“مواد مخدر” و “تروريسم” از چالش هاي عمدة اند که همة کشورهاي جهان، به ويژه کشورهاي هم مرز و منطقه ايِ افغانستان را نگران کرده و به تکاپو و تلاش واداشته است. “تروريسم” تهديد جدي بر عليه افغانستان بود و پس از درگيري هاي نظامي گروه هاي مختلف جهادي جهت تقسيم قدرت، از اين فرصت و چند پارگي استفاده نموده و قدرت را در کشور کسب کرد. امارت طالباني با ويژگي هاي استبدادي، قوم گرايانه و متناقض با ارزش هاي بين المللي تاسيس شد. در اين زمان که “تروريسم” عملا افغانستان را تصاحب کرده بود، کشورهاي منطقه اي احساس نا امني کرده و به اين تکاپو افتادند که تهديد جدي بر عليه امنيت ملي شان را دفع کنند.

  اما “تروريسم” از يک سو از طرف برخي کشورهاي منطقه اي حمايت وسيع مالي، تدارکاتي و اطلاعاتي مي گرديد و از سوي ديگر، “مواد مخدر”به عنوان منبع تمويل و عايداتي مناسب براي شان تبارز کرده بود. اين حلقه در برخي مناطق افغانستان زرع گندم و ساير محصولات مشروع زراعتي را ممنوع کرده و دهقانان فقط مي توانستند ترياک بکارند.

  گرچند پس از سال 2001 بدين سو “تروريسم” قدرت را در افغانستان در چنگ ندارد، اما حمايت کشورهاي همسايه و استفاده اين حلقه از “مواد مخدر” به عنوان منبع عايداتي و مالي باعث گرديده است که همچنان تهديد جدي بر عليه امنيت ملي افغانستان به صورت خصوص و امنيت ملي همة کشورهاي منطقه اي به صورت عموم باشد.

حکومت افغانستان پس از چندين سال مبارزة طاقت فرسا، راه حل تهديد “تروريسم” را نه جنگ، بلکه پيگيري گفتگوهاي صلح و مذاکرات سياسي مي داند که اين امر،از سوي برخي از کشورهاي منطقه اي مورد پذيرش قرار گرفته و جهت همکاري هاي سياسي اعلام آمادگي کرده اند. اما اين سياست، از سوي جناح هاي سياسي منتقد حکومت، اما زير چتر نظام سياسي و نيز برخي از کشورهاي همسايه مورد انتقاد قرار گرفته است.

تا به حال راهکار و راه حل مشترک و موثر از سوي همة کشورهاي منطقه اي جهت مبارزه با تهديد جدي “مواد مخدر” و «شبکه هاي قاچاق» که در اين عرصه فعال اند، به چشم نمي خورد. فقط چند وقتي است که نگراني هاي جدي از سوي کشورهاي منطقه ايِ بلند مي گردد و همه خواستار راهکار مشترک منطقه اي جهت مبارزه با اين پديدة شوم و خطرناک هستند. در کنار افغانستان بيشتر از همه روسيه و کشورهاي آسياي مرکزي خودرا از ناحيه “مواد مخدر” آسيب پذير تر مي بينند و نگراني هاي بيشتري را مطرح مي کنند. ظاهرا که اين وضعيت، فرصت مناسب و طلايي براي حکومت افغانستان است، تا با استفاده از احساس «تهديد مشترک» از سوي کشورهاي منطقه اي، تلاش هاي همگرايانة را آغاز گر گردد و گلوله هاي مهار کنندة را بر پيکر “مواد مخدر” و «شبکه هاي سازمان يافتة قاچاق» فعال در اين عرصه شليک کند. روز چهار شنبة گذشته کابل ميزبان نشست منطقه ايِ بين کشورهاي افغانستان، ايران، چين، پاکستان، ازبکستان، تاجيکستان و ترکمنستان بود. مقام هاي بلند پاية حکومتي از کشورهاي منطقه در اين نشست کابل شرکت کرده و در اخير تفاهم نامه اي را نيز به امضا رسانيدند. قرار است اين نشست سال يک بار در يکي از کشورهاي منطقه اي برگزار گردد و همگي روي همکاري هاي مشترک و نقاط قوت و ضعف مبارزة همگاني بحث نمايند.

 ولي همان طوري که مطرح گرديد، “مواد مخدر”»مبنع عايداتي» مناسب براي تروريست ها بوده و است و نيز برخي از کشورهاي منطقه اي جهت پيش برد منافع ملي شان از تروريست ها حمايت مي نمايند. پس بين “مواد مخدر” و “تروريسم” و نيز سياست هاي برخي از کشورهاي منطقه اي و “تروريسم” رابطه وجود دارد.

