حقایق پیدا و نهان زندگی رنج آور زنان و مادران افغانی همواره این پرسش اساسی و بنیادین را فراروی انسان قرار می دهد که براستي چه فرصت ها و موانعی فراروی فعالیت های سیاسی اجتماعی زنان برای کاهش رنج ها و آلام زنان کشور می تواند وجود داشته باشد. انتظار مي رفت با عبور از دوران سياه طالباني كه زنان افغانستان تلخ ترين و سياه ترين روزهاي شان را در اين دوران از سر گذراندند، زنان بتوانند روزهاي بهتر و لحظات خوشي را در سايه نظام دمكرتيك جديد كه احترام به حقوق زنان از اصول اوليه اين نظام است تجربه نمايند. در اين سالها موسسات و نهادهاي زياد دولتي و غير دولتي بنام زنان افغان تاسيس و هدف خود را دفاع از زنان  و بهبود اوضاع زندگي آنان اعلام نمود. جالب تر اينكه مبالغ هنگفتي از كمك ها و پول هاي جامعه جهاني نيز به هدف كمك به وضعيت زنان كشور در اختيار آنان قرار گرفت. اما با وجود اين همه موسسات و انجي او ها در كشور هممچنان شاهد مشکلات و رنج های روز افزون زنان و محدود شدن فرصت های فعالیت های آنان در سطح کشور ایم.

آمارها نشان دهنده افزايش خود كشي زنان، خشونت‌های خانوادگی، ازدواج‌های اجباری ، افسردگی شدید و ... در میان جامعه زنان است. ااین درحالیست که زنان نسبت به مردان در برابر نابسامانی‌ها و واقعات روانی حساس ترند جنگ‌ها، بیجا شدن‌ها و ناامنی‌ها باعث این شده که تعداد زیادی از زنان افغان به مرض افسردگی شدید دچار شوند. در جوامع ديگر اين مشكلات يا اصلا وجود ندارد يا اگر هم دارد بسيار كم و غير قابل مقايسه باافغانستان است. اگر بتوان اين مسائل را ريشه يابي کرد آنگاه می تواند راه حل هاي مناسب نیز ارائه گردد. این واقعیت ها نشان میدهد که متاسفانه نگاه انسان افغاني به زن و جنسيت او عامل اصلي محدودیت ها و موانع فراروی فعالیت های زنان است. اين نگاه برخواسته از فرهنگ و برخی سنت هاي افغاني است که باعث برداشت هاي اشتيباه از دين و باور هاي اسلامي شده و همان حقوق مشروع و قانونی زنان مسلمان نیز نسبت به زنان افغانستانی احترام نمی شود. بايد اين مسائل ريشه يابي گردد و راه هاي برون رفت از آن بررسي و طرح گردد.

از عوامل اصلی که فرصتهای فعالیت زنان در افغانستان را به شدت محدود ساخت نوع نگاه و رفتار طالبان با زنان بود. حمایت و اهتمام به طالبان و تفکر طالبانی در صحنهء سیاسی افغانستان می تواند، سرنوشت بدی را برای زنان افغانستان رقم بزند و  دست آوردهای چند ساله  را از بین ببرد.  اکنون نگراني ها در اين مورد كه مبادا تلاش های مصالحه با طالبان باعث عدم اهتمام به حقوق زنان گرديده و در نتيجه سهم زنان و دختران در جامعه محدود گردد. این درحالیست که بسياري از فعالان حقوق زنان چنين باور دارند كه نقش زنان در دولت افغانستان نمادین است و در این راستا اقدامات جدی صورت نگرفته است. پس از سقوط طالبان که بیشتر فعالیتهای اجتماعی زنان رامحدود ساخته بودند؛ حضور زنان در جامعه و فعالیتهای آن در عرصه های سیاسی احتماعی بیشتر شد. اما شدت یافتن طرح گفتگو با طالبان نگرانی هایی را درباره محدودسازی فعالیت زنان برانگیخته است. سهیم کردن طالبان در قدرت این نگرانی را به همراه دارد که مبادا چنین مصالحه‌ای باعث شود زنان در افغانستان فرصت‌هایی که در سال‌های اخیر به‌دست آورده‌اند بار دیگر از دست بدهند. بنا براین نهادهای فعال در عرصه حقوق زنان باید تلاش کنند فرصت های حضور و مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها را برای زنان بیشتر فراهم سازند. اگرچه در حالی که در گذشته کار های برای برطرف ساختن مشکلات زنان در افغانستان انجام یافته اما هنوز هم به تلاش های بیشتری به هدف از میان برداشتن چالش ها و موانع موجود در برابر زنان افغان نیاز است.

