در سال 2001 میلادی در بن آلمان نخبگان افغانستان اگر گروه های مختلف اجتماعی گرد هم آمدند و بر سر نظام سیاسی دموکراتیک به توافق رسیدند. همچنین در کنفرانس بن تصمیم به شکل گیری اداره موقت گرفته شد که رئیس جمهور کرزی در رأس آن قرار گرفت. بعد از مدتی اولین انتخابات ریاست جمهوری نظام دموکراتیک افغانستان برگزار شد که در آن نخبگان سیاسی از گروه های مختلف اجتماعی کاندید شده بود. نتیجه انتخابات رئیس جمهور موقت و دست نشانده نخبگان سیاسی افغانستان را رئیس جمهور ساخت. اکنون بیش از یک دهه از آن دوران می گذرد. افغانستان شاهد دگرگونی های زیادی بوده است.دگرگونی ها تنها منحصر به یک بخش نمی شود بلکه ما شاهد تجربه دگرگونی در عرصه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده ایم.دستاورد های در عرصه حقوق بشر، دموکراسی و جامعه مدنی داشته ایم.

دموکراسی در جامعه افغانستان رشد نمود. مردم چندین بار به پای صندوق های رأی حضور یافتند و نمایندگان خود را انتخاب نمودند. با حضور مردم در پای صندوق های رأی دگرگونی در آگاهی مردم از نهاد ها و ساختار های سیاسی به وجود آمد. به عبارت دیگر، حضور مردم در عرصه سیاست منجر به غنامند شدن فرهنگ سیاسی جامعه ماست. غنامندی فرهنگ سیاسی به معنی مستحکم شدن پایه های مردمی و اجتماعی دموکراسی و مکانیسم های دموکراتیک است.در سومین دور انتخابات ریاست جمهوری حضور مردم پر شور و گسترده بود. این بیانگر آن است که مردم خواهان دموکراسی است. بنابراین دموکراسی و مکانیسم های دموکراتیک و نهاد های دموکراتیک از دستاورد های دوره جدید افغانستان بوده است. در کنار دموکراسی می توان ارزش های حقوق بشر و نهاد های حقوق بشری را نیز ذکر کرد. آگاهی مردم از حقوق اولیه و حقوق بشر افزایش یافته است. حقوق بشر حد اقل برای بخش از مردم جامعه ما به عنوان هنجار رفتاری و معیار کنش های روزمره مطرح است. این ها دستاورد های قابل تامل و توجه است.

حکومت برخاسته از کنفرانس بن یک اقتصاد ورشکسته را به دست گرفت اما توانست در بیش از یک دهه دستاورد های قابل توجهی به دست آورد. اگر از آمار و ارقام بگذریم و به زندگی روزمره مردم افغانستان توجه نمایم و آن را با اول حکومت دوره جدید مقایسه کنیم، تفاوت ها و تغییرات زیادی کرده است. این تغییرات و دگرگونی بدون شک مثبت است. اگر چه با نزدیک شدن سومین دور انتخابات ریاست جمهوری وضعیت اقتصادی رو به رکود گذاشت. اما کارشناسان اقتصادی گفته است که رکود اقتصادی کوتاه مدت بوده و با انتقال قدرت سیاسی به شکل مسالمت آمیز اقتصاد افغانستان نیز بهبود می یابد. خلاف آن نیز صادق است. در صورتی که قدرت سیاسی به شکل مسالمت آمیز انتقال ننماید، دستاورد های اقتصادی نیز از نیست و نابود می شود.

در عرصه اجتماعی نیز ما شاهد دگرگونی ها و تجربه های متفاوت بوده ایم. نسل جوان و تحصیل کرده زیاد شد. به گونه ای که این نسل تا حدودی کنترل افکار عمومی را به دست دارد. این نسل تا حدودی زیادی آگاه است.با گذشت بیش از یک دهه، ارزش های اکتسابی و توانایی اکتسابی اهمیت بیشتر از ارزش های انتسابی پیدا کرده است. تحرک اجتماعی و شهر نشینی افزایش یافته است.

