در سال هاي پاياني حکومت حامد کرزي روابط ميان افغانستان و ايالات متحده آمريکا پر تنش شد. تنش ميان کابل و واشنگتن باعث شد که حکومت افغانستان از امضاي پيمان امنيتي سرباز زند. با شکل گيري حکومت جديد اما، مسئله پيمان امنيتي ميان افغانستان و آمريکا حل شد. رئيس جمهور غني، در روزهاي نخست حکومتش پيمان امنيتي با ايالات متحده آمريکا را امضا نمود. بعد از امضاي پيمان امنيتي اوضاع امنيتي کشور وخيم شد. دامنه ناامني اکثر ولايت کشور را در بر گرفت. اين مسئله موجب افزايش انتقاد ها بر حکومت وحدت ملي شد که چرا از ظرفيت هاي موجود در پيمان امنيتي ميان افغانستان و آمريکا براي بهبود وضعيت امنيتي استفاده نمي کند. انتقاد ها حکومت را واداشت تا اقدامات را براي اجرايي شدن مواد پيمان امنيتي روي دست بگيرد. به همين منظور کميسيون مشترک تشکيل شد. تا هنوز سه بار است که کميسيون مشترک افغانستان و آمريکا با هم نشست نموده است و بر سر پيمان امنيتي گفتگو نموده است.
سومين دور نشست مشترک ميان افغانستان و آمريکا به منظور اجرايي نمودن مواد پيمان امنيتي روز شنبه با اشتراک جان کري، وزير امور خارجه ايالات متحده آمريکا و صلاح ‎الدين رباني، وزير امور خارجه افغانستان در کابل برگزار شد. در اين نشست روي بخش هاي گفتگو صورت گرفت. امنيت و مبارزه با تروريسم، دموکراسي و حکومتداري، توسعه اقتصادي و اجتماعي از مهمترين مسائل بود که ميان دو طرف مورد بحث قرار گرفت.
جان کري، وزير امور خارجه آمريکا از تعهد آمريکا در حمايت، مشوره دهي و کمک نظامي به نيروهاي امنيتي افغانستان سخن گفت. او بيان داشت که تا هنوز 14 بال هليکوپتر جنگي ام دي-350 و هشت فروند طياره A -29 به نيروهاي امنيتي افغانستان تحويل داده است. او بيان داشت که در آينده نيز 14 بال هليکوپتر جنگلي ام دي-350 به نيروهاي امنيتي افغانستان واگذار خواهد کرد. در کنار کمک هاي نظامي او يک بار ديگر، سخن از تعهد آمريکا در کمک هاي مالي به بخش نظامي افغانستان سخن به ميان آورد.
کار مشترک روي تقويت نهاد هاي دموکراتيک و بهبود کارآيي حکومت و توسعه اقتصادي و اجتماعي از بخش هاي ديگري بود که در سومين نشست کميسيون مشترک مورد گفتگو قرار گرفت. در اين مورد چند نکته قادر تذکر است.
اول؛ مهمترين نکته اين است که پيمان امنيتي ميان افغانستان و ايالات متحده آمريکا يک ضرورت جدي و بنيادي براي دوام حکومت دموکراتيک، مبارزه با تروريسم و بنيادگرايي است. با اين حال، تا هنوز از ظرفيت هاي نهفته در اين پيمان استفاده نشده است. ما در حالي با يک ابر قدرت جهاني پيمان امنيتي امضا نموده ‎ايم که از جانب پاکستان مورد حملات راکتي قرار مي گيريم و گروه هاي دهشت افکن قدرتمند شده است. اکنون مسئله تنها قدرتمند شدن و گسترش دامنه ناامني در کشور مطرح نيست. بلکه بقاي حکومت نيز مطرح است. به ديگر سخن، گروه هاي مخالف مسلح دولت افغانستان اکنون يک تهديد جدي براي حکومت مرکزي تبديل شده است. نيروهاي ايالات متحده آمريکا اگر چه در مواقع بحراني در کنار نيروهاي امنيتي افغانستان مواضع گروه هاي مخالف مسلح دولت را مورد حمله قرار داده است اما، اين پيمان موجب نشده است که ظرفيت نيروهاي امنيتي افغانستان بالا برده شود و نيروهاي امنيتي افغانستان بدون حمايت نيروهاي بين المللي قادر به سرکوب گروه هاي مخالف مسلح دولت گردد. اگر چه، کمک هاي نظامي آمريکا به خصوص در بخش نيروهاي هوايي ارتش افغانستان افزايش يافته است اما با توجه به استهلاک تجهيزات نظامي کمک هاي صورت گرفته در اين بخش نيز کافي نيست. ضعف اصلي در اين بخش متوجه حکومت افغانستان است. به ديگر سخن، حکومت افغانستان قادر به استفاده از ظرفيت موجود در پيمان امنيتي نبوده است.
