ماه رمضان، در فرهنگ و اعتقاد ديني مسلمانان يكي از مهم ترين و مبارك ترين ماههاي سال بشمار مي‌ آيد. اهميت و ارزش اين ماه از جهات مختلف مي باشد. در اين ماه به تصريح آيات قرآن كريم مسلمانان امر به گرفتن روزه شده اند. انجام فريضه روزه بعنوان يك عبادت الهي و تسليم در برابر فرمان خداوند، به مثابه نشانه عبوديت انسان ها در پيشگاه الهي تلقي شده و بركات فراواني از سوي خداوند بسوي بندگانش ياد آور شده است. هم چنين در اين ماه مبارك قرآن عظيم الشان كه كتاب مبين و راهنماي روشن براي بشريت خوانده شده است، بر رسول گرامي اش (ص) و براي هدايت بندگان خدا نازل گرديده است. هرچند پيرامون چگونگي نزول قرآن كريم در اين ماه مبارك تفسيرهاي متعددي وجود دارد؛ اما هيچ يك از تفاسير ارائه شده نفي كننده يكديگر نمي باشند؛ هم چنين هر يك از تفاسير ارائه شده پيرامون نزول قرآن عظيم الشأن مكمل يكديگر و بيان كننده بخش هاي مختلف مي باشند كه در نهايت براي كمال و رشد انسان مي تواند بس آموزنده باشد. مسئله اي ديگري كه به مبارك ارزش و اهميت بخشيده است، اينست كه خداوند در اين ماه به بندگانش لطف و رحمت خاص دارد. اين لطف و رحمت خاص تا بدان حد وسيع و قطعي است كه از ماه مبارك رمضان بعنوان ماه « رحمت‌« ياد شده است.

بر اساس آموزه هاي ديني، فردي كه در اين ماه به عبادت پروردگار مشغول شود، و بتواند تمام ماه رمضان در حالت روزه داري بسر ببرد، به اعمال نيك پرداخته و نسبت به رفتارها و باور هايش تجديد نظر نموده و به اصلاح آنها بپردازد،بطور قطع شامل رحمت الهي قرار ميگيرد. گناهان بي شمار او بخشيده شده و راههاي روشن هدايت و سعادت به روي او گشوده خواهد شد. چه بسا كه تقدير و سرنوشت او بخصوص در شبهاي قدر، به بهترين صورت كه در برگيرنده سعادت و خوش بختي در دنيا و عقبي باشد، برايش رقم زده شود. به همين دلايل است كه مسلمانان براي بهره بردن از بركات و فيوضات اين ماه عظيم الشان تمام تلاش و سعي خود را بخرج ميدهند. تمام مسلمانان در اين ماه به بيشترين بخش عبادات روي مي آورند. آنان با برپا نمودن مراسم هاي ديني و انجام عبادات، تلاش دارند كه از بركات و رحمت هاي الهي در اين ماه بي نصيب نباشند. البته بر اساس اظهار نظر كارشناسان امور اجتماعي، جوامع اسلامي در ماه رمضان كمترين جرم و جرائم را دارد. هم چنين بيشترين رفتارهاي مثبت اجتماعي و كمك به فقرا و محرومان در همين ماه صورت مي گيرد. به هر صورت ماه مبارك رمضان چه از لحاظ رويكرد عبادي آن و چه از لحاظ پيامدهاي مثبت اجتماعي و يا به تعبير ديگر نگرش جامعه شناختي آن، يكي از مهم ترين و ارزشمندترين ماههاي سال در نزد مسلمانان بشمار مي آيد. حال اگر با وجود توصيه هاي كه خداوند عظيم الشان براي اين ماه بيان داشته است؛ هم چنين فرماني كه براي مسلمانان جهت گرفتن روزه صادر نموده و براي آن عواقب بسيار نيك نيز بيان داشته است، چنانچه كه اين ماه را ماه رحمت خوانده است كه در آن بندگان روزه دار مورد بخشايش و لطف قطعي پروردگار قرار خواهند گرفت؛ و نيز در رفتار عيني جوامع مسلمان نيز تغييرات مثبت مشاهده مي شود؛اينك ببينيم كه اين تغييرات مثبت اجتماعي تا چه اندازه است. آيا مسلمانان آنطور كه خداوند درهاي رحمت خود را با كرامت و لطف خاص گشوده نگهداشته است، خود نيز سعي دارند كه شمه اي از آن رحمت واسعه را در مورد يكديگر رعايت نمايند؟‌حقيقت آنست كه مسلمانان با وجود اينكه نسبت به عقايد و باورهاي ديني خود بسيار پاي بندي نشان ميدهند وسعي مي نمايند كه در هر شرايطي از انجام و فرايض ديني كوتاهي و غفلت ننمايند؛ اما از يك نكته نبايد چشم پوشي نمود كه در مواردي بسيار اين اعمال ديني به نوعي دچار شكل گرايي مي گردد. يعني برخي تصور مي نمايند كه فقط با انجام اعمال ظاهري عبادت مورد لطف خداوند قرار خواهند گرفت.

