با برچیده شدن نظام امارت طالبانی و تاسیس نظام باز سیاسی که حقوق همۀ شهروندان کشور به ویژه «زن» ها را به رسمیت شناخته و آزادی های اجتماعی برای آن ها قایل شده است، زن ها در کنار مردها به فعالیت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آغاز کرده اند.

در کنار این، سازمان های حقوق بشری بین المللی و سفارت خانه های دولت های غربی به تمویل و تقویت زن های نسبتا باسواد و تحصیل کردۀ پرداخته اند که در زمینۀ مبارزه با نا به سامانی ها در برابر زن ها و نهادینه سازی حقوق آن ها تلاش می کنند. تا هنوز، سازمان های حقوق بشری و سفارت خانه های دولت های غربی، پول هنگفتِ را در راستای مبارزه با خشونت در برابر زن ها و نهادینه سازی حقوق شان هزینه کرده اند و  قراری که انتباه می شود، پول های هنگفتِ دیگری را نیز می خواهند مصرف کنند.

تمایل سازمان های حقوق بشری خارجی و دولت های غربی به حمایت از فعالیت های حقوق بشری از جمله حقوق زن ها، برخی از خانم های نسبتا باسواد و تحصیل کرده را واداشته است تا دست به تاسیس برخی سازمان های اجتماعی و فرهنگی زده و به منظور حمایت از زن ها، مبارزه با خشونت و نهادینه سازی حقوق این قشر بزرگ اجتماعی، از سازمان های حقوق بشری بین المللی و سفارت خانه های خارجی درخواست کمک های مالی کنند.

از این رهگذر، برنامه های حقوقی و آموزش دهی بی شماری در کابل، شهرهای بزرگ و حتی در تمامی روستاهای کشور به منظور مبارزه با خشونت و نهادینه سازی حقوق زن، به کمک مالی خارجی، توسط سازمان های اجتماعی و فرهنگی برگزار گردیده است.

اما آن گونه که پیداست، پس از گذشت چهارده سال، نتیجۀ ملموس و عینی به چشم نمی آید. زن ها در شهرها به ویژه در روستاها قربانی خشونت های خانوادگی و بیرون از محیط خانواده هستند.

به تازگی بحث را که سازمان عفو بین الملل مطرح کرده، مصوون نبودن و امنیت نداشتنِ زن های فعال در امور حقوق بشری و حقوق زن است. به گزارش این سازمان بین المللی، زن های فعال که در عرصه های گونه گون اجتماعی نقش بازی می کنند و زن های که به عنوان فعال حقوق بشری دست و پا می زنند، امنیت نداشته و مصوون نیستند. به باور پژوهش گر این سازمان، باورِ پذیرفته شده در جامعۀ افغانی این است: «زن های که بیرون از خانه وظیفه داشته و فعال اند، باید مورد اذیت و آزار قرار گیرند».

حالا پرسش که مطرح می شود این خواهد بود که: چه عوامل باعث شده تا فرایند نهادینه سازی حقوق زن ها با چالش مواجه گردد؟ به عبارت دیگر، چه عوامل سبب شده تا فعالیت های حقوق بشری در طول چهارده سال گذشته، نتیجۀ ملموس و عینی ندهد و محیط خانه و بیرون از خانه، هم چنان نا امن باشد؟

به نظر می رسد که دو عامل سبب بی نتیجه گی تلاش های حقوق بشری شده و باعث شده است که هنوز زن ها به صورت جدی احساس نا امنی کنند.

1 . فرهنگ زن ستیز

در این مورد به صورت فراوان بحث شده است. جامعه شناسان این موضوع را به پیمانۀ وافی و کافی شکافته اند. از این روی، به صورت اختصار مطرح می کنم.

جامعۀ افغانی، سنتی است. در این مورد هیچ تردیدِ را نمی توان پذیرفت. جامعۀ سنتی مولفه های متعددِ دارد که یکی از آن ها «زن ستیزی» است.

