بيش از يک دهه است که «ايران و قدرت» هاي غربي برسر برنامه اي هسته اي ايران اختلاف نظر داشته و تنش را تجربه مي کردند. تيم هاي سياسي به قدرت رسيده در «کاخ هاي سفيد و سعد آباد» در افزايش و کاهش تنش ها نقش داشتند. از اين رهگذر زمان که يک جمهوري خواه سکان دار کاخ سفيد و يک اصول گرا سکان دار کاخ سعد آباد باشد، روابط بين ايران و غرب به شدت تنش آلود مي شود به گونه اي که از روي ميز بودن گزينه اي نظامي سخن زده مي شود. اما زمان که يک دموکرات در آمريکا و يک ميانه رو يا اصلاح طلب در ايران برسر قدرت باشند، روابط دو کشور يا روابط ايران و مجموعة غرب به سمت کاهش تنش و تمسک جستن به رويکرد ديپلماسي حرکت مي کند.

باراک اوباماي دموکرات در کاخ سفيد بود. گرچه تحريم هاي شديدي را عليه ايران وضع کرده و اين کشور را زير فشارهاي شديد اقتصادي قرارداد، اما شرايط سياسي نسبت به زمان جورج بوش اندک بهتر مي نمود. در اين فرصت محمود احمدي نژاد تندرو رفت و حسن روحاني ميانه رو جايگزين ايشان گرديد. روحاني قبلا در زمان رياست جمهوري محمد خاتمي مسووليت پيش برد مذاکرات اتمي را بردوش داشت و از اين رهگذر با به قدرت رسيدن اش اميدواري هاي فراوان در داخل ايران و خارج پديد آمد.

سر انجام دولت به رياست حسن روحاني و چهره هاي ديپلماتيک و مذاکره کنندة را که او موظف کرده است، با وزيران خارجه و ديپلمات هاي غربي به توافق هاي دست يافته اند. خوش بيني هاي فراوان در ايران و سياست بين الملل به وجود آمده است. به جز از اسرائيل و دولت هاي عربي خاورميانه، همگي اين توافق را به ديدة مثبت نگريسته و از آن استقبال کرده اند. کشور ما هم از توافق هسته اي ميان دو طرف استقبال کرده است.

حالا پرسش اين جاست که توافق هسته اي ميان ايران و مجموعة غرب چه تبعات را براي افغانستان دارد؟ تبعات سياسي توافق هسته اي ميان ايران و غرب براي افغانستان چيست؟

به نظر مي رسد که دو بحث را مي شود در اين جا مطرح کرد. نخست، توافق سياسي ميان ايران و غرب و آمريکا که در نتيجه به بهبودي روابط سياسي ميان دو طرف منجر شده و سطح همکاري هاي سياسي گسترده خواهد شد و دوم اين که توافق هسته اي باعث قدرتمند شدن ايران و نقش بيشترش در سطح منطقه مي شود و اين امر براي دولت هاي منطقه اي رقيب مانند عربستان سعودي و هم پيمانان اش قابل پذيرش نخواهد بود.

1 . بهبود روابط و افزايش سطح همکاري هاي سياسي

بدون ترديد ايران يکي از قدرت هاي منطقه اي تاثيرگذار در سطح منطقه است. سياست خارجي و موضع گيري هاي اين کشور، دولت هاي منطقه اي از جمله افغانستان را متاثر کرده مي کند و خواهد کرد. همکاري ايران با امريکا جهت برچيدن بساط امارت طالباني از کشور، همکاري در عراق در زمينه هاي مختلف از جمله در راستاي مبارزه با گروه تندرو و افراطي داعش و ناتواني مجموعة غرب در برچيدن بساط بشار اسد، حکايت گر اين است که اين کشور از قدرت هاي مهم و تاثيرگذار منطقه اي بوده و نمي توان آن را نا ديده انگاشت.

