افغانستان به عنوان نقطه اي «عبور» و «چهارراه» همواره مورد توجه دولت هاي منطقه و جهان به ويژه قدرت هاي منطقه اي بوده است. مسکو يکي از قدرت هاي منطقه اي ست که همواره «گوشة چشم» به افغانستان داشته است.

در جنگ سرد بين بلوک غرب و شرق، افغانستان در محراق توجه اتحاد جماهير شوروي قرار داشت. اين کشور، از برخي نخبگان و حزب کمونيست در افغانستان حمايت مي کرد، تا آن ها به قدرت رسيده و در راستاي سياست هاي کاخ کرملين گام بردارند. زمان که دولت کمونيستي در کابل، با چالش هاي مواجه گرديد، مسکو سربازان اش را فرستاد و حدود يک دهه اي تمام فعاليت نظامي داشت.

پس از خروج بر اساس موافقت نامة جنيوا، بازهم افغانستان مورد توجه جدي مسکو بوده است. زمان که گروه طالبان در برابر گروه ها و حلقه هاي جهادي، دشمنان ديروز مسکو، قد علم کرده و پيشروي هاي سريع داشت، مسکو يکي از حاميان و کمک کنندگان دشمنان ديروزش بود.

  و پس از تحولات يازدهم سپتامبر، سقوط گروه طالبان و تاسيس نظام جديد سياسي، که با حمايت نظامي، سياسي و مالي آمريکا و ناتو همراه بود، مسکو هم خوش بين بوده و هم دل واپس بوده است. از يک نظر که ديگر گروه طالباني نيست تا امنيت دولت هاي آسياي مرکزي را تهديد نمايد، خوش بين بود، اما از اين نظر که آمريکا و سازمان نظامي ناتو به عنوان دشمنان و رقباي جدي اش در نزديکي مرزهاي دولت هاي آسيايِ مرکزي لانه کرده اند، نگران و دل واپس بوده است. از اين رهگذر، در برخي مقاطع و فرصت ها، سياست مداران و نظاميان روسي، از آمريکا و ناتو خواسته اند، در بارة حضور نظامي اش در افغانستان به جهان و دولت هاي منطقه اي توضيح دهد.

از سوي ديگر، هند نيز همواره از ناحيه اي فعاليت گروه هاي تروريستي در افغانستان احساس ترس کرده است. تا به حال باور عمومي و گفتمان مسلط سياسي در منطقه اين بوده است که دولت پاکستان به ويژه نظاميان که نقش جدي در سياست هاي منطقه اي اين کشور دارند، ارتباط تنگاتنگ با حلقه هاي افراطي و تروريستي دارد. اگر گروه افراطي و تروريستي در منطقه ظهور مي نمايد، پاکستان، يا در پيدايش آن نقش دارد يا تلاش مي کند جهت دهي نمايد. از آن جاي که خصومت سياسي و رقابت تنگاتنگ استراتژيک بين هند و پاکستان در منطقه جريان دارد، هند احساس ترس خواهد کرد. ترس از اين که نوک تيز حملات گروه هاي تروريستي به سمت اش نشانه گرفته شود. از اين رو، اين کشور نيز، در دوران جهاد و مقاومت، جانب نيروهاي مبارز ضد تروريست را گرفته و در دوران جديد نيز، جانب دولت را گرفته است.

ظهور داعش و افزايش نگراني ها و دل واپسي هاي دو قدرت منطقه اي

گروه داعش، خيلي سريع رشد کرد. خود را به عنوان گروه تروريستي مسلط مطرح کرد. سرزمين هاي را در عراق و سوريه تصرف کرده و تحت قلمرو خودش در آورد. ابي بکر البغدادي رهبر اين گروه، از خلافت اسلامي سخن زده و بحث تشکيل دولت واحد در تمامي جهان اسلام را مطرح کرد.

