در آستانۀ سفر اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان به دهلی‌نو، هند سه هلی‌کوپتر چندمنظورۀ چیتال را همراه با تجهیزات و قطعات اضافی آن به افغانستان تحویل داد. رائو اندریجیت‌سینگ، وزیر دفاع هند گفته است: این هلی‌کوپترها به روز 9 اپریل اعزام شدند. پرواز آن‌ها آزمایش شده و توسط خلبان‌های افغانستان در 15 اپریل پذیرفته شده است. تحویل این تجهیزات نظامی بر‌اساس توافق‌نامۀ دوجانبه صورت گرفته است. در حالی این هلی‏کوپتر ها به افغانستان تحویل داده شده است که رئیس جمهور غنی شش ماه پیش به پاکستان فرصت داده بود تا جهت گیری و سیاست های خود را در قبال افغانستان بازنگری نماید و در پروسه صلح افغانستان را همکاری نماید. شش ماه گذشته است ولی تحول جدی در مناسبات دو کشور اتفاق نیافتاده است. اگر چه مقامات پاکستانی قبل از این گفته بود که افغانستان و پاکستان در طول تاریخ این قدر به همدیگر نزدیک نبوده است ولی عملا در پروسه صلح هیچ کاری ملموس و عینی از سوی پاکستان صورت نگرفت. مقامات پاکستانی گفته بود که شبکه های از گروه طالبان حاضر است به صورت مستقیم با حکومت افغانستان گفتگو نماید ولی مقامات پاکستان منتظر تائید این سخن و راضی نمودن ملا عمر رهبر گروه طالبان بود. با همه این ها، به نظر می رسد که اشرف غنی در صدد رو کردن کارت جدید بازی خود است. در ارتباط با روابط با پاکستان و هند چند نکته مهم و قابل تأمل وجود دارد. در ذیل سعی می کنم به این نکات بپردازم.

اول؛ فراموش نکنیم که ما قادر به تغییر همسایه های خود نیستیم. وضعیت داخلی کشور های همسایه بر وضعیت افغانستان تاثیر می گذارد. به صورت مشخص ناامنی در پاکستان و نوع نگاه مقامات پاکستانی تاثیری جدی بر اوضاع و احوال افغانستان دارد. این مسئله در مورد پاکستان نیز صادق است. بدین معنی که ناامنی در افغانستان تاثیری بر وضعیت پاکستان می گذارد. اقتصاد، سیاست، اجتماع، فرهنگ و ... متاثر از وضعیت های امنیتی در دو سوی مرز است. همسایگی دو کشور و تغییر ناپذیری آن باید این سوال را در ذهن مقامات دو کشور خلق کند که چگونه این دو کشور با همکاری و همگرایی می تواند از ظرفیت های درونی دو کشور برای توسعه یافتگی و تغییر منزلت دو کشور در سطح بین الملل استفاده نماید. تا هنوز این ذهن هیچ یک از مقامات دو کشور درگیر این سوال نبوده است. اگر چه اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان تلاش نمود تا دگرگونی و تحول جدی در مناسبات و روابط افغانستان و پاکستان به وجود آید ولی تا هنوز مقامات پاکستانی پاسخ درخور و قابل قبول به تلاش های اشرف غنی احمدزی نداده است. امیدوارم با درک همسایگی و تاثیر و تأثر دو کشور از وضعیت داخلی همدیگر وضعیت و مناسبات دو کشور بهبود یابد و دو کشور به سمت ثبات، امنیت و توسعه یافتگی گام بر دارد.‏