در بخش های مختلف دیگر، نیز ما دستاورد ها و دگرگونی های را داشته ایم. دقیق بعد از یک دهه مسئله حفظ دستاورد ها مطرح شد. حفظ دستاورد ها همزمان با خروج نیرو های بین المللی از افغانستان مطرح شد. گمان ها بر این است که با خروج نیرو های بین المللی و ظرفیت پایین نهاد های امنیتی افغانستان و شکاف های اجتماعی تنش زا و قدرتمند شدن گروه های مخالف مسلح دولت دستاورد های بیش از یک دهه در خطر است. نیرو های امنیتی افغانستان قادر به کنترل گروه های مخالف مسلح دولت نیست. شکاف های اجتماعی قومی بوده و منجر به شکل گیری گروه های جدید مانند احزاب سیاسی نمی شود. احزاب سیاسی هم که وجود دارد بر مبنای شکاف های قومی شکل گرفته است. به همین خاطر، بعد از خروج نیرو های بین المللی گمان ها بر این است که گروه های اجتماعی به جای بازی دموکراتیک دست به بازی های خشونت آمیز و غیر دموکراتیک می زند.

برای پاسخ به این سوال که "چگونه دستاورد های بیش از یک دهه را حفظ کنیم"؟ پاسخ های متفاوت ارائه شده است اما خیلی ها معتقد است که حفظ دستاورد ها منوط به انتقال قدرت سیاسی به شکل مسالمت آمیز است. پروسه انتقال قدرت سیاسی تا حدودی به پیش رفته است. انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد اما در دور اول منتج به نتیجه نشد. انتخابات به دور دوم رفت و دور دوم انتخابات نیز در 24 جوزا برگزار شد. اما در فردای انتخابات کنش ها و واکنش های به وجود آمد که نشان داد که انتخابات به بن بست برخورده است. تا هنوز انتخابات به بن بست گیر مانده است. پیشرفت در این عرصه به وجود نیامده است.

کنش ها و واکنش های که در فردای انتخابات به وجود آمد نشان داد که ما(افغانستانی ها) تا هنوز باورمند به بازی دموکراتیک نمی باشیم. این می رساند که خروج نیرو های بین المللی آغاز تنش های خشونت آمیز نخبگان سیاسی ما خواهد بود.حد اقل بازی نخبگان سیاسی تا اکنون بیانگر چنین مسئله ای است. نخبگان سیاسی ما به هیچ چیز باورمند نیست. آن ها دست یابی به قدرت را مهمترین هدف می داند. برای این مهم از هر وسیله و ابزاری استفاده می کند.بنابراین عبور از وضعیت کنونی یعنی بن بست انتخابات به شکل مسالمت آمیز احتمال حفظ دستاورد های بیش از یک دهه را افزایش می دهد.چگونگی عبور از بن بست انتخاباتی مهم نیست. آنچه مهم است این است که وضعیت کنونی منجر به هرج و مرج و بی ثباتی نگردد. به وجود آمدن هرج و مرج فرصت را برای گروه های مخالف مسلح دولت فراهم می کند تا نهاد های امنیتی و سیاسی افغانستان را تضعیف کرده و دست به سازمان دهی خود بزند. تضعیف و سازمان یابی دوباره گروه های مخالف مسلح دولت و یا شکل گیری روزنه امید برای گروه های مخالف دولت بزرگترین دستاورد است. در جانب مقابل، این مهم بزرگترین ضربه به دستاورد ها و بزرگترین ضربه به حکومت افغانستان است. بنابراین در شرایط کنونی بیش از همه می طلبد که نخبگان سیاسی ما با توجه به گذشته و با توجه به دستاورد های بیش از یک دهه رفتار نماید. رفتاری خارج از چوکات منجر به تشدید بن بست انتخاباتی می گردد و ما در دام بن بست انتخاباتی گیر خواهیم کرد.

در پایان باید یک بار دیگر متذکر شوم که دستاورد ها بیش از یک دهه تنها و تنها منوط به انتقال قدرت سیاسی به شکل مسالمت آمیز است. رفتار های خارج از قانون و بی توجهی به قواعد بازی سیاسی گامی در راستای از دست دادن دستاورد ها و تقویت گروه های مخالف مسلح دولت است.