پس از سال 2001 که کشور، حضور و نقش آمريکا و دولت هاي غربي را در فضاي سياسي تجربه کرده است، با اين که موضع ايران حمايت از نظم و ثبات سياسي موجود و نيز پشتيباني از دولت مرکزي بوده است، اما بدون شک، خصومت و دشمني هاي اش با آمريکا، تاثير داشته است. يکي از سفيران ايران در کابل گفت که دشمن ما در افغانستان و نزديک مرزهاي ما حضور دارد، پس چطور مي شود که ما راحت و بدون نگراني باشيم. اين گونه برداشت مي شود که اين کشور، نسبت به حضور آمريکا در کشور به ديدة ترديد نگريسته و بدون شک که دست به اقدام هاي زده است. از اين نظر، با اين که دولت افغانستان بنابر مصحلت هاي سياسي همواره گزارش هاي مبني بر دست داشتن ايران در نا امني هاي غرب کشور را رد کرده است، اما گزارش هاي قريب به حقيقت نشر شده که ايران برخي از گروه هاي طالبان را آموزش نظامي داده، سلاح و مهمات داده و بسيج کرده است.

سال هاي گذشته زمان که بحث پيمان استراتژيک و بعدا توافق نامه دفاعي و امنيتي ميان افغانستان و آمريکا مدت ها مورد بحث بود، يکي از کشورهاي که با تمام قوت تلاش کرد مانع امضاي پيمان گردد، ايران بود.

به هر صورت، بهبود روابط ميان آمريکا و ايران باعث مي شود که سطح همکاري هاي سياسي ميان دو طرف در منطقه از جمله در امور افغانستان بيشتر گردد. دو طرف به عوض اين که در صدد تخريب باشند، به صورت مشترک پيش خواهند رفت. بنابراين، اين امر به نفع کشور خواهد بود.

2 . تنش منطقه اي

همان گونه که پيشتر تذکر رفت و اين بحث به صورت گسترده در تحليل هاي سياسي برجسته مي نمايد، ناخشنودي اسرائيل و جهان عرب از توافق هسته اي ميان آمريکا، غرب و ايران است. اسرائيل اعلام کرده که به چنين توافق هاي اعتماد نداشته و اقدامات خود را انجام مي دهد و دولت عربستان سعودي نيز عملا در تقابل سياسي با ايران به سر مي برد. رقيبان سياسي ايران و دوستان آمريکا مي دانند که نزديکي ايران و آمريکا باعث قدرتمند شدن اين کشور خواهد شد. از اين رو، اين کشور بيشتر تاثيرگذار شده و قدرت چالش آفريني در برابر منافع و مواضع آن ها را مي يابد.

يکي از کشورهاي که به ميدان منازعات سياسي قدرت هاي منطقه اي در سطح منطقه تبديل شده است، کشور ماست. در دوران جنگ سرد، شوروي در چهارچوب حمايت از دولت کمونيستي کابل و آمريکا و متحدينش در چهارچوب حمايت از آزادي خواهان و مبارزين در برابر اشغال، کشور را به ميدان جنگ تبديل کرده و حساب هاي را که بايد در جاهاي ديگري تصفيه مي کردند در اين جا تصفيه کردند. پس از قدرت يافتن مجاهدين، ديري نگذشت که گروه به نام طالب سرکشيد و سال ها کشور را به ميدان جنگ تبديل کرد. در اين وضعيت نيز آمريکا به دنبال سياست هاي جهاني و قدرت هاي منطقه اي به دنبال تصفيه حساب هاي خود بودند. و اکنون نيز نگراني اين است که باز شدن دست ايران در منطقه و قدرتمندتر شدن اش، رقيبان منطقه اي اش را حساس کرده و افغانستان را به ميدان جنگ هاي خطرناک تبديل کند. جنگ که مي توان به هر نام آن را توصيف کرد و رييس جمهور ما آن را جنگ نيابتي مي خواند.