صاحب امتیاز: محمد رضا هویدا

مدیر مسوول: محمد هدایت

سر دبیر: حفیظ الله زکی

پنجشنبه ۹ حمل ۱۴۰۳

دانلود صفحات امروز روزنامه: 1 2 3 4 5 6 7 8

ما و پاکستان؛ گذشته و آینده

-

ما و پاکستان؛ گذشته و آینده

افغانستان پسا طالبان روابط خارجي گسترده اي با کشور هاي منطقه و جهان داشته است. در سالهاي اخير پيمان هاي استراتژيک و غير استراتژيک با کشور هاي مختلف امضا نموده است و اين روابط در تاريخ سياسي افغانستان بي سابقه بوده است. اما روابط خارجي افغانستان پسا طالبان يک دست و همگرايانه نبوده است و گاه گاهي تنش هاي را تجربه نموده است که اين تنش ها هزينه هاي براي دولت و مردم افغانستان در پي داشته است.

تنش هاي موجي که ميان افغانستان و پاکستان در چهارده سال گذشته وجود داشته، نمونه اي از بي ثباتي در روابط خارجي افغانستان مي باشد.

از آنجا که افغانستان و پاکستان پيوند هاي مشترک اقتصادي، ديني، فرهنگي و امنيتي دارند و سياست هاي دو کشور تاثير مهم بر چگونگي وضعيت امنيت و مسائل مختلف ديگر دارد بررسي روابط خارجي اين دو کشور در قبال همديگر ضروري مي نمايد. براي فهم روابط خارجي افغانستان و پاکستان نيازمند درک عناصر و مولفه هاي مي باشيم که در چگونگي برقراري روابط مهم و اساسي مي نمايد. بررسي تاريخي روابط خارجي افغانستان و پاکستان نيز ما را در درک اتخاذ سياست خارجي دو کشور در قبال همديگر کمک مي کند.

افغانستان از زمان شکل گيري پاکستان در سال 1948 با عضويت پاکستان در سازمان ملل مخالفت کرد. در زمان ظاهر شاه با صدر اعظمي داوود خان مسئله پشتونستان پيش آمد و داوود خان خط مرزي ديورند را تحميلي خواند و خواهان باز پس گيري مناطق محول شده از پاکستان به افغانستان شد. مسئله پشتونستان روابط خارجي افغانستان و پاکستان را متشنج ساخت و تا مرز جنگ اين دو کشور پيش رفتند. در آن زمان اگر چه مسئله رفراندوم مطرح شد، اما حزب خدايي خدمتگاران به رهبري عبدالغفار آنرا تحريم کرد. زيرا در آن رفراندوم سوالي که از مردم پرسيده مي شد اين بود که به پاکستان مي پيونديد يا به هند و مسئله افغانستان مطرح نشده بود و عبدالغفار خواهان يک کشور به نام پشتونستان بود.

بعد از داوود خان در دوران صدر اعظمي موسي شفيق روابط خارجي افغانستان و پاکستان تا حدودي خوب شد و روابط اين دو کشور تا حدودي متعادل شد. بعد از کودتاي داوود خان افغانستان دچار بي نظمي داخلي شد و حاکمان بيشتر نيروي خود را روي ايجاد نظم و کنترل مناطق داخلي متمرکز ساخت و روابط خارجي کشور اهميت درجه دوم پيدا کرد و دولت افغانستان تا زمان حکومت فعلي نتوانست روابط خارجي خود را با کشور هاي همسايه و کشور هاي مختلف ديگر به صورت استراتژيک تعريف نمايد. بنابراين صحبت از روابط خارجي افغانستان دراين مدت طولاني مبهم و سردرگم است.

اما افغانستان پسا طالبان توانست مسئله روابط خارجي خود را با کشور هاي مختلف مورد بررسي قرار دهد. افغانستان در اوائل شکل گيري حکومت پسا طالبان روابط خوب با کشور پاکستان داشت زيرا پاکستان يکي از کشور هاي حامي ايالات متحده امريکا در امر مبارزه با تروريسم بود. اما زماني که مبارزه عليه تروريسم به پيروزي نرسيد و دولت افغانستان مسئله مصالحه با گروه هاي شورشي را مطرح کرد، روابط افغانستان و پاکستان تيره گشت.

 دولت افغانستان بار ها پاکستان را به پناه دهي گروه هاي شورشي متهم کرده و پاکستان را لانه اي تروريسم خوانده است. تاکيد بيش از اندازه افغانستان بر مصالحه با گروه هاي شورشي و همکاري نکردن پاکستان در اين امر، روابط اين دو کشور را تيره تر کرد. مسئله تاريخي (خط ديورند) هم گه گاهي ميان اين دو کشور برجسته شده و حتا درگيري هاي مرزي را در پي داشته است و اين درگيري ها اوج تنش در روابط خارجي افغانستان و پاکستان را نشان مي دهد.

