سیگار یا اداره بازرسی عمومی آمریکا برای بازسازی افغانستان، در گزارش تازه خود نوشته است که وزارتخانه های زراعت، آبیاری و مالداری، بهداشت، معدن و مواد نفتی، مخابرات، معارف و تحصیلات عالی، مالیه و شرکت ملی برق افغانستان قادر نبوده است 1.6 میلیارد دالر کمک آژانس توسعه بین المللی آمریکا را به صورت درست مدیریت کنند و حسابرسی درستی از نحوه استفاده از آن ارائه دهند. قبلا در کنفرانس  لندن توافق شده بود که دولت افغانستان 50 در صد کمک های جامعه جهانی را مصرف نمایند.

حال این سوال مطرح می شود که چرا وزارت خانه های مختلف افغانستان نتوانسته است کمک های هنگفت جامعه جهانی را نمایند. با وجود اینکه زمینه های کاری زیادی وجود دارد. چرا دولت نتوانسته است در بخش های مختلف کار نمایند و کمک ها را به صورت اساسی و جدی مصرف و مدیریت نمایند. برای پاسخ به این سوال نیازمند آنیم تا نگاهی به پالسی سازی دولت به صورت کلان و پالسی سازی وزارت های خانه ها به صورت خاص را مورد بررسی قرار دهیم. در این نوشتار تلاش می شود این مسئله را به بحث و بررسی بگیرد.

به صورت کلان می توان گفت که پالسی سازی یا سیاست گذاری عمومی(public policy) مربوط به سیاست های دولت می شود. سیاست گذاری های عمومی معطوف به حل مشکلات عمومی است.بنابراین بخش از مسئله بر می گردد به چگونگی سیاستگذاری عمومی دولت. آیا دولت در قبال مشکلات عمومی سیاست های مشخص داشته است.آیا مدیریت نتوانستن کمک های جامعه جهانی بر می گردد به نداشتن سیاست های دولت. به نظر نگارنده این سطور بخش از مشکل به خاطر عدم سیاست های مشخص دولت در قبال مشکلات است. نبود سیاست باعث می شود که دولت نتوانند منابع مادی را در راستای مشکلات بسیج  در نهایت مدیریت نمایند. بنابراین لازم است مراحل مختلف سیاست گذاری را به بررسی بگیریم و در نهایت با توجه به مراحل چندگانه پالسی سازی سیاست های دولت را با آن مقایسه نمایم. این بررسی این گونه می تواند منجر به شناخت خلل ها شود. در عین حال این مسئله پاسخ است به چرایی و ناتوانی دولت در عدم مدیریت کمک ها.

اولین مرحله پالسی سازی شناخت مشکلات مردم می باشد. برای این مهم نیازمند منابع انسانی می باشیم. در این مرحله تلاش می شود مشکلات اساسی و جدی مردم را بررسی نموده و میان مشکلات متعدد اولویت بندی شود. در این مرحله بیش از همه نیازمند آنیم تا با دانش نظری بتوانیم مشکلات را درک نمایم. بدون شناخت مشکل نمی توانیم میان آن ها اولویت بندی نمایم. همچنین بدون شناخت مشکل قادر به سیاست گذاری نمی باشیم. در چارچوب دولت افغانستان منابع انسانی با ظرفیت که بتوانند قادر به تشخیص اساسی و جدی مردم افغانستان باشد، نیست. اگر چه در کنفرانس توکیو دولت افغانستان تعهد سپرده بود که افراد تحصیل کرده را در دولت جذب نمایند و اما دولت تعداد افرادی را که بتوانند جذب نمایند جذب نکرده است.بنابراین در اولین مرحله پالسی سازی مشکل دارد. نخبگان سیاسی حاکم نیز توانایی آن را ندارد که بتوانند خود مشکلات مردم را درک نمایند. به همین خاطر می توانیم بگویم که زیر بنای پالسی سازی دولت افغانستان با مشکل مواجه است.

