رياست جمهوري در خبرنامه اي اعلان نموده است که کار عملي پايپ لاين تاپي تا يک ماه ديگر به صورت عملي شروع مي شود. در اين خبرنامه آمده است که رئيس جمهور با مقامات کشور هاي عضو تاپي ديدار نموده است و با آن ها بر سر کار عملي آغاز به کار اين پروژه به توافق رسيده است. موافقتنامه پروژه تاپي ميان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند در سال 2010 امضا شد. پيش بيني شده است که اين پروژه در پايان سال 2017 به اکمال و بهره برداري مي رسد. عملي شدن اين پروژه به لحاظ اقتصادي سودمندي زيادي براي افغانستان دارد. جدا از سودمندي اقتصادي احتمال تغيير بازي سياسي و امنيتي را نيز ممکن است به دنبال داشته باشد. از اين جهت، عملي شدن اين پروژه اهميت حياتي براي افغانستان دارد. با اين حال، اجرايي شدن اين طرح با موانع و مشکلات زيادي روبرو است. در زير تلاش مي کنم اهميت اين پروژه تاپي براي افغانستان و موانع و چالش هاي اجرايي شدن اين طرح را مورد بررسي قرار دهم و به طبع آن راه حل هاي به منظور برداشتن موانع ارائه نمايم.

پايپ لاين گاز از شهر هاي هرات، فراه، نيمروز و هلمند مي گذرد. در واقع، مسير انتقال گاز ترکمنستان از چهار ولايت افغانستان مي گذرد. در صورتي اجرايي شدن اين پروژه نيازمندي بخش از گاز اين شهر ها تأمين مي شود. شايد از معدود پروژه هاي کلاني باشد که در راستاي آسايش و رفاه شهروندان کشور صورت مي گيرد. دست يافتن به انرژي ارزان هم سهولت مي آورد و هم در دگرگوني در زندگي روزمره مردم را ممکن مي کند. در ظاهر امر، اگر چه سود اين پروژه به شهروندان ولايت هرات، نيمروز، فراه و هلمند است اما در واقع اين پروژه عوايد ملي را نيز افزايش مي دهد. زيرا، حکومت افغانستان به خاطر ترانزيت اين پايپ لاين از کشور هاي عضو سالانه ميليون ها دالر به دست مي آورد. از اين جهت، مي توان گفت که اين پروژه به سود کشور است.

آمار بيکاري در افغانستان در سال 2015 سير صعودي داشته است. اجرايي شدن اين پروژه هزاران نفر را وارد بازار کار مي کند. ممکن کارمندان فني و حرفه اي آن از کشور هاي ديگر باشد اما کارمندان نيمه حرفه اي و فني و کارمندان عادي آن را شهروندان افغانستان خواهد بود. با اين حال، لازم است که دولت افغانستان بر اجرايي شدن و استخدام کارمندان اين پروژه نظارت جدي داشته باشد تا مبادا کارمندان اين پروژه از کشور هاي همسايه استخدام نگردد. بنابراين، اجرايي شدن اين پروژه نقش برجسته در کاهش نرخ بيکاري در کشور دارد. کاهش بيکاري رضايتمندي را افزايش مي دهد و اين گونه، بخش از بحران مشروعيت حکومت که ناشي از گسترش آمار بيکاري در کشور بود، برطرف مي شود.

اجرايي شدن اين پروژه ممکن رويکرد کشور هاي منطقه را نسبت به افغانستان تغيير دهد. زيرا، اجرايي شدن از اين پروژه تنها افغانستان سود نمي برد بلکه پاکستان و هند نيز سود مي برد. ممکن بازي سياسي و امنيتي ميان کشور هاي عضو پروژه تاپي تعديل گردد و رويکرد اقتصادي حاکم گردد که نتيجه آن بدون شک بر ثبات و کاهش ناامني نقش دارد. با قاطعيت مي توان گفت که پروژه تاپي بزرگترين طرح مشترک و منافع مشترک افغانستان، پاکستان و هند است. از اين منظر، احتمال آن وجود دارد که سياست هاي امنيتي پاکستان نسبت به افغانستان و هند نسبت به پاکستان تعديل شود.

