روابط سیاسی کابل و اسلام آباد، به گونۀ بی پیشینۀ «گرم» شده و بَهم نزدیک شده است. سیاست مداران و نظامیان دو کشور، رفت و آمدهای فراوانِ دارند، همکاری های اقتصادی در حال شکل گیری است و مهمتر از همه، همکاری های نظامی میان دو جانب سر گرفته است. قبلا تفاهم نامه های مشترک میان وزارت خانه های دفاع ملی دو کشور به امضا رسیده و «نبردهای مشترک» جهت سرکوب حلقه های تروریستی در مرزهای دو کشور راه اندازی شده بود و شمارِ از دانش آموختگان ارتش ملی افغانستان نیز جهت فراگیری آموزش بیشتر و بهتر به مراکز علمی نظامی پاکستان اعزام گردیدند.

    اما هیچ گاه تصور نمی شد که سازمان های اطلاعاتی دو کشور به این پیمانه بَهم نزدیک شده و تفاهم نامۀ همکاری اطلاعاتی امضا کنند. قبلا تحلیل و تصور بر این بود که علی رغم ارادۀ سیاسی سیاست مداران پاکستانی جهت همکاری سیاسی با دولت افغانستان در راستای تامین صلح و ثبات دایمی، نظامیان به ویژه گردانندگان سازمان اطلاعاتی «آی اس آی» مانع عملی کردن چنین رویکرد می گردند. در جانب مقابل، سازمان اطلاعاتی افغانستان به خصومت با پاکستان شهرت داشت. به هر پیمانۀ که سران سیاسی دولت کابل با پاکستان نزدیک می شدند و از دوستی و همکاری سخن می زدند، اما سازمان اطلاعاتی کشور، نسبت به سازمان اطلاعاتی پاکستان بدبین بود و از مباحث که نیات اصلی آن کشور را برملا می کرد، استقبال می نمود.

   اما حالا خبر امضای تفاهم نامۀ همکاری اطلاعاتی میان سازمان های اطلاعاتی دو کشور، اندک تعجب بر انگیز می نماید.

به هر حال گام است که برداشته شده است. گرچند که با واکنش های منفی رو به رو شده است، اما سران سیاسی و نظامی دو کشور، تصمیم به چنین تفاهم نامۀ همکاری اتخاذ کرده اند.

   حالا پرسش که مطرح می گردد این است که: امضای تفاهم نامۀ همکاری اطلاعاتی میان افغانستان و پاکستان چه پی آمدهای را بدنبال خواهد داشت؟

پاسخ کوتاه که به ذهن می رسد، این است که ممکن است از دو پی آمد، یکی را بدنبال داشته باشد. پی آمد نخست با چهرۀ مثبت و امیدوار کننده و اما پی آمد دوم با چهرۀ منفی و مایوس کننده. در گام نخست آن گونه که اکنون تصور می شود و خوش بینی ها در این مورد وجود دارد، ممکن است تفاهم نامۀ همکاری اطلاعاتی، به بستر اعتماد سازی سیاسی میان دو کشور تبدیل گردد و اما در گام دوم ممکن است اختلاف نظرهای جدی میان دو طرف پدید آمده و رابطه را بیش از پیش بحرانی تر و بی اعتمادتر نماید.

1 – اعتماد سازی سیاسی

آن گونه که تصور می شود و خوش بینی های از سوی دو طرف وجود دارد، سازمان های اطلاعاتی دو کشور، مبارزۀ اطلاعاتی مشترک را در برابر حلقه های تروریستی و تهدیدزا آغاز نموده و در زمینۀ تبادله اطلاعات و داده های استخباراتی و حتی راه اندازی برخی عملیات های توقیفی، همکاری جدی کنند. از این رهگذر، اعتماد لازم میان دو کشور ایجاد شده و سایۀ سنگین بی اعتمادی که سال ها بر روابط دو کشور سایه افگنده است را بردارد.