در اين وضعيت، پرسش که مطرح مي گردد اين است: در صورت که “تروريسم” خود زاييدة کشمکش ها و رقابت هاي منطقه اي است و “مواد مخدر”»منبع عايداتي» مناسب نقش بازي مي نمايد، آيا تلاش هاي منطقه اي جهت مبارزه با “مواد مخدر” موثر واقع خواهد گرديد؟  و آيا کشورهاي که از “تروريسم” حمايت مي کنند، در زمينه اي مبارزه با “مواد مخدر” صادقانه تلاش خواهد کرد، يا اينکه فقط در سياست هاي اعلاني شان چنين تعهدات را مي سپارند و چنين نگراني هاي را ابراز مي کنند؟

به نظر مي رسد چالش “مواد مخدر” به چالش “تروريسم” گره خورده است. “تروريسم” از زرع و قاچاق “مواد مخدر” به عنوان «مبنع عايداتي» جهت تهيه جنگ افزار و اجارة نيروي انساني استفاده مي کند. با توجه به اينکه “تروريسم” از حمايت برخي از کشورهاي منطقه اي سود مي جويد، برخي از کشورهاي منطقه اي شايد چندان مصمم به مبارزه جدي با “مواد مخدر” نباشند. پس بعيد به نظر مي رسد که بدون جستجو و يابيدن راه حلِ براي مهار “تروريسم”، تلاش هاي منطقه اي جهت مبارزه با “مواد مخدر” موثر واقع شود.

  در طول ده سال و اندي که گذشت، حکومت نوپاي افغانستان با تاسيس يک واحد اداري مستقل و نيز ايجاد نهادهاي مرتبط در ديگر نهادهاي اداري و نيز همکاري کشورهاي خارجي حاضر در افغانستان جهت مبارزه با “مواد مخدر”، چندان مُثمر ثمر واقع نشد. اين شکستو ناکامي نسبي، شايد علل مختلف و متفاوت داشته باشد، اما بدون ترديد، يکي از علل اصلي آن حل ناشده ماندن تهديد و بحران “تروريسم” است. در گزارش هاي سالانة که از سوي اداره هايبين المللي مربوط به “مواد مخدر” نشر مي گردد، ديده مي شود که “تروريسم” بخش عظيم از «عايدات» خودرا از “مواد مخدر” به دست مي آورد. پس در طول ده سال گذشته، اگر تلاش هاي مهارگرايانة “مواد مخدر” نتيجه اي نداد و اين پديده هم چنان يک چالش جدي منطقه اي است، به اين نکته بر مي گردد که بحران “تروريسم” حل ناشده باقي مانده است.

  در حال حاضر نگراني هاي شديدتر و فزاينده تري ميان کشورهاي منطقه اي به نظر مي آيد و اين نگراني هاي شديد، اعلامِ همکاري ها و همگرايي هاي را نيز باعث گرديده است، اما به نظر اين مقال، تا زمان که کشورهاي منطقه اي، عزم جدي نکرده و پديدة خطرناک “تروريسم” را مهار ننمايند، تنها تلاش ها جهت مبارزه با “مواد مخدر” نتيجه اي را به دنبال نخواهد داشت. تفاوت نمي کند که از رهگذر «مبارزة نظامي» و سرکوب “تروريسم” مهار مي گردد، يا از رهگذر «معادلات» و «بده بستان هاي سياسي» که در سياست بين الملل رايج است. از هر رهگذر که امکان پذير است، بايد در گام نخست تلاش ها را جهت مهار “تروريسم” آغاز کرد و در گام دوم، مبارزه با “مواد مخدر” را شروع کرد و يا حد اقل، مبارزة هم زمان با هر دو پديدة بهم مرتبط، آغاز گردد.

به هر صورت، نتيجه اي را که مي توان گرفت اين خواهد بود که: “مواد مخدر” و “تروريسم” پديده هاي بهم مرتبط و گره خورده، است. “مواد مخدر” به عنوان «منبع عايداتي»“تروريسم” عمل مي کند، پس تروريستان در تلاش گسترش زرع و قاچاق آن است و نيز کشورهاي منطقه اي حمايت کنندة “تروريسم” به دنبال مبارزة جديِ صادقانه نخواهد بود. پس بهتر است که کشورهاي منطقه اي در آغاز، به تهديد جدي “تروريسم” توجه جدي کنند وبعد به “مواد مخدر” بپردازند و يا دست کم مبارزة مهارگرايانة را به صورت هم زمان بر عليه هر دو پديده، روي دست گيرند.