رئیس جمهور اشرف غنی با یک هیئت بلند پایه دیروز به پاکستان رفت. افغانستان و پاکستان از دیر باز روابط گسترده اقتصادی و تجاری داشته است. در کنار روابط اقتصادی گسترده اما، فراز و نشیب های در روابط سیاسی این دو کشور زیاد بوده است. از سال تاسیس کشور پاکستان در سال 1947 میلادی تا اکنون روابط این دو کشور شکرآب بوده است. نوشتار کنونی در صدد بررسی روابط تاریخی افغانستان و با پاکستان نیست. اما بررسی روابط افغانستان در دوره جدید حائز اهمیت می باشد. بنابراین، نوشتار کنونی با بررسی روابط افغانستان در زمان حکومت رئیس جمهور کرزی تلاش می کند خلاء را مشخص نموده و سفر رئیس جمهور غنی را مورد تحلیل قرار دهد.

رئیس جمهور کرزی اولین بار در سال 2003، در زمان حکومت پرویز مشرف به پاکستان سفر نمودند. در آن زمان حکومت پرویز مشرف از حامیان و همپیمانان جدی ایالات متحده آمریکا در مبارزه با تروریسم بود. اما با روی کار آمدن حکومت بعدی در پاکستان روابط خارجی افغانستان و پاکستان دگرگون شد. پاکستان مثل سابق دیگر حامی و همپیمان ایالات متحده آمریکا در مبارزه با تروریسم باقی نماند. از طرف افغانستان بار ها متهم به حمایت از تروریست ها و گروه های شورشی در افغانستان شدند. در همین زمینه افغانستان در تلاش بودند تا ایالات متحده آمریکا را متقاعد سازند که لانه های تروریسم در خارج از مرز های افغانستان یعنی در خاک پاکستان قرار دارد بنابراین ایالات متحده آمریکا باید حملات خود را به آن جا گسترش دهد. با حمله هواپیما های بدون سرنشین ایالات متحده آمریکا به قبایل پاکستان روابط پاکستان با افغانستان و ایالات متحده آمریکا سرد شد. بعد از آن فضای تنش آلود بر روابط خارجی افغانستان و پاکستان حاکم شد. افغانستان بار ها پاکستان را متهم به حمایت از گروه های شورشی به خصوص گروه طالبان نمودند.

با این حال بیشترین سفر رئیس جمهور کرزی در پاکستان به خاطر مسئله صلح با گروه های مخالف مسلح دولت بوده است. بخشی از سران و گروه طالبان در زندان های پاکستان زندانی می باشد. دولت افغانستان بر این باور است که آزاد شدن سران گروه طالبان از زندان، روند صلح را تقویت و تسریع می بخشد. به همین خاطر حکومت رئیس جمهور کرزی بار ها تلاش نموده است تا مقامات پاکستان را متقاعد سازد که سران گروه طالبان را آزاد نماید. یکی از اهداف جدی سفر رئیس جمهور کرزی به پاکستان همین مسئله صلح می باشد. دولت افغانستان و به خصوص شورای عالی صلح بر این باور رسیده بود که بدون کمک پاکستان تامین امنیت و آوردن صلح در افغانستان ممکن نیست. به همین خاطر رئیس جمهور کرزی تلاش خواهد ورزید تا مقامات پاکستانی را متقاعد سازد که در روند صلح با دولت افغانستان همکاری نماید.

با این حال، چرخش 180 درجه ای در روابط افغانستان با پاکستان دیده می شود. سفر های اول رئیس جمهور کرزی به خاطر این بود تا پاکستان را متقاعد سازد که در مبارزه با تروریسم با سیاست های جامعه جهانی در افغانستان همسو باشد و گروه طالبان را سرکوب نماید. اما در سال های اخیر ریاست جمهوری خود سعی بر آن داشت تا مقامات پاکستان را متقاعد سازد که روابط افغانستان و با گروه طالبان را نیکو سازد.

رئیس جمهور کرزی در دوره ریاست جمهوری خود بیست بار به پاکستان سفر نمود. او در آخرین سفر خود اعتراف کرد که در نوزده سفر قبلی خود به پاکستان موفق نبوده است و نتوانسته است به اهداف مورد نظر خود دست یابد. حال دیده شود که اولین سفر رئیس جمهور اشرف غنی چه دستاورد های را برای افغانستان خواهد داشت.