دوم؛ در يک و نيم دهه گذشته، ايالات متحده آمريکا و ديگر کشور هاي کمک کننده به افغانستان ميليارد ها دالر به افغانستان کمک نمود. با اين حال، ميليارد ها دالر منجر به دگرگوني جدي در عرصه اقتصادي و اجتماعي افغانستان نشد. به ديگر سخن، کمک هاي جامعه جهاني منجر به توسعه اقتصادي و اجتماعي در افغانستان نشد. کشور هاي کمک کننده و حکومت افغانستان در مناطق از کشور سرمايه گذاري نمودند که گروه هاي مخالف مسلح دولت نفوذ داشت. از طرفي که حکومت افغانستان و جامعه جهاني در اين مناطق کار نمودند از طرف ديگر گروه هاي مخالف مسلح دولت تخريب نمودند. در واقع، توجه آن ها در مناطق ناامن باعث شد که ميليارد ها دالر هدر برود.
براساس تحقيقات جديد کمک هاي جامعه جهاني به مناطق ناامن افغانستان منجر به وفاداري بيشتر مردم به گروه طالبان شده است. زيرا، مردم فکر مي کند که بدون اجازه گروه طالبان امکان نداشت که حکومت و کشور هاي کمک کننده کار نمايد. اين در حالي است که بازنگري در فعاليت اقتصادي و اجتماعي حکومت و جامعه جهاني صورت نگرفته است. اکنون ايالات متحده آمريکا اعلان نموده است که متعهد به توسعه اقتصادي و اجتماعي است. اگر همانند يک و نيم دهه کمک هاي اقتصادي و اجتماعي بيشتر متمرکز بر مناطق ناامن کشور باشد، بدون شک کمک هاي اين کشور هدر خواهد رفت. بنابراين، ضرورت جدي به بازنگري در توسعه اقتصادي و اجتماعي و برنامه بازسازي افغانستان وجود دارد. حکومت افغانستان و ايالات متحده آمريکا بايد اين نکته را مورد توجه جدي قرار دهد.
سوم؛ پس از حملات يازدهم سپتامبر نخبگان سياسي افغانستان با فشار ها و همکاري جامعه جهاني موفق شد که نظام دموکراتيک را تشکيل دهد. با وجود تأکيد بر آوردن دموکراسي در افغانستان اما، روي تحکيم دموکراسي کمتر توجه صورت گرفت. روي مسئله دولت سازي کمتر توجه صورت گرفت حال آن که شکل گيري يک دولت قدرتمند يک ضرورت جدي براي تحکيم دموکراسي در کشور به حساب مي آيد. اکنون، بعد از يک و نيم دهه ايالات متحده آمريکا به دنبال نهادسازي است. اگر چه دير شده است اما، جاي اميدواري است که روي اين مسئله توجه صورت گرفته است. همين مسئله اميدواري را براي تحکيم دموکراسي بيشتر مي کند.
نکته مهم اين است که نخبگان سياسي افغانستان ظرفيت لازم براي استفاده از ظرفيت هاي موجود را نداشته است. نخبگان سياسي افغانستان نه اراده کافي براي دگرگوني داشته اند و نه ظرفيت و توانايي آوردن تغيير را داشته اند. اکنون جامعه جهاني روي اشرف غني، رئيس جمهور حساب مي کند. يعني اميدوار است که اشرف غني، بتواند بهتر از حامد کرزي ظاهر شود و دگرگوني جدي به وجود آورد. اکنون زود است قضاوت کنيم که وضعيت افغانستان در دوره اشرف غني چگونه رقم خواهد خورد. در آينده ديده خواهد شد که او اشتباهات حامد کرزي را تکرار مي کند و يا اينکه از فرصت هاي اندکي که باقي مانده است به شکل درست تر استفاده مي کند.
در پايان بايد گفت که ما در استفاده از ظرفيت هاي موجود در پيمان امنيتي فاصله بسيار داريم. اميدوارم که در نخبگان سياسي و کارگزاران حکومت بتواند از ظرفيت هاي موجود براي بهبود وضعيت زندگي شهروندان افغانستان استفاده نمايد.