با اين حال، پروژه تاپي با موانع و مشکلات عديده اي مواجه است. بزرگترين مانع اجرايي شدن اين پروژه ناامني و وجود گروه هاي مخالف مسلح دولت و برهم زننده امنيت در افغانستان و پاکستان است. طرح اوليه اين پروژه در دهه 1990 ارائه شد. برخي شرکت هاي بين المللي در اجرايي ساختن اين پروژه وارد عمل شدند اما هيچ کدام به خاطر ناامني و جنگ در افغانستان قادر نشد تا اين پروژه عملي گردد. اکنون اگر چه حکومت مرکزي در افغانستان شکل گرفته است اما همچنان گروه هاي وجود دارد که مانع اجرايي شدن اين طرح مي شود. گروه طالبان، داعش در افغانستان و گروه هاي در مناطق خودمختار قبايلي در پاکستان مانع اجرايي شدن اين پروژه است. فراموش نکنيم که گروه طالبان در ولايت هاي هرات، نيمروز، فراه و هلمند فعاليت دارد و از اين ميان اين گروه در هلمند، فراه و نيمروز فعال تر است. هلمند بزرگترين قاچاقچيان مواد مخدر را در خود جايي داده است. برخورد دولت با قاچاقچيان مي تواند آن ها تحريک نمايد تا امنيت و مسير انتقال پايپ لاين را تهديد نمايد. در ولايت نيمروز و فراه اگر چه قاچاقچيان مواد مخدر نيست اما گروه طالبان فعال است.

تنش ها در روابط کشور هاي همسايه مي تواند مانع ديگر بر سر اجرايي شدن اين پروژه باشد. افغانستان و پاکستان و هند در بيش از يک دهه گذشته در روابط خود ثبات را تجربه نکرده است. نزديکي افغانستان با هند موجب نگراني پاکستان شده است. فراز و نشيب ها منجر به افزايش تنش در داخل افغانستان نيز شده است. اينکه سياست خارجي اين کشور ها در زمان اجرايي شدن اين پروژه چگونه نسبت به همديگر تعريف مي گردد و مناسبات اين ها در چه سطحي حفظ مي شود، بر اجرايي شدن پروژه پايپ لاين گاز تأثيرگذار است. با توجه به سودمندي اين پروژه براي کشور هاي عضو و با توجه به چالش هاي موجود لازم است که چند اقدام مشترک از طرف کشور هاي عضو صورت گيرد.

کشور هاي عضو تاپي لازم است که توافق مشترک در مبارزه با تروريسم و دهشت افکني و گروه هاي مخالف مسلح و همچنين مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر دست يابد. تروريسم، قاچاق مواد مخدر و شورشگري در کشور هاي منطقه ثبات را در کشور هاي عضو تاپي تهديد مي کند. از اين جهت، لازم است که کشور هاي عضو تاپي براي مبارزه با دهشت افکني، شورشگري و کشت و قاچاق مواد مخدر به توافق دست يابد. در کنار اين مسئله لازم است که کشور هاي عضو تاپي نسبت به سياست خارجي و روابط خارخي خود نسبت به همديگر تجديد نظر نمايد. فراز و نشيب ها در روابط ميان اين کشور نبايد منجر به تعويق افتادن پروژه تاپي گردد. اما در وضعيت کنوني، بي ثباتي در روابط ميان اين کشور ها تهديد جدي عليه اجرايي شدن پروژه تاپي است.

در پايان اين نوشتار يکبار ديگر بايد گفت که پروژه تاپي منافع اقتصادي مشترک براي کشور هاي عضو تاپي دارد. اين پروژه اگر به صورت درست مديريت شود، تنش ها را در سطح کلان کاهش مي دهد. روابط اين کشور ها را وارد فاز جديد مي سازد. احتمال آن مي رود که سياست کشور ها نسبت به همديگر تعديل شود و رويکرد اقتصادي به خود گيرد. از اين جهت، اين پروژه ظرفيت آن را دارد تا ناامني را در منطقه کاهش دهد و کشور هاي منطقه به ثبات و توسعه يافتگي دست يابد.