صفحه نخست » مقالات » برآيند انتخاباتپارلماني تركيه
برآيند انتخاباتپارلماني تركيه
- عبدالرحمن فهيمي
نتيجهي انتخاباتپارلماني ماهِ جولاي سالجاري حيرتانگيز و تعجبآور بود. حزب محافظهكار و اسلامگرايِ عدالت و توسعه قبلا به رهبري رجبطيب اردوغان و فعلا به رهبري احمدداوود اغلو، شكست خورد. حكومت ديرينهي اين حزب پايانيافته تلقي گرديد. حزب عدالت و توسعه كرسيهاي لازم جهت تشكيل حكومت را به دست نياورد و هيچحزب ديگري حاضر به ائتلاف نبود. حتي برخي از احزاب جهت تشكيل حكومتموقت نيز حاضر به همكاري نگرديدند. رجبطيب اردوغان برنامهي درازمدت جهت حكومت در تركيه دارد. به نظر ميرسد كه او ميخواهد ولاديميرپوتين تركها گردد. از اينرهگذر خودش به رياستجمهوري رسيد و درپي اين بود كه همهپرسي را برگزار كرده و قانوناساسي را تغيير دهد. تا از اينرهگذر صلاحيتها و اختيارات رياستجمهوري را افزايش دهد. در عرصهي سياستخارجي اردوغان ضمن دنبال كردن رؤياي ديرينهي تركها مبني بر پيوستن به اتحاديه اروپا خواستار نقشآفريني در شرق و جهان اسلام به عنوان يك قدرت منطقهاي بوده است. اين رويكرد روياروييهايي را خلق كرد، تنشهاي سياسي پديد آمد و مايهي نگرانيهاي براي شهروندان تركيه شد. از اين زاويه يكي از علل شكست حزب عدالت و توسعه در انتخابات ماه جولاي زيادهخواهي و تماميتخواهي سران اين حزب تلقي ميشد و نويسندگان و تحليلگران اين رفتار تركها را نه گفتن به انحصارطلبي تعبير ميكردند.
اما در انتخابات دوم، اين حزب برندهي قاطع ميدان رقابت شده است. 49.4 درصد رايها و از 550 كرسي مجلس 315 كرسي را كسب كرده است. بدين ترتيب جهت تشكيل حكومت نياز به ائتلاف و همكاري ديگر احزاب سياسي ندارد.
به نظر ميرسد پيروزي قاطع حزب عدالت و توسعه حكايتگر رفتار عقلاني و خردمندانهي شهروندان تركيه است. پس از انتخابات ماه جولاي هيچ يكي از احزاب حاضر به ائتلاف نشدند. در اين صورت وضعيت سياسي بحراني شد. اگر نتيجه بازهم مانند رايگيري دور اول حاصل ميشد، بحران سياسي عميقتر شده و امكان داشت جامعهي نسبتا باثبات تركيه به سمت آشوب و بيثباتي گام بردارد. از اينرهگذر به نظر ميرسد كه شهروندان و رايدهندگان ترك با سنجشعقلاني و با رفتار خردمندانهي سياسي، نخواستند وضعيت سياسي كشور شان بحراني و به باتلاق بيثباتي بيافتد كه آنگاه بيرون شدن و پا را كشيدن دشوار خواهد بود. به هرصورت، پيآمدها و برآيندهاي پيروزي قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات تركيه را در ذيل مرور ميكنيم.
سياست داخلي
اردوغان در شرايط نا اميد كنندهي سياسي پس از انتخابات جولاي قرار داشت. او كه سال ها در اين كشور حكومت كرده و ايدهها و آرمانهاي بلند سياسي را در سر مي پرورانيد، ناگهان حزب خود را شكست يافته يابيد كه براي تشكيل حكومت محتاج به ديگر احزاب و جناحهاي سياسي ست اما ديگران از اين امر خود داري مي كنند. تشديد حملات انتحاري و انفجاري تروريستها در مناطق مرزي و بيعلاقگي احزاب ديگر جهت تشكيل حكومت موقت از رهگذر همكاري با حزب اردوغان، نگرانيهاي را خلق كرده بود. پرسش اين بود كه اگر براي بار دوم انتخابات برگزار شده و نتيجه همين شود كه شده است، آن گاه چه خواهد شد؟
ولي اين مشكل رفع شد و اكنون حزب عدالت و توسعه به تنهايي تشكيل حكومت مي دهد. اما ايدههاي و آرمانهاي اردوغان هم چنان باقي مانده است. اينبار اگرچند پيروز شده و داوود اغلو حكومت تشكيل مي دهد، اما، بسترها و زمينههاي تحقق ايدههاي اصلي فراهم نيست. از اينرهگذر در طول عمر حكومت جديد، حزب عدالت و توسعه مي كوشد تا بسترها و زمينههاي تحقق ايدههاي سياسي كلان فراهم شود، و احزاب ديگر مقاومت خواهد كرد.