برای کاهش خشونت ها و محدودیت ها علیه زنان، در سال 1388 قانون منع خشونت علیه زنان در چهار فصل و 44 ماده از سوی پارلمان افغانستان تصویب شد و رییس جمهور افغانستان آن را توشیح کرد اما به دلیل عدم تطبیق مواد قانون، تغییری در وضعیت زنان رونما نشده است و عملا بسیاری از زنان افغانستان از اشتراک در عرصه های اجتماعی محروم هستند. بنا بر این به نظر می رسد مشکل اساسی در رفتار های اجتماعی ما در برابر زنان نوع نگاه انسان افغانی به زن است و این نگاه باید اصلاح شده و دراز مدت و در چارچوب نظام های آموزشی برای نسل های آینده تغییر کند. به همین دلیل زنان در جامعه به شدت سنتی افغانستان همواره یکی از آسیب پذیرترین اقشارجامعه بوده وهستند تحقیقات و مطالعات محققین و کارشناسان امور زنان در کشور ما نشان می دهد که میزان خشونت علیه زنان و محدودیت های آنان در افغانستان نسبت به سایر جوامع در بالا ترین سطح خود قرار دارد. تاسف مضاعف از این است که محدودیت های زنان افغانی تنها در جوامع روستایی متاثر از فرهنگ خشونت نیستند بلکه در شهرهای بزرگ نیز زنان در معرض رفتارهای خشونت آمیز قرار می گیرند.

رفتارهای خشونت آمیز و محدودیت های بیجا وضع کردن علیه انسان امری ناپسند و نامعقولی است و در فرهنگ اسلامی و انسانی امر پذیرفته شده ای نیست. فشار آوردن بر زنان و اعمال خشونت می تواند پیامدهای بسیار بد و خطرناکی داشته باشد. شمار زیادی از زنان و قربانیان خشونت به خودسوزی، فرار از منزل، طلاق، فحشا و اعتیاد رو آورده یا مبتلا به بیماریهای روانی می شوند. این مسئله ای است که تحقیقات و آمارها کاملا آنرا تایید می کند. زمانی که بسیار از عاملان جنایت و خشونت علیه زنان و دختران مجازات نشوند و آنها به نحوی از فرهنگ مصونیت در برابر مجازات برخوردار باشند باعث مشکلات روز افزون برای جامعه زنان می شود. محدودیت ها علیه زنان تنها در خانواده و محیط خانه محدود نمی شود بسیار از مردان حضور زنان را در عرصه رقابت های سیاسی اجتماعی و حضورزنان در فعالیت های اجتماعی را نیز نمی توانند بپذیرند. متاسفانه  پایین بودن سطح انديشه و قكر و باور هاي به شدت مرد سالارانه مردان افغان باعث گرديده است كه اين عده نتوانند بپذیرند كه زن و مرد مي توانند برابرانه در عرصه رقابت هاي آزاد مشاركت نمايند و اين حق قانوني بانوان كشور مااست.

 عامل مهم دیگر در ایجاد محدویت ها برای زنان خود قوانین است. برخی از قوانین افغانستان به نحوی حقوق شهروندی افراد را محدود می کند و قانون جرگه ها و شوراها نمونه های ازاین موارد است که مردم را از دسترسی به عدالت رسمی باز می دارد و عدالت غیررسمی را در پیش پای مردم می گذارد. به هر ترتیب باید گفت عوامل اصلی محدودیت زنان در کشور علاوه بر بسترهای فرهنگی و قبیله ای درسطح جامعه نحوه قانون گذاری و اجرای آن نیز می تواند از عوامل به شمار آید.  این باعث شده است که محدودیت های زنان در افغانستان به یک امر روزمره تبدیل شود و با وجود اینکه کنوانسيون رفع تبعيض عليه زنان و قوانين کشور آن را منع ميکند، اما با این حال تبعيض و خشونت عليه زنان به صورت گسترده در کشورمان وجود داشته باشد.

به نظر می رسد دولت نیز در این زمینه کم کاری است و برای محو محدودیت های زنان گام های لازم را برنداشته است. با آن که دولت افغانستان خود را متعهد به ترويج ارزش های انسانی و حقوق بشری می داند، اما اعمال محدودیت ها علیه زنان نشان می دهد که دولت در راستای عملی ساختن تعهدات خود ناتوان بوده است.