دوم؛ افغانستان و پاکستان باید استقلال همدیگر در اتخاذ سیاست خارجی و مناسبات و روابط خارجی همدیگر را بپذیرد. مقامات پاکستانی از نزدیک شدن افغانستان و هند همیشه نگران بوده است. به خاطر وابستگی شدید کشور ها در جهان کنونی باید بپذیریم که بدون روابط و مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی امکان برآوردن نیاز های داخلی و خارجی ممکن نیست. همین وابستگی در جهان کنونی کشور ها را وادار به برقراری مناسبات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می کند. افغانستان به عنوان یک کشور مستقل باید به پاکستان این اطمینان را بدهد که روابط افغانستان و هند هیچ تهدیدی علیه پاکستان نیست و پاکستان نیز باید این حق را به افغانستان بدهد که با هر کشور که منافع شان تقاضا کرد، مناسبات و روابط خارجی داشته باشد. ارتباط برقرار نمودن و داد و ستد داشتن حق بنیادی هر کشور است. اما بنیاد این روابط باید خیرخواهانه و تامین منافع باشد. درک این مسئله تا هنوز برای مقامات پاکستانی سخت و دشوار بوده است. برای همین مقامات پاکستان از نزدیکی افغانستان و هند ابراز نگرانی نموده است و در موارد مقامات افغانستان با درک این مسئله از روابط خود با هند به عنوان ابزار فشار بر پاکستان استفاده نموده است.

سوم؛ پاکستان باید بیش از افغانستان در صدد بهبود مناسبات میان کابل و اسلام آباد باشد. زیرا، پاکستان یکی از کشور های است که چین به عنوان یک ابر قدرت اقتصادی در صدد سرمایه گذاری کلان است. با سرمایه گذاری چین در پاکستان کشور های دیگر نیز علاقمند به سرمایه گذاری می شود. پاکستان برای جذب سرمایه گذاری نیازمند جدی به حفظ ثبات و آرامش و امنیت دارد. همان طور که در بالا گفتیم بی ثباتی و ناامنی در افغانستان تاثیری بر وضعیت داخلی پاکستان دارد، مقامات پاکستانی با درک این مسئله باید بیشتر از مقامات افغانستانی در راستای بهبود روابط تلاش نماید. در صورت که مقامات پاکستانی خود اراده نکند تا مناسبات دو کشور بهبود یابد در آینده چین پاکستان را وادار خواهد کرد تا بازنگری به مناسبات و روابط خود با افغانستان داشته باشد. بنابراین، بهتر است که مقامات پاکستانی از همین اکنون در صدد بهبود روابط با افغانستان باشد.

افغانستان به عنوان یک کشور مستقل باید مناسبات آزاد با کشور های مختلف داشته باشد. هند هم اکنون به عنوان یک ابر قدرت اقتصادی در منطقه مطرح است. این احتمال وجود دارد که هند در آینده نه چندان دور یک ابر قدرت اقتصادی جهانی شود. بنابراین، مناسبات و روابط با هند برای افغانستان اهمیت دارد. اما این روابط باید روشن و شفاف باشد. این روابط نباید تاثیری بر نگرش و برداشت های منفی مقامات افغانستانی را در قبال پاکستان در پی داشته باشد. مقامات پاکستانی نیز باید بپذیرد که افغانستان به عنوان یک کشور مستقل حق برقراری روابط آزاد با کشور های مختلف از جمله با هند را دارد. رابطه افغانستان و هند نباید تهدید و توطئه ای علیه پاکستان درک گردد.

گرفتن سه هلی‏کوپتر از هند و سفر رئیس جمهور غنی به هند بیانگر آن است که پاکستان پاسخی به خواست ها و تلاش های رئیس جمهور غنی نداده است. تحلیل ها مبتنی بر این بود که سفر نکردن رئیس جمهور غنی به هند صرف به خاطر جلب توجه مقامات پاکستانی و جلب اعتماد آن ها بوده است. حال که پاکستان حاضر به همکاری با افغانستان نشده است و یا اینکه رئیس جمهور غنی نتوانسته است اعتماد مقامات پاکستانی را جلب نماید، به هند سفر می نماید.

در پایان باید گفت که نگارنده خواهان روابط حسنه با پاکستان است. زیرا متغییر های تغییر ناپذیری وجود دارد که دو کشور را به هم وصل می کند و هیچ یک از مقامات دو کشور قادر به تغییر آن متغییر ها نیست. مشترکات دو کشور باید باعث شود که روابط بهبود یابد. با این حال، بر روابط آزاد دو کشور با کشور های مختلف نیز تاکید می کنم. روابط افغانستان با هند باید بر اساس منافع ملی دو کشور صورت گیرد. این روابط نباید تهدیدی علیه هیچ کشور دیگر محسوب شود. پاکستانی ها نیز باید نگرانی از این روابط نداشته باشد.