سوال اين است که آيا روابط خارجي حکومت کابل با حکومت پاکستان پس از تشديد ناامني و حملات انتحاري چگونه تعريف خواهد شد؟ آيا بي اعتمادي هاي موجود ادامه پيدا مي کند و روابط نسبتا بهتري که پس از تشکيل حکومت وحدت ملي بر قرار شده بود، باردگر برهم خواهد خورد؟ يا اين که دوکشور با مديريت تنش ها و بي اعتمادي هاي به وجود آمده، مسيري را براي دوام همکاري ها جستجو خواهد کرد. آغاز دور دوم مذاکرات صلح مي تواند گامي به سوي اعتمادسازي ميان دو کشور باشد. بررسي روابط خارجي افغانستان و پاکستان بدون شک سخت خواهد بود. .حکومت کابل از آنجا که تاکيد زياد بر مسئله مصالحه با گروه هاي شورشي دارد اگر حکومت اسلام آباد کابل را در امر مصالحه با گروه هاي شورشي کمک نمايد روابط خارجي افغانستان و پاکستان بهبود خواهد يافت. اين احتمال وجود دارد که نواز شريف حکومت کابل را در امر مصالحه با گروه هاي شورشي کمک نمايد و چوکي خود را در ميز مذاکرات صلح نگه دارد. از سوي ديگر پاکستان مي خواهد به اهداف عمق استراتژيک در افغانستان نه از طريق جنگ و ناامني که از راه تحکيم مناسبات سياسي و اقتصادي دست يابد.

اما مسئله اي که روابط خارجي مسالمت آميز افغانستان و پاکستان را تهديد مي کند و ممکن پيامد هاي امنيتي، اقتصادي، سياسي در پي داشته باشد، مسئله خط ديورند و منافع دراز مدت سياسي و اقتصادي پاکستان در افغانستان است. همان طوري که در بالا ذکر شد مسئله خط ديورند در زمان صدر اعظمي داوود خان روابط خارجي افغانستان و پاکستان را پر تنش ساخته بود و چند وقت پيش نيز اين مسئله باعث درگيري مرزي ميان اين دو کشور شد. بنابراين اگر افغانستان و پاکستان سياست خارجي خود را مطعوف به خط ديورند تعريف نمايد بدون شک روابط خارجي اين دو کشور پر تنش با قي خواهد ماند. اقدامات و تصميم هايي مبني بر تضعيف همديگر گرفته خواهد شد..بدون شک گروه هاي شورشي ابزار مناسب براي حکومت پاکستان و افغانستان براي تضعيف همديگر مي باشد و از اين ابزار به گونه گسترده در مقاطع گوناگون استفاده خواهدشد.  بنابراين خط ديورند در طول تاريخ روابط سياسي ميان افغانستان و پاکستان تنش زا بوده است و اين مسئله تا هنوز تهديد بر روابط خارجي دو کشور محسوب مي شود.

اما آنچه به حکومت پاکستان مربوط مي شود و مايه نگراني دولت و مردم افغانستان شده است دو مسئله مي باشد. اول؛ باور حاکمان و مردم افغانستان نسبت به سياست هاي پاکستان. باور حاکمان و مردم افغانستان اين است که پاکستان سياست دست يافتن به عمق استراتژيک در افغانستان را دنبال مي کند. همين مسئله مايه نگراني دولتمردان و مردم افغانستان شده است و اگر حکومت اسلام آباد بتواند اعتماد دولت و مردم افغانستان را در اين زمينه جلب کند روابط دو کشور بهبود خواهد يافت..عامل يا عنصر دوم در تنش زا کردن روابط افغانستان و پاکستان که بيشتر متوجه پاکستان است موجوديت دوامدار پناهگاه‌هاي طالبان و گروه‌هاي تروريستي در خاک پاکستان است که اين گروه ها صلح، امنيت و ثبات افغانستان را تهديد مي‌کند و عدم اتخاذ اقدامات عليه آنها از سوي دولت پاکستان باعث نارضايتي حکومت کابل شده است. در نتيجه بايد گفت که مسئله خط ديورند، سياست پاکستان مبني بر دست يافتن بر عمق استراتژيک در افغانستان، پناه دادن حکومت پاکستان به گروه هاي شورشي از عوامل تنش زا در روابط خارجي دو کشور محسوب مي گردد. اگر افغانستان و پاکستان بتواند در سياست خارجي خود تجديد نظر نمايد و نسبت به عوامل مذکور سياست متعادل تر اتخاذ نمايد احتمال بهبود روابط دو کشور وجود دارد.

 

دیدگاه شما