سياستخارجي و سياست بينالملل
در عرصه سياستخارجي نيز همان سياستها و رويكردها ادامه خواهد يافت. دست كم در سه حوزه مي شود بحث كرد. سياستخارجي تركيه در برابر منطقهايِ خاورميانه، جهان اسلام و شرق، بحران جنگ و بيثباتي در سوريه و رويارويي با قدرتهاي منطقهاي و جهاني مانند ايران.
1 . حكومت تركيه به رهبري حزب عدالت و توسعه، در طول سالهاي پار، ضمن توجه جدي به روابط سياسي و اقتصادياش با جهان غرب، به جهان اسلام، منطقهاي خاورميانه و شرق توجه ويژهي داشته و سياستهاي مشخص را دنبال كرده است. هدف تركيه احيايِ جايگاه سياسي خلافت عثماني در منطقه است. مي خواهد به عنوان قدرت مسلط و تعيين كننده در جهان اسلام يا يكي از قدرتهاي مهم و تاثيرگذار منطقهاي باشد. با شكست حزب عدالت و توسعه در انتخابات ماه جولاي تصور ميشد كه اين سياست و استراتژي ممكن است دنبال نگردد يا دست كم با شدت و حدت كمتر دنبال شود.
اما اكنون با پيروزي اين حزب و برگشت قدرتمندانهي اردوغان و اغلو در ميدان سياست و قدرت تركيه، اين سياست و استراتژي همچنان با قوت تمام دنبال خواهد شد.
2 . حكومت تركيه يكي از بازيگران تاثيرگذار منطقهاي در تحولات نظامي و سياسي مرتبط به عراق و سوريه بوده است. حتي برخيها در فهرست حاميان گروه داعش در منطقه نام تركيه را نيز درج مي كنند. اين كشور در بحران سوريه قوي تر ظاهر شده است. پناهجويان سوري كه از صحنههاي جنگ فرار مي كنند را پناه داد، به صورت جدي خواستار كنار رفتن بشار اسد از قدرت سياسي است و مخالفين بشار اسد را تقويت و حمايت مي كند.
اكنون كه اين حزب دوباره قدرت را به دست آورده است، در بازي سياسي مرتبط به بحران سوريه، عراق و گروه تروريستي داعش سهم فعال خواهد گرفت.
3. رويارويي شديد با ايران
ايران و تركيه رقابت تنگاتنگ را در سطح داشته و با شروع بحرانهاي سوريه و عراق و نيز سر برآوردن گروه خطرناك داعش، تنش سياسي را تجربه كرده اند. اردوغان يكبار ايران را به قدرتطلبي و انحصار قدرت در منطقه متهم كرد. در يمن و سوريه دو كشور مشكلات متعدد دارند و عملا رو در روي هم قرار گرفته اند. ايران به حمايت از حكومت بشار اسد و نظم سياسي زخمي موجود اما تركيه به حمايت از شورشيان كه در برابر اسد مي جنگند. بنابراين، بادوام حكومت و سيطره و سياستهاي اردوغان و حزب عدالت و توسعه تنش و رويارويي سياسي ميان دو كشور برسر مسائل منطقهاي حادتر خواهد شد.
4 . رقابت با عربستان
هدف سياسي تركيه سيطره به جهان اسلام و منطقه است. به عبارت ديگر همانگونه كه خلافت عثماني بازيگر درجهيك و تاثيرگذار در منطقه بوده است، مي خواهد حوزهي نفوذ عثمانيها را تحت تسلط درآورد و يكي از قدرتهاي تاثيرگذار منطقهاي گردد.
فعلا تركيه و عربستان متحد شده و با دشمن مشترك شان ايران مي جنگند. در سوريه موقف و موضع مشترك و واحد دارند و در يمن نيز تركيه جانب دار عربستان است. اما به نظر مي رسد كه در صورت حل بحران سوريه و تامين ثبات سياسي در اين كشور، رقابت ميان تركيه و عربستان نيز آغاز شده و جدي تر خواهد شد. زيرا تركيه درپي بسط و گسترش حوزهي نفوذ اما عربستان درپي حفظ نفوذ خواهند بود.
دیدگاه شما