چندي پيش، محمد عمر صافي، والي قندوز گفته بود که بيش از يک هزار نفر تحت فرماندهي و رهبري سران جهادي براي مبارزه با تروريستان مسلح شده اند. در واکنش به اين مسئله وزارت امور داخله اين مسئله را انکار کرد و گفت که حکومت از خيزش هاي مردمي عليه تروريستان حمايت مي کند ولي حکومت دست به تسليح مردم نزده است. جديدا خبر هاي منتشر شده است مبني بر اين مسئله که مردم قندوز، بدخشان و برخي ولايت هاي شمالي کشور از سوي کشور تاجکستان مورد حمايت قرار مي گيرد و از طريق اين کشور مسلح شده اند. تاجکستان از نفوذ گروه داعش و ديگر گروه هاي تندرو در آسيايي ميانه نگران است و به همين خاطر، اين احتمال وجود دارد که اين کشور با تسليح سازي مردم عادي افغانستان از نفوذ گروه هاي داعش به تاجکستان جلوي نمايد. در عين حال، گفته مي شود که مقامات هند، چين و روسيه در دهلي نو از پايان جنگ در افغانستان حمايت کرده اند. گفته مي شود که اين کشور ها، از گسترش گروه داعش و قدرتمند شدن ديگر گروه ها در افغانستان احساس خطر نموده است و سرمايه گذاري که در افغانستان نموده است را مورد تهديد اين گروه ها دانسته است. از اين جهت، متعهد شده اند که در پايان جنگ در افغانستان حمايت مي کند.

اين دو رويداد نشان از پيچيدگي جنگ در افغانستان نشان مي دهد؟ آيا مصروف نگه داشتن گروه هاي تندرو در افغانستان منجر به جلوگيري اين گروه در کشور هاي آسيايي ميانه مي شود. در صورت که اين مفروض درست نيست، تاجکستان بر چه مبناي به تسليح نمودن مردم عادي افغانستان روي آورده اند.‏ اگر جنگ افغانستان ريشه هاي بيروني ندارد، چرا کشور هاي همانند هند، چين و روسيه تعهد مي سپارد که از پايان جنگ در افغانستان حمايت مي کند.‏ تسليح سازي مردم از سوي تاجکستان، نشست مشترک سه کشور قدرتمند در دهلي نو و تعهد آن ها در قبال افغانستان نشان از پيچيدگي جنگ در افغانستان است. در ذيل تلاش مي شود ابعاد و لايه هاي جنگ چند دهه افغانستان را مورد بررسي قرار دهد و ريشه هاي بيروني جنگ را به کند و کاو بگيرد.

زماني که قشون سرخ شوروي افغانستان را اشغال نمودند. گروه هاي مقاومت در برابر آن شکل گرفت. از آنجايي که ساختار نظام بين الملل دو قطبي غير منعطف بود قطب مخالف شوروي به دنبال شکست شوروي در افغانستان بر آمدند. قطب مخالف اتحاد جماهير شوروي با تمويل و تجهيز گروه هاي مقاومت باعث تشديد درگيري و منازعه در افغانستان شد. گروه هاي مقاومت با حمايت کشور هاي مخالف اتحاد جماهير سال ها در عليه قشون سرخ شوروي جنگيدند و در نهايت، باعث خروج اين نيرو ها از افغانستان شد. گروه هاي مقاومت اما، دست از جنگ و درگيري و منازعه نکشيدند. آن ها در برابر هم صف آرايي کردند. هر گروه از سوي کشور هاي مختلف تمويل و تجهيز مي شدند. دقيقا در همين زمان بود که گروه طالبان از سوي برخي کشور ها به وجود آمد. اين گروه با حمايت هاي مالي و تسليحاتي آنها توانست به در کمترين زمان ممکن افغانستان را تصاحب کند و امارت اسلامي را برپا دارد. در برابر گروه طالبان اما، گروه هاي جهادي ايستادگي نمودند و اين طوري سال ها جنگ در افغانستان دوام کرد.بعد از حمله يازدهم سپتامبر بر برج هاي دوقلو در آمريکا و در نهايت حمله آمريکا بر افغانستان حکومت جديد شکل گرفت.

