به نظر می رسد که پس از به قدرت رسیدن دو تیم سیاسی جدید در چهارچوب حکومت وحدت ملی «روابط و مناسبات» منطقه ای و جهانی کشور با دولت های منطقه ای و جهانی تغییر کرده است. قبل از روی کار آمدن حکومت جدید، روابط و مناسبتِ ما با ایالات متحدة آمریکا به عنوان مهمترین متحد استراتژیک، «تنش آلود» شده بود که حکومت وحدت ملی با امضایِ موافقت نامة دوجانبة امنیتی و نظامی و نیز طرح امکان حضور درازمدت نیروهای آمریکایی در کشور، تنش را تبدیل به همکاری کرد. روابط و مناسبتِ ما با پاکستان دچار تنش جدی بود. رویکرد سیاسی در برابر این کشور، مقطعی و آنی تغییر می کرد و پاکستانی ها نیز نیت همکاری را نداشتند.

اما اکنون، روابط و مناسبت ما با دولت پاکستان رو به بهبود شده و وارد فاز جدید سیاسی شده است. فاز جدید سیاسی که مبتنی بر «اعتماد سازی سیاسی و همکاری های نظامی و امنیتی و نیز تقویت داد وستد اقتصادی» است. پس از این که دانش آموزان یک مکتب در پشاور پاکستان مورد حمله قرار گرفته و ده ها تن از آن ها کشته شدند، سیاست مداران و نظامیان پاکستانی «شوکه» شده و به صورت جدی رویکرد همکاری سیاسی را در پیش گرفته اند.

 یکی از زندانیان طالبان پاکستانی که توسط حکومت کابل گرفتار شده و تحت ادارة نظامیان خارجی بود، به پاکستان سپرده شد، اشرف غنی به اسلام آباد سفر کرده و دیدارها و گفت و گوهای با سیاسیون و نظامیان آن کشور داشت، مقام های ارشد نظامی پاکستان بارها به کابل سفر کرده اند و گفته می شود که برخی از عملیات های نظامی مشترک توسط نیروهای ارتش ملی دو کشور راه اندازی شده است.

بنابراین، اکنون دو کشور بهم نزدیک شده است. فرصت گفت و گوی سیاسی فراهم شده و به نظر می رسد که فرصت سیاسی در اختیار حکومت کابل و دستگاه دیپلماسی قرار گرفته است. در این مورد سه نکته را باید طرح کرد:

یکم: به لحاظ تئوری های مطرح در دانش روابط بین الملل و بر اساس تاریخ روابط و دیپلماسی، زمانِ که دو کشور در منطقه با هم خصومت و یا رقابت شدید دارند، به گونه ای که توانمندی رقیب اش را تهدید کلان در برابر امنیت ملی خودش می پندارد، کشور سومی در این منطقه، می بایستی رویکرد بی طرفی و توازن و تعادل را اختیار کند. نباید سطح همکاری ها و روابط و مناسبات، به طرف یکی از کشورها سنگینی کند. اگر چنین شود، کشور دومی احساس تهدید کرده و دست به تخریب ها خواهد زد.

ما دقیقا در چنین موقعیتِ قرارداریم. هندوستان و پاکستان رقابت و خصومت شدید و جدیِ با هم دارند. اگر ما توازن و تعادل را در روابط و مناسبات مان با این دو کشور مورد توجه قرار نداده و به طرف یکی از این کشورها لنگر اندازیم، دیگری را حساس کرده و با احساس تهدید سیاسی در پی تخریب وضعیت بدر خواهد آمد.

از این نظر، امیدواری وجود دارد که سیاست ورزان کشور و دولتمران مان، تعادل و توازن را در روابط و مناسبات با دو کشور مطمح نظر قرار داده و با نزدیکی سیاسی بیش از حد به یکی از این دو کشور، دومی را حساس نکند. گفته می شود که هندوستان از وضعیت موجود ناراض بوده و برای بررسی وضعیت و گفت و گو با حکومت کابل از آقای غنی به دهلی نو دعوت کرده است.