 بدون شك چنين خواهد بود. اما بايد متوجه بود كه بخش ديگر فوايد و عواقب عبادت اينست كه مسلمانان بايد اصول و اخلاق ديني را ميان خود هم ترويج نمايند. يعني رفتار و شئون اجتماعي خود را هم مطابق به معيار هاي ديني عيار سازند. در غير اين صورت ممكن است كه با جود انجام امور عبادي از لطف و رحمت خداوندي بي نصيب شوند؛ اما از لحاظ مناسبات اجتماعي و رسومي كه زندگي را صفا و جلوه خاص مي بخشد، به دليل عدم تطبيق و يا عدم رعايت موازين ديني در شئون اجتماعي، چندان از لطف و بركات آن عبادات جامعه بهره مند نمي گردد.

 اين مسئله در مورد بركات و رحمت هاي وافر ماه مبارك رمضان كاملا و بيش از همه صدق مي نمايد. اگر بصورت مصداقي موضوع را بيان نماييم مي توانيم به جامعه خود توجه كنيم كه برخورد و بهره مندي جامعه ما از ارزشها و دساتير ديني چقدر است و بويژه در ماه مبارك رمضان رحمت و فيوضات الهي تا چه اندازه بر رفتار و شئونات اجتماعي ما اثر گذار مي باشد.

