هر جامعة سياسي قطع نظر از همة تفاوت هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي كه با ديگر جوامع دارد، در درون خود چالش هاي دارد كه نياز به پرداختن و حل كردن دارند. به عبارت ديگر، در هيچ جامعة سياسي وضعيت به صورت مطلق، مطلوب و سازگار با خواسته ها و انتظارات مردم نيست، بلكه كاستي هاي متعددي به چشم مي آيد.

   از ديرباز بدين سو، تامين خدمات همگاني و فراهم كردن زمينه هاي زندگي بهتر براي مردم در كنار تامين نظم و امنيت، جزء از وظايف و كارويژه هاي بنيادين دولت ها شده است و حلقه ها و گروه هاي مختلف مدعي بهتر مديريت كردن ماشين نظام را داشته و باهم رقابت مي كنند، اما فلسفة تعدد حلقه ها و گروه هاي سياسي تعدد طرح ها و برنامه ها است. بدين معني كه طرح ها و برنامه ها جهت بيرون رفت از بحران و حل چالش هاي موجود، متفاوت است و اين تفاوت ها سبب مي گردد كه حلقه هاي سياسي متعدد شكل گرفته و براي به كرسي نشاندن طرح هاي خود با ديگر حلقه ها رقابت مي نمايند، تا قدرت سياسي را كسب نمايند. بنابر اين، تعدد حلقه ها و گروه هاي سياسي منوط به تعدد طرح ها و برنامه ها جهت حل چالش ها و بيرون رفت از بحران ها است. تمايز حلقه هاي سياسي بر مبناي طرح ها و پلان ها زيبا مي نمايد و رقابت هاي سياسي را نيز زيباتر خواهد كرد.

 افغانستان حدود سيزده سال است كه شاهد دموكراسي، آزادي و برابري فرصت هاي و رقابت هاي سياسي به منظور كسب قدرت است. قبل از آن، خاندان شاهي و بعد گروه هاي تندرو، با زورِ ميلة تفنگ قدرت شان را بر ديگران تحميل كرده و هرگز اجازة نفس كشيدن نمي داد، چه رسد به رقابت ها و رويارويي هاي سياسي. پس بعد از سال دوهزارويك و امارت طالباني كشور شاهد دموكراسي نيم بندي گرديده است و گروه هاي سياسي متعدد در همة مقاطع به ويژه در مقطع حساس چون انتخابات بروز نموده و براي كسب قدرت تلاش مي نمايند. انتخابات رياست جمهوري نخستين و دومين را با همة چالش هاي كه داشت سپري كرديم و حالا در آستانة سومين انتخابات رياست جمهوري قرار داريم كه به مرحلة مبارزات و رقابت هاي انتخاباتي رسيده و امروز چهارمين روزي است كه نامزدان به صورت قانوني فرصت يافته اند، كمپاين هاي شان را به راه بياندازند.

 در طول زمان كه انتخابات به عنوان يك گفتمان مسلط سياسي مطرح گرديده است و نيز پس از آن كه مبارزات انتخاباتي به صورت قانوني آغاز گرديده است، در ارتباط با تكت هاي انتخاباتي و جوانب مختلف فرايند انتخابات، به وفور سخن گفته شد و قلم زده شد. ولي بحث كه در اين جا مهم مي نمايد و شايد چندان توجه نيز صورت نگرفته است، نبود برنامه و پلان در مبارزات انتخاباتي است. بازار رقابت هاي سياسي در همة محافل و گردهم آيي هاي سياسي پر رنگ است و همه در ارتباط با نقاط قوت و ضعف تكت هاي انتخاباتي و نيز از اينكه احتمال برد كدام تكت بيشتر ديده مي شود، مي گويند و تحليل مي كنند، اما معيار ارزيابي همة تكت هاي انتخاباتي، بيشتر بر مبناي مسايل غير از برنامه و طرح، مي چرخد. ملاك اين است كه كدام تكت موفق شده است، كدام چهره ها را با خود جلب كند، پلو و قورمة بيشتر پخش مي كند و كي از تيپ شيك برخوردار است بلكه به ندرت كساني را مي توان شناخت كه از برنامه و طرح سخن گفته و بر مبناي آن تكت ها را ارزيابي كنند.

بنابر اين، ارزيابي ها، تحليل ها و ملاك حمايت ها از تكت هاي انتخاباتي بر مبناي طرح و برنامه نيست، بلكه مسايل كه البته در جاي خود مهم اند، مطرح است و بر مبناي آنها ارزيابي ها صورت مي گيرد. پس در اين جا اين پرسش بي درنگ مطرح مي گردد كه چرا رقابت ها و حمايت ها بر مبناي برنامه و طرح نيست؟ به نظر مي رسد كه بخش از اين بحث، به ماهيت سنتي جامعة افغانستان بر مي گردد و بخش از آن به تكت هاي انتخاباتي كه يا از اثر بي سوادي و نبود دانش كافي و يا از اثر بي تفاوتي دست به چنين چيزي نمي زنند.

  گرچند هر نامزد مدعي است كه اهداف و برنامه هايش متفاوت تر از اهداف و برنامه هاي ساير تيم هاست، اما زمان كه اهداف و شعارهاي شان با دقت تحليل گردد، تفاوتي در آن ديده نمي شود و همه شبيه هم مي نمايند. يك تيم، تداوم و تحول را شعار مي دهد، تيم ديگر تداوم و اصلاح، تيم ديگر اصلاحات و تيم ديگر بازسازي را شعار مي دهد. نكتة كه در اين جا قابل بحث است اين است كه هيچ يكي از اين تيم ها به صورت جزئي برنامه ها و اهداف شان را تشريح و تبيين نمي نمايند. بايد به دقت تشريح كرد كه هدف از تداوم و تحول چيست و يا هدف از اصلاحات چيست؟ پس مي شود گفت كه مي توان گفت برنامه هاي نامزدان با هم تفاوت دارد و شبيه هم نيست.

 اما در حال حاضر همگي به يك صدا شعار مي دهند كه بايد افغانستان ساخته شود، فساد مهار گردد، راه حل براي نا امني جستجو گردد و ...... همه مي گويند خير افغانستان را مي خواهيم، ولي هيچ وقت نگفته اند چگونه، با چه برنامه، طرح و پلان كاري؟

به هر صورت فضاي رقابتي انتخابات با فقدان برنامه و طرح هاي مشخص مواجه است. در گام نخست اينكه طرح و تشريح برنامه و پلان مهم نمي نمايد و درگام دوم برنامه هاي همه كلي گويي و شبيه هم اند.

  در صورت كه رقابت ها بر مبناي طرح و پلان هاي مشخص باشد و هر تيم سياسي به صورت آشكار طرح كاري اش را پيشكش نمايد، به نظر اين نگارش، تاثيرگذاري مولفه هاي چون قوم ـ قبيله، محبوبيت هاي شخصي، وابستگي هاي منطقه اي و ولايتي و دالر و يورو رخت بربسته و جاي شان را به برنامه و پلان خواهد داد. از اين رهگذر، تعارضات و كشمكش هاي اجتماعي به صورت نسبي كمرنگ مي گردد و افغانستان گام بلندي را در راستاي توسعه سياسي مي نهد.