  در این صورت دو گام مهم برداشته می شود. اول، در نتیجۀ تبادله اطلاعات و داده های جاسوسی، دو کشور موفق به پی گیری، سرکوب و نابودی لانه های تروریست ها می گردند، عملیات های مخرب را قبل از وقوع حادثه، کشف و خنثی می کنند و مهره های مهم و تاثیرگذار و نیز منابع حمایتی آنان را شناسایی و فلج می کنند. و اما دوم، روابط سیاسی دو کشور بیش از پیش بهبود می یابد. اکنون افغانستان نسبت به پاکستان شدیدا بی اعتماد است. اگر پاکستان دست همکاری صادقانه هم دراز کند، نخبگان قدرت، حزب های سیاسی تاثیرگذار و افکار عمومی آن را از عینک توطئه و نقشۀ فریب دهندۀ دیگر تحلیل می کنند. پس اگر، همکاری های درست و مؤثر اطلاعاتی میان سازمان های جاسوسی دو کشور صورت گیرد، سایۀ بی اعتمادی برچیده شده و زین پس، رابطه بهبود می یابد و موضع گیری های سیاسی نیز مثبت تلقی خواهد شد.

   این امر در راستای منافع کل منطقه است. زیرا امنیت و ثبات را در سطح منطقه تامین خواهد کرد.

2 – اختلاف نظر و تنش سیاسی

آن گونه که سخن گوی ادارۀ امنیت ملی افغانستان می گوید، در تفاهم نامۀ همکاری امضا شده، نام همۀ حلقه ها و شبکه های تروریستی تسجیل یافته و هر دو کشور متعهد به مبارزه با آنان شده اند.

   در مورد برخی از سازمان ها و شبکه های تروریستی تردید نیست که دو کشور، توافق نظر داشته و مبارزۀ جدی را با آن ها در پیش خواهند گرفت. گروه داعش موسوم به دولت اسلامی و سازمان القاعده از گروه های تروریستی درشت هستند که به نظر نمی آید پاکستان نیز در برابر آن ها اغماض کند.

    اما در مورد برخی از گروه های تروریستی دیگر، شک ها و تردیدهای وجود دارد. افغانستان شبکۀ حقانی را دشمن خود می داند و این گروه، بارها به دولت و ملت افغانستان ضربات جبران ناپذیر وارد کرده و خون های بی شمار از انسان های بی گناه را بر زمین جاری کرده است. پس با آن مبارزه می کند و سری سازگاری نخواهد داشت. از این رهگذر، پرسش ها این گونه مطرح می گردد که: آیا پاکستان آن گونه که در روی کاغذ تعهد کرده و از مبارزۀ مشترک سخن زده است، در برابر شبکۀ حقانی مبارزه خواهد کرد؟ شبکه حقانی در پس پردۀ نهان اکثریت حمله های مرگ بار در افغانستان دیده می شود و دولت نیز نسبت به پاکستان تردید دارد؛ آیا پاکستان به این شبکه به صورت مستقیم همکاری می کند؟ یا دست کم دست اش را باز گذاشته است؟

گذشته از این شبکه، شبکه های تروریستی دیگری وجود دارد که مردم افغانستان را به عزا نشانده و لباس های غم را بر تن های شان پوشانیده است. گروه های سپاه محمد، جیش محمد و..... آیا پاکستان به صورت جدی با آن ها مبارزه خواهد کرد؟

   اگر پاسخ پرسش ها منفی باشد، امضای تفاهم نامه پی آمد زیانبار و به شدت نگران کنندۀ را بدنبال خواهد داشت. اگر اکنون، رابطه مبتنی بر بی اعتمادی است، بی اعتماد تر و دیوار فاصله قطورتر خواهد شد.

به هر حال آن گونه که سخن زده می شود، امید می رود که پاکستان به تهدید بودن همۀ شبکه های تروریستی باورمند شده و مبارزه را آغاز کند. بازی با حلقه های تروریستی و بنیادگرا خطرناک خواهد بود. ممکن است چند سال در کنترل بوده و هر سو که هدایت داده شود، بچرخد، اما در نهایت امر از کنترل خارج شده و با تغییر جهت حامی اش را نیز نِش خواهد زد.