رقابت های انتخاباتی سومین دور انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای ولایتی بر اساس تقویم انتخاباتی به پایان رسید. با وجود رقابت های شدید کاندیدان ریاست جمهوری و فشرده شدن رقابت میان کاندیدان اما، رقابت به شکل مسالمت آمیز به پایان رسید. رقابت انتخاباتی یکی از مهمترین و اساسی ترین عنصر دموکراسی است. انتخابات بدون رقابت به معنی غیر دموکراتیک بودن انتخابات است. بدین معنی که رقابت یکی از عناصر هویت بخش انتخابات دموکراتیک از انتخابات غیر دموکراتیک است.‏شاید با قاطعیت بتوان گفت که یکی از ویژگی ها و عناصر مهم انتخابات کنونی رقابت فشرده و جدی میان کاندیدان ریاست جمهوری بود.با وجود همه این ها اما، رقابت ها میان کاندیدان ریاست جمهوری برخورد جدی صورت نگرفته است. در این نوشتار تلاش می شود برخورد ها و رفتار های انتخاباتی کاندیدان ریاست جمهوری را مورد بررسی قرار دهیم.‏

اول؛ برخورد ها به مقیاس نبوده است که باعث درگیری های فیزیکی شدید میان هواداران کاندیدان ریاست جمهوری شود. اگر چه در برخی ولایات مانند هرات و بامیان درگیری نه چندان شدید میان هواداران دو کاندید صورت گرفت اما درگیری به اندازه ای نبود که نگرانی به وجود آورد.‏ حد اقل در میان مردم برخورد ها عادی و تا اندازه ای زیادی دموکراتیک بود. در میان کاندیدان ریاست جمهوری نیز، برخورد ها در حد کنایه بود. فراتر از کنایه و سخن کاندیدان ریاست جمهوری نسبت به همدیگر برخورد های جدی نداشتند. تنها عبدالله عبدالله در مبارزات انتخاباتی خود در ولایات مختلف طعنه ها و کنایه های به اشرف غنی احمد زی داشتند که به نظر نگارنده برخورد ها در آن حد معمول است. اما برخورد گل آغا شیرزوی کاندید دیگر ریاست جمهوری با زلمی رسول تا حدودی زننده و غیر اخلاقی و غیر دموکراتیک بود. گل آغا شیرزوی در یکی از همایش های مردمی خود زلمی رسول را "فرد بی ناموس و بی خاک" دانسته بود. شاید این برخورد غیر اخلاقی و غیر دموکراتیک تنها برخورد تند و زننده این انتخابات ریاست جمهوری بود.‏

دوم؛ در جریان مبارزات انتخاباتی نهاد های مسئول کارکرد های خوبی در قبال رفتار های فراقانونی و برخورد های کاندیدان از خود نشان دادند.‏ کمیسیون شکایات انتخاباتی در طول مبارزات انتخاباتی به تخلفات و برخورد های غیر اخلاقی کاندیدان ریاست جمهوری رسیدگی نمود.‏ به عنوان مثال؛ کمیسیون شکایات انتخاباتی پرونده تمام کاندیدان انتخاباتی را به از قوانین انتخاباتی تخلف نموده بود را به بررسی گرفتند. برخورد تند و غیر اخلاقی گل آغا شیرزوی نسبت به زلمی را به بررسی نمودند و حکم مورد نیاز را صادر نمودند.‏ در مواردی سوء استفاده کاندیدان از امکانات دولتی را نیز بررسی نمودند. در آخرین مورد زلمی رسول را به خاطر استفاده از امکانات دولتی به مبلغ دو صد هزار افغانی جریمه نقدی نمود. این بیانگر این است که نهاد های ما کم کم کارکرد های خود را انجام می دهد و در چارچوب قانون عمل می کند.‏ در عین حال این نهاد برخورد برابر با کاندیدان ریاست جمهوری داشته است. کاندیدان ریاست جمهوری نیز، حکم کمیسیون شکایات انتخاباتی را پذیرفته اند و خود را مسئول دانسته است. این مسائل بدون شک بیانگر امید در شکل گیری نهاد های دموکراتیک و مقتدر است.‏