دوم: اکنون در فرصت پیش آمده، مسوولیت سنگین دستگاه دیپلماسی این است که نوع باورِ سیاسی پاکستانی ها را تغییر بدهد. پاکستانی ها بر این باور بودند و شاید هم باشند که حکومت کابل با برقراری روابط و آغاز همکاری های مختلف در تمامی عرصه ها و زمینه ها، برخلاف منافع پاکستان حرکت کرده و از این رو، تهدید در برابرش خود نمایی می کند.

اما باید این باور سیاسی ناسالم تغییر یابد. افغانستان به عنوان کشور بی طرف در رقابت های دو کشور، در پی برقراری روابط با هردو است و همکاری های اش، هیچ گونه تهدیدی در برابر یکی از این دو کشور نخواهد بود. بنابراین، اکنون فرصت بس ارزنده و کافی پیش آمده است. دیپلماسی ما باید به چنین مبحث جدی توجه کند. اگر قادر گردند که این مشکل و باور سیاسی ناسالم را تغییر دهند، کلیدی سیاسی را به دست آورده اند که می توانند بسیاری از گره ها را بگشایند.

در طول سیزده سال گذشته، در مذاکرات و گفت و گوهای پشت پرده، پاکستانی ها همواره از گسترش همکاری ها و نقش هندوستان در افغانستان اعلام نگرانی کرده است. بدون تردید آن کشور خواستار کاهش سطح روابط و همکاری های افغانستان و هندوستان می گردید. حامدکرزی رییس جمهور قبلی، پس از واگذاری قدرت، نقطه نظرات پاکستان را فاش کرد که بنابر گفتة خودش قابل پذیرش نبود.

بنابراین، دیپلمات های مان بایستی به پاکستانی ها تفهیم کنند که ما در صدد تعادل روابط و همکاری های گسترده با هر دو کشور هستیم. هندوستان در پی این نیست که از طریق افغانستان در برابر منافع پاکستان کار کند و چنین بحث را افغانستان بارها گوش زد کرده و اجازه هم نخواهد داد. ایران نیز چنین ترس از همکاری های نظامی و دفاعی افغانستان و آمریکا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو، دارد.

هندوستان یکی از قدرت های مهم اقتصادی در منطقه است. می تواند سرمایه گذاری های کلان اقتصادی در کشور کند. اگر همکاری های جدی اقتصادی میان دو کشور آغاز گردد، بدون تردید کمک شایان به امر بازسازی و نوسازی اقتصادی افغانستان خواهد کرد.

به هر حال، در صورت که پاکستان به این باور سیاسی دست یابد و قانع شود که روابط اقتصادی دوجانبه میان افغانستان و هندوستان، تهدیدی در برابر خودش نیست و در صورت که هندوستان به این باور سیاسی دست یابد و قانع شود که روابط اقتصادی دوجانبه میان افغانستان و پاکستان، تهدیدی در برابر خودش نیست، گام استوار و جدیِ در راستای اعتماد سازی سیاسی برداشته شده است. شاید این نکته به نظر برخی ها مهم جلوه نکند، اما تأکید این نگارش این است که تغییر باور سیاسی پاکستان روابط و همکاری های دو کشور را به صورت عمیق متحول کرده و فاز جدیدی را خلق خواهد کرد.

سوم: همة جریان ها و گروه های تروریستی تهدیدی در برابر ما محسوب می گردند. گرچند تفکیک وجود دارد که گروه های تروریستی را به طالبان افغانی و پاکستانی تقسیم بندی می کنند. اما به نظر می رسد که همه تهدیدی در برابر ما محسوب می شوند و هر آنِ که دست شان رسد، از هیچ گونه آسیب رساندن اباء نخواهند کرد.

بنابراین، با توجه به شکل گیری انگیزه و روحیة مبارزه جدی در برابر نیروهای تروریستی در پاکستان، فرصت کلانِ در اختیار حکومت کابل قرار گرفته و بایستی در زمینة مبارزه و مهار تروریست ها گام های مهم برداشته شود.