 گروه هاي جهادي به غير از حزب اسلامي گلبدين حکمتيار و گروه طالبان در چارچوب حکومت جذب شد. با اين حال، گروه هاي جهادي به صورت کامل از بين نرفت. اگر چه، حمايت ها و تجهيز اين گروه ها از سوي کشور هاي مختلف تا اندازه قطع شد اما، روابط اين گروه ها با کشور هاي مختلف به صورت تمام عيار از بين نرفت. گروه هاي جهادي هم اکنون با تمام کشور هاي حامي خود در ارتباط است.

ارتباط ميان گروه ها و سران جهادي با کشور هاي مختلف از آن سو قطع نگرديد که کشور هاي مختلف به صورت کامل به آمدن صلح و ثبات در افغانستان اطمينان نيافته بود. اين احساس ميان اکثر کشور ها وجود داشت که در صورت، درگيري جنگ دوباره ممکن منافع شان در اين کشور با خطر مواجه گردد از اين جهت، ارتباط خود را با سران جهادي حفظ نمودند.گروه هاي جهادي براي اين گروه ها، کارکرد چند گانه داشت. اول؛ اين گروه ها تا اندازه زياد از نفوذ گروه هاي تندرو به کشور هاي حامي خود جلوگيري مي کرد. به عنوان مثال؛ تاجکستان با ارتباط با شبکه هاي مقاومت در شمال کشور در صدد آن بود تا از ناامن شدن تاجکستان و نفوذ گروه هاي تندرو جلوگيري نمايد.دوم؛ برخي کشور ها توليد کننده اسلحه است. اين کشور ها با فروش اسلحه در حقيقت به منافع کلان و پول هنگفت دست مي يافتند. از اين جهت، تداوم جنگ در افغانستان به سود اين کشور ها بود.

اکنون نيز، اين وضعيت ادامه دارد.کشور ها با تسليح مردم عادي از يک طرف در صدد جلوگيري از نفوذ گروه هاي تندرو همانند داعش است. از طرف ديگر، برخي کشور ها با تسليح مردم عادي در صدد فربه کردن صنعت اسلحه سازي خود است.تاجکستان اما، از توليد کنندگان اسلحه نيست. اين کشور از نفوذ داعش از خاک افغانستان در هراس است. از همين رو، اين کشور با تسليح سازي مردم افغانستان در صدد جلوگيري نفوذ داعش از راه افغانستان به تاجکستان است. داعش نيز اين کشور را به صورت جدي تهديد مي کند. چندي پيش، يکي از فرماندهان نظامي تاجکستان به گروه داعش پيوست. از طرف ديگر، در اين کشور و آسيايي ميانه، گروه داعش به جلب و جذب پرداخته است.

حکومت افغانستان بايد تسليح سازي مردم عادي از جانب کشور هاي مختلف را جدي بگيرد. زيرا، تسليح سازي مردم جنگ را استمرار مي بخشد و حاکميت حکومت را به صورت جدي مورد تهديد قرار مي دهد. در فرداي شکست داعش و گروه طالبان هيچ تضمين وجود ندارد که اين کشور ها از تمويل و تجهيز سران جهادي دست بردارد و از پايان جنگ در افغانستان حمايت کند.

بنابراين، حکومت بايد به صورت جدي با کشور هاي که در صدد تسليح سازي مردم است وارد گفتگو شود و از اين روند جلوگيري نمايد. حکومت اما، از کشور هاي در سيزده سال گذشته در افغانستان سرمايه گذاري نموده است حمايت نمايد تا اين کشور ها به سرمايه گذاري خود در افغانستان ادامه داده و به خاطر منافع اقتصادي خود از جنگ در افغانستان دست بکشد. در غير آن، احتمال آن وجود دارد که اين کشور ها سرمايه خود را از افغانستان بکشد و وارد يک جنگ فرسايشي و ويرانگر ديگر در افغانستان شود. بي توجهي حکومت و دير جنبيدن ممکن است افغانستان را يک بار ديگر وارد يک ورطه خطرناک ديگر نمايد.