مردم افغانستان بر اساس باورهاي قاطع و محكم ديني، كه زبانزد تمام مردم جهان مي باشد، در طول سال، بويژه در ماه مبارك رمضان به اعمال عبادي روي مي آورند. اين ماه مبارك از آغاز تا پايان مورد استقبال و احترام مردم ما قرار ميگيرد. مردم افغانستان با وجود آنكه با مصائب و مشكلات بس بزرگ و شكننده مواجه مي باشند، اما در انجام فرايض ديني بخصوص فريضه روزه كوچكترين سهل انگاري و كوتاهي نشان نداده اند. اما اين رويكرد همانطور كه ذكر گرديد از برخي آفت ها و كاستي ها مصئون نمانده است. زيرا انجام فرايض ديني و بطور مشخص فريضه روزه بيشتر جنبه صوري و شكلي آن مورد توجه قرار گرفته است. از توسعه و گسترش آموزه ها و بركات عبادت و روزه در سطح جامعه غفلت صورت گرفته است. در اينجا به يك نمونه آن اشاره مي شود:‌گراني و گران فروشي در ماه مبارك رمضان يكي از مشكلات عمده و پديده نادرست جوامع مسلمان و هم چنين افغانستان در هر سال مي باشد. با توجه به اينكه اكثر كساني كه در كشورهاي اسلامي زندگي مي نمايند به دليل عدم توسعه يافتگي اقتصادي، مردمان كم بضاعت و كم توان از لحاظ مالي مي باشند، تورم و افزايش قيمت كالاها بخصوص مواد خوراكي، آن هم مواد خوراكي كه مورد نياز اشد مي باشند، يك چالش مهم و سختي را در زندگي شان بوجود مي آورد. مسئله تورم و قيمت كالاهاي اساسي اغلب در ماه مبارك رمضان بيشتر از هر وقت ديگر خود نمايي نموده و مردم را تحت فشار قرار ميدهد. حال آنكه بر اساس باورها و آموزه هاي ديني، در ماه مبارك رمضان بايستي بيشترين سهولت و گشايش در قسمت نرخ مواد خوراكي و ديگر كالاها بوجود بيايد. اما قضيه متاسفانه كاملا بر عكس مي باشد. براستي دليل اين امر چه مي تواند باشد؟‌ به نظر نگارنده حد اقل دلايل اوليه اين موضوع و پديده منفي درموارد زير نهفته مي باشد:‌نخستين دليل و زمينه چنين پديده منفي، يعني بالا رفتن نرخ كالاهاي اساسي از جمله قيمت مواد غذايي در ماه مبارك رمضان، متاسفانه غلبه يافتن روح سود جويي و منفعت طلبي مي باشد. بدون شك بازار محل كسب و كار و منفعت است. بدون كسب منفعت زندگي رونقي نخواهد داشت. اساسا بدون در نظر داشت منفعت اقتصادي چرخ زندگي جامعه از حركت باز خواهد ماند. اما نبايد فراموش كرد كه اين كسب منفعت بايستي تابع قانون و معيار باشد. امروز در تمام جوامع براي كسب درآمد هاي اقتصادي قانون و معيارهاي تعريف شده وضع گرديده است. اتفاقا پيروي عمومي از اين قانون و معيار سبب گرديده است كه چرخه اقتصاد و كسب منفعت نيز در آن جوامع رونق بيشتر و مطلوب تري داشته باشد. چنين اتفاقي در جوامعي روي داده است كه از نظر ما آنان تابع شريعتي غير از دين مبين اسلام مي باشند. حال آنكه در شريعت دين اسلام چقدر نسبت به كسب و رزق حلال و توجه به انسان هاي فقير و نيازمند تاكيد گرديده است و باز هم شاهديم كه چنين انسان هايي در جوامع اسلامي از جمله در جامعه ما مورد بي توجهي قرار ميگيرند. متاسفانه در ماه رمضان اين ستم مضاعف مي گردد. چرا؟ بخاطر اينكه ما فقط به لحاظ صوري و شكلي به مسئله عبادت و روزه توجه نموده ايم . محتوا و عينيت بخشيدن مفاهيم و آموزه هاي ديني در رفتار فردي و اجتماعي مورد غفلت و بي توجهي قرار گرفته است. به همين دليل است كه در ماه رمضان مسئله كسب منفعت بيشتر ما را از رعايت حق و عدالت و انصاف غافل و منحرف مي گرداند. نكته اي ديگر كه در اين رابطه قابل ياد آوري مي باشد چگونگي كنترل قيمت كالاها بخصوص مواد خوراكي آن هم در بعضي شرايط خاص هم چون ماه مبارك رمضان از سوي حكومت مي باشد.

 با توجه به اينكه تغيير در ميزان و تعامل عرضه و تقاضا پيامدهاي منفي و قطعي خود را دارد و اين مسئله در ماه مبارك رمضان كاملا قابل پيش بيني مي باشد، حكومت مسئوليت جدي دارد كه در اين باره تدابيري را قبل از قبل در دستور كار قرار دهد.

حكومت بايد با كفايت و درايت از افزايش بي رويه قيمت كالاها جلوگيري بعمل آورد. همانگونه كه خداوند در اين ماه مبارك روزه داران  را مورد لطف و رحمت خود قرار ميدهد، چرا روزه داران و مسلمانان نسبت به يكديگر رئوف و مهربان نباشند و در رفتارهاي اجتماعي نسبت به هم رحم نمي نمايند. آيا گمان نمي برده نمي شود كه اگر ما نسبت بخود رحم ننماييم ممكن كه لطف و رحمت خداوند نيز از ما گرفته شود؟