خلاء های جدی که در روابط افغانستان و پاکستان در دوره ریاست جمهوری کرزی وجود داشت مسائل زیر است:

اول؛ اولین و مهمترین مسئله عدم سیاست خارجی تعریف شده بر اساس اصول در قبال پاکستان بود. همان طور که در بالا متذکر شدیم سیاست خارجی حکومت رئیس جمهور کرزی از سال 2003 تا اواخر دوره دوم ریاست جمهوری اش چرخش و فرار و نشیب های زیادی را تجربه نمود. چرخش و فراز و نشیب ها معقول و عقلانی نبود. به همین خاطر، جانب پاکستان نتوانست به روابط خارجی افغانستان اعتماد نماید. بر همین اساس، پاکستان نیز سیاست های دگرگونه را در قبال افغانستان در پیش گرفت. رئیس جمهور غنی باید سیاست خارجی خود را بر اساس اصول مشخص در قبال پاکستان تعریف نماید و از چرخش های هزینه بر بپرهیزد.

دوم؛ در دوره حکومت رئیس جمهور کرزی کمتر توجه به معاملات تجاری و اقتصادی شد. سعی نشد تا منافع اقتصادی مشترک ایجاد گردد تا دو طرف به خاطر منافع مشترک اقتصادی دست به تخریب دیگری نزند. پاکستان نقش حیاتی می تواند در اقتصاد افغانستان بازی نماید. بندر گوادر که در بلوچستان پاکستان واقع شده است نزدیک ترین بندر برای افغانستان است. پیش بینی می شود که در سال های آینده بندر گوادر یکی از مهمترین بندر های اقتصادی در منطقه شود. به همین خاطر، حکومت افغانستان باید توجه به این مسئله نماید. رئیس جمهور اشرف غنی، باید تلاش نماید مقامات پاکستان را متقاعد سازد تا مقامات پاکستان جای را برای حکومت افغانستان در بندر گوادر در نظر بگیرد. اگر چه ایران تلاش دارد که سرمایه های افغانستان را در بندر چاه بهار بکشاند اما بندر گوادر برای افغانستان به صرفه تر است. اما این بدین معنی نیست که بندر چاه بهار برای افغانستان اهمیت ندارد. بلکه بدین معنی است که افغانستان در عین حفظ بندر چاه بهار باید جای در بندر گوادر نیز داشته باشد و در نهایت بتواند منافع مشترک اقتصادی با هر دو کشور ایجاد نماید.‏

سوم؛ حکومت رئیس جمهور کرزی نتوانست حکومت پاکستان را متقاعد سازد که گروه طالبان و دیگر گروه های تندرو خطر مشترک برای هر دو کشور است. رئیس جمهور کرزی اما، به جای این کار تلاش کرد که در سال های اخیر حکومت خود از گروه طالبان حمایت نماید و از مقامات پاکستان خواست تا سران این گروه را از زندان آزاد نماید. رئیس جمهور کرزی باید تلاش نماید حکومت پاکستان را متقاعد سازد که رشد گروه های تندرو خطری جدی برای هر دو کشور است. رشد گروه های تند رو می تواند خطر جدی برای حکومت دو کشور باشد. حاکمیت دو کشور را زیر سوال می برد و منجر به زوال منزلت ملی دو کشور در سطح بین الملل می گردد.

با این حال، اگر رئیس جمهور غنی سیاست خارجی تعریف شده بر اساس اصول مشخص در قبال پاکستان تعریف ننماید و منافع مشترک اقتصادی ایجاد نتواند سفر او همانند سفر های رئیس جمهور کرزی بی دستاورد خواهد بود. رئیس جمهور غنی زمانی موفق خواهد شد که سیاست خارجی خود را بر مبنای خلاء های سیاست خارجی رئیس جمهور کرزی بنا کند.‏ بر این اساس مطالعه سیاست خارجی رئیس جمهور کرزی در تدوین اصول سیاست خارجی افغانستان دارای اهمیت اساسی دارد.‏ بدون این کار، رئیس جمهور غنی باید همانند رئیس جمهور کرزی بیست بار به پاکستان سفر نماید و در آخر بدون دستاورد حکومت را به شخص دیگر بسپارد.