هاي براي اسکان موقت آنها در نظر گرفته شود، تيم هاي سيار صحي براي ارائه خدمات صحي و بهداشتي در نظر گرفته شود، مواد غذايي و آب آشاميدني صحي براي آنها فراهم گردد. اين ها نيازهاي فوري مهاجرين است که ضرورت به توجه فوري و عاجل دارد.
حکومت افغانستان از بازگشت مهاجرين از کشورهاي همسايه خوشنود به نظر مي رسد، پيش از اين حتي حکومت موافقت نامه ي را با حکومت آلمان به امضا رسانده بود که برمبناي آن با بازگشت مهاجرين افغان از از آلمان موافقت شده بود. اما حکومت نبايد مشکلات فراواني را که عودت کنندگان با آن روبرو خواهند شد ناديده بگيرد. نبود زمينه کار و نبود سرپناه مناسب از مشکلاتي است که حکومت افغانستان نمي تواند به اين زودي به آن رسيدگي کند، بهتر اين است که حکومت با کشورهاي همسايه با ميانجيگري نهادهاي بين المللي، وارد مذاکره شود تا از وارد کردن فشارها بر مهاجرين دست بردارند و آنها را مجبور به بازگشت نکنند.