بحث جنايت ها و آدم کشي هاي گروه واپس گراي داعش در عراق و سوريه و نيز حمله هاي هوايي روسيه در برابر اين گروه، جاي اش را به بحث سرنگون کردن جنگندة روسي توسط نظاميان ترکيه و تنش هاي سياسي ميان دو کشور داده و اين بحث عملا به بحث مسلط و مطرح تبديل شده است. پس از اين که جنگندة روسي حمله کننده بر گروه داعش توسط ترکيه سرنگون شد، تنش ميان دو کشور در حال افزايش بوده و از تنش هاي لفظي تا طرح مباحث قطع روابط، پيش رفته اند. ترکيه جنگندة روسي را به نقض حريم هوايي اش متهم کرده و تاکيد مي کند که پس از ده بار، هشدار اقدام به سرنگون کردن اش کرده و روسيه نقض حريم هوايي را رد کرده و تاکيد مي کند که جنگنده اش در آسمان سوريه سرنگون شده است. ولاديمير پوتين رييس جمهور روسيه ترکيه را به «خنجر زدن از پشت» متهم کرد و به گونة معنادار و سياسي گفت که حالا مي دانيم که چرا گروه داعش اين قدر گستاخ، جسور، نترس و آدم کشِ بي رحم است. زيرا که محموله هاي نفتي را از سوريه و عراق از رهگذر ترکيه قاچاق مي کند و نظاميان اين کشور نيز به عنوان حاميان اين گروه قرار دارند. پوتين، هم چنان گفت که اين حمله پي آمدهاي ناگوار براي روابط ترکيه ـ روسيه خواهد داشت و دميتري مدويدوف نخست وزير اين کشور از از اعمال تحريم هاي اقتصادي سخن زده است. در طرف ديگر، ترکيه به ويژه رجب طيب اردوغان روسيه را به بازي با آتش متهم کرده است.

    بحث در اين جا به پايان نرسيده است. روسيه سيستم هاي دفاعي را نصب کرده است که زين پس در برابر هرگونه حمله، قدرت پاسخ دهي را داشته باشد. سيستم پدافندهوايي اس 400 و يک ناو جنگي را مستقر کرده است، تا از جنگنده هاي روسي کوبندة داعش حفاظت نمايد.

بنابراين، روابط ميان دو کشور و وضعيت امنيتي در مناطق مرزي ترکيه ـ سوريه تنش آلود مي باشد. سيستم هاي دفاعي را که روسيه نصب کرده و اگر اقدام از سوي ترکيه در برابر جنگنده هاي روسي صورت گيرد، ممکن است درگيري نظامي صورت گيرد که مشخص نيست چه وقت و در چه شرايطي پايان مي يابد.

پرسش که مطرح مي گردد اين است که آيا ميان روسيه و ترکيه جنگ صورت خواهد گرفت؟ فرضية را که مي شود طرح کرد اين است که علي رغم تنش هاي سياسي که پديد آمده و ترتيبات نظامي که چيده شده است، به نظر نمي رسد جنگ و درگيري نظامي ميان دو کشور رخ دهد. پاسخ پرسش را با طرح سطور زير پاسخ مي دهيم.

1 . وابستگي هاي اقتصادي

در روابط بين الملل پرسش مهم و بنيادينِ مطرح است که چگونه مي شود جنگ و بي ثباتي را از ميان برداشت و وضعيت صلح، امنيت و آرامش را در سياست بين الملل رقم زد و چه بايد کرد يا چه بايد شود تا دولت ها به عنوان بازيگران اصلي سياست بين الملل، جهت حل و فصل اختلاف ها و چالش هاي شان به عوض جنگ به ديپلماسي و گفت و گو تمسک جويند؟