کم کم، زمزمه هاي از نفوذ داعش در افغانستان و پاکستان شنيده شد. بحث اين بود که نيروهاي جنگي خستة گروه طالبان، مرتب به داعش مي پيوندند. تحليل اين بود که گروه طالبان به گروه کهنة تبديل شده است. اين گروه ديگر نمي تواند احساسات ايدئولوژيک نيروهاي جنگي اش را اشباع نمايد. از سوي ديگر، دولت هاي که از گروه طالبان به عنوان يک ابزار سود مي جستند، دريافتند که با اين گروه نمي توانند به اهداف شان دست يابند. پس بايد به گروه ديگري تمسک جست.

اکنون، نمادهاي از حضور داعش در ولايت هاي کشور ديده مي شود. برخي از عمليات هاي انتحاري را اجرا کرده اند، درگيري هاي خونين را با گروه طالبان انجام داده اند و يک کارمند وزارت انکشاف دهات دولت را سر بريده است. ارتش آمريکا از سربازگيري داعش در کشور سخن مي زنند و سخن گويان دولت نيز نفوذ اين گروه را رد نمي کنند.

     بنابراين، اين مسئله، نگراني هاي جدي را در سطح منطقه خلق کرده است. دولت هاي که از ناحية تروريسم و گروه هاي افراطي احساس ترس مي کنند، حساس شده اند. به خوبي مي توان دريافت که جمهوري اسلامي ايران، از نفوذ داعش در کشور نگران است، اما هنوز، نگراني هاي اش را رسانه اي نکرده و اعلان نکرده است. هند بيشترين اعلان نگراني را داشته است. سفير اين کشور در کابل، وضعيت امنيتي کشور را نگران کننده توصيف مي کند و خواستار بازنگري سياست خروج کامل نيروهاي خارجي از افغانستان شده است. و مسکو و دولت هاي آسياي مرکزي نيز به صورت جدي حساس شده و احساس خطر کرده اند. تاجکستان از اتخاذ تدابير شديد امنيتي در مرز سياسي اش با افغانستان سخن مي زند و حتي گفته مي شود تصميم بر مسدود کردن دارد. روسيه حضور نظامي اش را در آسياي مرکزي تقويت کرده و شخص ولاديمير پوتين، رييس جمهور آن کشور، در ديدار با حامدکرزي رييس جمهور پيشين کشور، نگراني اش را اعلان کرده است. پوتين گفته است که از 34 ولايت در 25 ولايت افغانستان، داعش نفوذ کرده است.

روسيه در هر حالت، نگران است. اگر داعشبه عنوان يک گروه خودجوش و بدون توطئه هاي سياسي و استخباراتي فرض گردد، براي روسيه و دولت هاي آسياي مرکزي تهديد است. منطقه اي آسياي مرکزي، به مثابه حيات خلوت روسيه مطرح است و هر گونه تهديد در برابر امنيت دولت هاي اين منطقه تهديد در برابر امنيت روسيه پنداشته خواهد شد.و اگر داعش به عنوان گروه تروريستي ابزار فرض گرردد، در اين صورت نگراني هاي مسکو بيشتر مي شود. طوري که تجربه ثابت نموده، پس از طرح بحث نفوذ داعش در کشور، جغرافياي جنگ تغيير کرده و حلقات تروريستي توجه بيشتر به سمت ولايت هاي شمالي کرده اند. در صورت پروژه بودن و توطئه بودن، مسکو، ردپايِ دشمنان و رقباي درجه يک استراتژيک اش را مي بيند.

به نظر مي رسد که دولت افغانستان، از نگراني ها و دل واپسي هاي همة دولت هاي منطقه اي استفاده کرده و تلاش نمايد با همکاري همه، داعش را در نطفه خنثي نمايد. اگر موفق به خنثي سازي نشود، اين گروه به مراتب خطرناک تر از طالبان است. اين گروه از امکانات مالي گسترده برخوردار است، ايدئولوژي به مراتب تندتر و افراطي تر از طالبان دارد، نفاق اجتماعي را تجويز مي نمايد و از توانايي جنگي قدرتمند برخوردار است.

اگر دولت از اين فرصت پيش آمده کمال استفاده را نبرد، کشور بار ديگر به ميدان جنگ تبديل خواهد شد. در اين صورت، نمي دانم مردم جنگ ديده و آسيب ديدة کشور، چگونه تحمل خواهند کرد. باز به کجا پناه برند و زندگي شان نجات دهند.