زن ها انسان های درجه دوم هستند. حق ندارند آموزش ببینند، زیرا موجود انسانی خانگی فرض شده و باید کاملا در خدمت مرد باشند. هیچ ارادۀ هم ندارد، باید به صورت کالای اقتصادی و سرمایه فعالیت کند.

از این نظر، زمان که یک زن، پا را فراتر از محیط خانه می گذارد، تحصیل می کند، تجارت می کند، سیاست ورزی می نماید و...... در تعارض با باورِ عمومی جامعۀ سنتی قرار می گیرد. از این رهگذر، برخی ها این سنت شکنی و نقض رسم ها را تحمل نکرده و دست به اذیت و آزار می زنند.

این رفتار در حق زن های صورت می گیرد که فقط خودش فعالیت می کند. اما زن های که وظیفۀ شان کوبیدن سنت ها و رسم های کهن جامعه در مورد زن است، خشونت های خانوادگی را که برخی مردها حق خودش می پندارند، محکوم نموده و خواهان مجازات می گردند و از فعالیت های علمی ـ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زن ها به عنوان یک حق سخن می زنند، بیشتر و بیشتر مورد اذیت و آزار قرار می گیرند.

بنابراین، بخشی از اذیت و آزارهای زن ها در محیط های بیرونی، ریشۀ فرهنگی دارد. بایستی با این باور به صورت برنامه ریزی شده و جدی مبارزه صورت گیرد.

2 . نگاه پروژۀ به فعالیت های حقوق بشری

بخش از علل و عوامل وضعیت موجودِ زن ها به چگونگی فعالیت سازمان های اجتماعی ـ فرهنگی و خانم های نسبتا باسواد و تحصیل کردۀ بر می گردد که با فعالیت های «سودمحور» حقوق زن ها را دنبال کردند.

با عرض معذرت و پوزش خواهی از برخی مردها و زن های آرمانی و ایده آلیست، دیگر همۀ کسان که گردهم آمدند، سازمان های اجتماعی ـ فرهنگی را تاسیس کرده و تحت نام مبارزه با خشونت در برابر زن ها و نهادینه سازی حقوق انسانی این قشر محروم و درد کشیده، از سازمان های حقوق بشری و سفارت خانه های غربی پول دریافت کردند، نوع نگاهِ شان سودمحور و پول محور بوده است. نمی گویم که عوام فریبی کرده اند، بلکه می خواهم بگویم که هدف مهم و اساسی، دریافت پول بوده است. هستند مردها و زن های به اصطلاح باسواد، آگاه مسئله های حقوقی به ویژه حقوق بشر و گردانندۀ سازمان های فعال در این عرصه که به ثروت های کلان دست یافته اند. از برکت پروژه های حقوق بشری که از سازمان های حقوق بشری و سفارت خانه های غربی گرفته و دو سه بار سمینار برگزار کرده اند، اما بخش مهم از هزینه را به جیب زده اند.

به نظر می رسد که با برگزاری چند سمینار و راه اندازی چند راپیمایی، نمی شود چالش کلان را که در برابر زن ها قرار دارد، مرتفع ساخت. تا حال همۀ نگاه ها صوری و پروژۀ بوده و در این امر، سازمان ها و سفارت خانه های که دست به تقویت و تمویل سازمان های پروژه گیرنده زده اند نیز نقش دارند.

از سوی دیگر، انجمن ها و سازمان ها اجتماعی فعال در زمینۀ حقوق بشر و حقوق زن، تا زمانِ سمینار برگزار کرده و صدای عدالت خواهی و حق طلبانۀ شان را بلند کرده اند که پروژه داشته اند. اما در صورت که پروژه یا به اصطلاح خود شان، فن بدست نیاورده اند، همه خاموش هستند و هیچ گاه دست به برگزاری برنامه های موثر نزده اند.