دومین مرحله پالسی سازی بررسی راه حل های مختلف مختلف جهت حل مشکلات عمومی است. بعد از شناخت مشکل سعی می شود راه حل های مختلف ممکن برای حل مشکل در نظر گرفته شود.در نهایت سعی می شود راه حل های مختلف را به بررسی گرفته و از میان راه حل ها، کم هزینه ترین راه حل ممکن را انتخاب نمایند.انتخاب راه حل بستگی به اولویت بندی مشکل مردم دارند. بنابراین می توان گفت که دومین مرحله سیاست گذاری از مهمترین و اساسی ترین مرحله باشد. در زمینه از آنجایی که بستگی به توانایی ها و ظرفیت های منابع انسانی دولت دارند و دولت افغانستان در بخش منابع انسانی با مشکل جدی مواجه است. بنابراین می توان گفت که دومین مرحله پالسی سازی در افغانستان تا حدودی انجام نمی شوند.

سومین مرحله پالسی سازی بودجه بندی می شود. از آنجایی که دو مرحله قبلی با مشکل مواجه می باشیم در تعیین بودجه برای برطرف نمودن مشکل، بودجه بندی نمی توانیم. به همین خاطر ممکن است برای یک پروژه ای یا برای یک مشکل بودجه ای هنگفت را در نظر بگیریم و برای برخی پروژه ها بودجه ای کم. در پروژه ای که بودجه ای بیشتر اختصاص داده است. طبعا انسان ها فساد نموده و بخش از بودجه را بالا می کشد. به همین خاطر می توان گفت که بودجه بندی در کنار اینکه پیوست با دو مرحله قبلی دارد خود نیز با مشکل مواجه است. نفوذ افراد در بودجه بندی نیز یکی دیگر از مشکلات اساسی است. زیرا در مواردی افراد نیز نفوذ نموده و بودجه بیشتر برای پروژه در قلمرو خود را می گیرد. بنابراین می توان گفت که یکی از دلایل عدم مدیریت مشکلات در عرصه بودجه بندی می شود.

با تعیین شدن بودجه، اجرایی سیاست مطرح می شود. اجرایی سیاست هم به منابع مادی نیاز دارد و هم به منابع انسانی. همچنین نگاه های تبعیض آمیز و قوم گرایانه در اداره و مردم افغانستان باعث می شود که بودجه در برخی ساحات آن طور که باید مصرف شود و سیاست ها اجرا شود.

در آخرین مرحله ارزیابی و حسابدهی قرار دارد. در این مرحله تمام مراحل پالسی سازی مورد ارزیابی قرار می گیرد. در صورت که پالسی برای حل مشکل جوابگو بوده است پالسی دوباره مورد اجرا در می آید. در صورت که پالسی جوابگویی مشکلات نبوده است. در مرحله دوم می رود و راه دیگر را برای حل مشکل انتخاب نموده و مراحل دیگر پالسی سازی را دنبال می نمایند. از آنجایی که مرحله ارزیابی مهمترین مرحله پالسی سازی می شود و بخش عظیم از مدیریت را شامل می شود. بنابراین از اهمیت اساسی برخوردار می باشد. به نظر می رسد که در مرحله ارزیابی ما نیز دچار مشکل می باشیم.

در کنار این که ما در مراحل مختلف پالسی سازی دچار مشکل می باشیم. مسائل دیگر نیز باعث ناتوانی ما در مدیریت منابع مالی می شود.از جمله مسئله ای که عدم مدیریت دولت در امر منابع مالی می شود فساد گسترده است. اگر چه دولت افغانستان بار ها تعهد نموده است که در قبال فساد مبارزه نمایند اما تا هنوز نتوانسته به صورت جدی در کاهش فساد کاری نمایند.بنابراین می توان گفت که پالسی سازی و فساد گسترده باعث عدم مدیریت دولت در منابع مالی شده است.

در پایان باید گفت که برای مدیریت درست منابع مالی ما نیازمند جذب تحصیل کرده ها و تغییر در سیستم پالسی سازی می باشیم.زیرا در مراحل مختلف پالسی سازی نیازمند منابع انسانی با ظرفیت می باشیم. در غیر آن امکان مدیریت بهتر منابع مالی نمی باشیم. نخبگان سیاسی نیز باید به صورت جدی در پی این مسئله باشد.