يکي از تئوري هاي مطرح اين است که گسترش مناسبات، تعاملات و همکاري هاي اقتصادي زمينه ساز روي آوردن دولت ها به ديپلماسي و گفت و گو است. وقت مبادلات اقتصادي ميان دو يا چند دولت بيشتر شود، وابستگي هاي اقتصادي ميان دو طرف ايجاد مي گردد. در اين صورت در هنگامه هاي بروز تنش هاي سياسي، دو طرف به وابستگي ها و نيازمندي هاي خود نگريسته و تا حد امکان تلاش مي ورزند تا چالش و مشکل از رهگذر مسالمت آميز حل و فصل گردد. زيرا که در صورت بروز خشونت و شعله ور شدن آتش جنگ، پي آمدهاي اقتصادي آن، براي هر دو طرف گران تمام خواهد شد. بنابراين، با گسترش مبادلات و همکاري هاي اقتصادي احتمال درگيري و خشونت کاهش يافته و با روي آوردن دولت هاي وابسته بهم، به گفت و گو، صلح و امنيت تامين مي گردد.

روسيه و ترکيه مبادلات و همکاري هاي اقتصادي کلان دارند. ترکيه دومين مشتري گاز روسيه بعد از آلمان و روسيه بازار خوبي براي کالاهاي ترکي مي باشد. قبل از اين که سوريه بي ثبات شده و دو کشور برسر ماندن بشار اسد در قدرت دچار اختلاف سياسي شوند، قرار بود پروژه کلان انتقال گاز به ترکيه آغاز و نهايي گردد. اکنون با اين که روسيه از اعمال تحريم هاي اقتصادي در برابر ترکيه سخن مي زند و در گذشته در برابر اوکراين نيز چنين سياست را اعمال کرده است، اما به نظر مي رسد که اين کشور نمي خواهد پول کلان حاصل شده از فروش گاز را از دست دهد. اين بحث زمان جدي تر مي شود که اقتصاد روسيه بيشتر متکي به فروش مواد خام به ويژه نفت و گاز مي باشد. در جانب مقابل نيز ترکيه وابسته به گاز ترکيه، فروش کالاهاي توليدي و در آمدهاي حاصل از مسافرت گردش گران روسي مي باشد. بنابراين، با اين که تنش هاي سياسي ميان دو کشور اوج گرفته اما بعيد به نظر مي رسد که وارد جنگ گردند.

2 . خاموشي قدرت هاي تاثيرگذار منطقه اي

سازمان ناتو و ايالات متحده آمريکا به طور ضمني از نقض حريم هوايي ترکيه انتقاد و از سرنگون کردن جنگندة روسي دفاع کرده و در نهايت به حمايت از ترکيه وارد ميدان شده اند. اما در اين طرف جبهه، خاموشي سياسي حاکم است. با اين که انتظار مي رفت تهران و پکينگ بيانيه هايِ را در محکوميت سرنگون کردن جنگندة روسي صادر کرده و به گونة تلويحي از مسکو حمايت نمايند، اما طوري که ديده مي شود اين دو قدرت مهم و تاثيرگذار منطقه اي، نمي خواهند آتش را داغ تر يا مناسبات خود شان را ضربه بزنند. پکينگ  به دلايل اقتصادي و نگاه صرفا اقتصادي که دارد، نمي خواهد وارد عرصه شده و حساسيت هاي دولت ها و حتي حلقه هاي تروريستي را در برابر خود تحريک نمايد و ايران نيز در سايه نزديکي سياسي اش با غرب، نخواسته که وارد ميدان گردد. بنابراين، در صف بندي، اردوگاه سازي و جبهه گرايي، روسيه تنهاتر از ترکيه است و بدون ترديد تصميم سازان کاخ کرملين نمي خواهند نبرد ديگري را شروع کنند.

3 . درگير بودن مسکو

همين اکنون مسکو در اوکراين و سوريه با قدرت هاي غربي چانه زني دارد. شبه جزيرة کريميه را به زور از اوکراين تصاحب کرد، در بخش هاي ديگر اين کشور با قدرت هاي غربي رويارويي دارد و در سوريه نيز برسر ماندن يا نماندن اسد اختلاف نظر داشته و مسيرِ مخالف را مي پيمايد. بنابراين، در وضعيت که اين کشور در جبهه هاي ديگر مصروف رويارويي و تنش هاي سياسي است، نمي خواهد که فصل ديگري از تنش را با ترکيه آغاز کند. اما طوري که ديده مي شود برسر نقش مهم در سوريه مصر است.