سوم؛ اگر برخورد های عینی و فیزیکی میان کاندیدان و هواداران کاندیدان صورت نگرفت اما برخورد ها و رفتار ها در فضای مجازی و رسانه های تا حدودی زیادی دور از اخلاق و ادب بود. در فضای مجازی ادبیات خیلی از تیم های انتخاباتی ادبیات نفرت و خشونت و جنگ بود.‏ ادبیات توهین، تحقیر و دشنام های رکیک و زننده به شدت مشاهده شد.‏ در این میان اما، تیم اصلاحات و همگرایی بیشتر سهم را در تولید ادبیات نفرت و خشونت داشت.‏ این تیم مخالفین خود را با بدترین ادبیات ممکن خطاب قرار می داد.‏ رسانه های تصویری در طول مبارزات انتخاباتی خوب ظاهر شد. حد اقل از سوی کارگزاران رسانه ها برخورد های جدی نسبت به کاندیدان صورت نگرفت. در این میان اما، برخی رسانه های چاپی سهم زیادی در ادبیات نفرت و خشونت داشتند.‏در بخش رسانه های چاپی نیز تیم اصلاحات و همگرایی بیشترین سهم را در تولید ادبیات نفرت داشتند.‏ روزنامه رسانه که از سوی تیم اصلاحات و همگرایی را تمویل می شود در یکی از شماره های خود تیتر زننده انتخاب نموده بود.

در این میان اما، باید از برخی رسانه تشکر کرد که در طول مبارزات انتخاباتی، ادبیات انتخاباتی و دموکراتیک را غنی بخشید.‏ این رسانه ها با پخش و نشر نوشته و مقالات علمی باعث ترویج ادبیات دموکراتیک شد. همه این ها نشانگر و بیانگر این است که تحول و دگرگونی جدی در جامعه ما رخ داده است و ما به سمت آینده بهتر قدم می گذاریم.

چهارم؛ در طول مبارزات انتخاباتی استقبال و حمایت مردم خیلی جدی و پر شور بود. این بدین معنی است که مردم ما در صدد آن است تا رفتار ها و اصول دموکراتیک را درونی سازد و خود را با اصول دموکراتیک همساز و سازگاری دهد.‏ کاندیدان ریاست جمهوری در ولایات مختلف کشور سفر نمود و با استقبال گرم مردم مواجه شدند و مردم با ادبیات متفاوت و رفتار های متفاوت از کاندیدان ریاست جمهوری استقبال نمود.‏ مردم نقش عمده و اساسی در رقابت مسالمت آمیز داشت. مردم کمتر برخورد های عاطفی و احساسی از خود نشان دادند و بیشتر برخورد های شان عقلانی بود.این نشانگر آن است که مردم به صورت نسبی به عقلانیت ابزاری دست یافته اند.‏ همین مسئله ما را نسبت به آینده امیدوار می کند.‏

پنچم؛ ادبیات کاندیدان ریاست جمهوری تا حدودی زیادی نسبت به انتخابات گذشته دموکراتیک شده بود. بدین معنی که کاندیدان ریاست جمهوری خود نقش برجسته و اساسی در رقابت مسالمت آمیز رقابت های انتخاباتی داشته است. کاندیدان ریاست جمهوری همچین به جای تحریک احساسات هواداران خود بیشتر احساسات آن ها را کنترل نموده و به جای آن تلاش نمودند مردم را به پای صندوق های رأی تشویق کند.‏ خواندن مردم با پای صندوق های رأی بیانگر رفتار انتخاباتی است.‏

در پایان باید گفت که رقابت انتخاباتی میان کاندیدان ریاست جمهوری مسالمت آمیز و بدون برخورد های شدید و نگران کننده پایان یافت. رفتار ها و کنش های کاندیدان ریاست جمهوری و نقش مثبت و اساسی نهاد های انتخاباتی و رسانه های تصویری و چاپی قابل تقدیر است.رقابت انتخاباتی سومین دور انتخابات ریاست جمهوری نشان داد که ادبیات دموکراتیک تا حدودی زیادی ترویج شده است و رفتار ها و اصول دموکراتیک در میان مردم و نخبگان جامعه ما مورد پذیرش قرار گرفته است.‏ این مسئله بیانگر آن است که دموکراسی به عنوان الگوی سیاسی مدرن کم کم در جامعه ما پا می گیرد و نهادینه می شود.‏ با نهادینه شدن دموکراسی امید آن می رود به زودی مشکلات و بحران های جامعه ما حل گردد و به مردم به صورت مسالمت آمیز در کنار هم زندگی نماید.‏ به امید اینکه انتخابات منجر به ثبات سیاسی شود و افغانستان یک گام به جلو بردارد.‏