جو سياسي حاكم بر روابط افغانستان و امريكا حاكي از اين است كه تنش در روابط دو كشور حاكم است. حامدكرزي رييس جمهور افغانستان، پيش شرط هاي را جهت امضاي پيمان دو جانبه امنيتي مشخص كرده و تاكيد مي كند، تا زمان كه طرف امريكا به اين درخواست ها توجه نكند، پيمان را امضا نخواهد كرد. پيش شرط هاي رييس جمهور، آغاز عملي فرايند صلح از سوي امريكا و پاكستان، توقف عمليات هاي نظامي خارجي بر مناطق مسكوني كه تلفات ملكي را در پي دارد و بي طرفي امريكا در انتخابات افغانستان است، عدم امضاي پيمان از سوي دو طرف نشان مي دهد كه چالش ها و اختلاف نظرهاي موجود است كه مانع مي گردد. با توجه به وضعيت اخير، ديده مي شود كه تغييري در مورد پيش شرط فرايند مصالحه به وجود آمده و سخن گوي رييس جمهور به جاي آغاز عملي فرايند مصالحه، به مشخص نمودن علل ناكامي فرايند صلح در مدت هاي كه دنبال گرديد، انگشت مي گذارد. پس به صورت عمومي يك نوع شتاب در تصميم گيري هاي كابل ديده مي شود. تاكيد افغانستان بر اين است كه يا امريكا به درخواست هاي ما پاسخ مثبت دهد و يا اينكه خروج را تسريع بخشند. اين وضعيت به حدي است كه رييس جمهور با امريكايي ها خدا حافظي كرد.  در آن سوي بحث، امريكايي ها بعد از تعيين ضرب الاجل ها و هشدارهاي كه دادند، اكنون به اتخاذ گزينه اي صفر انگشت مي گذارند. همة مقام هاي سياسي ـ نظامي به استثناي رييس جمهور اوباما از اتخاذ گزينه اي صفر سخن گفته اند. سه شنبه شب زماني كه قرار بود امريكا در مورد مسايل مهم داخلي و سياست خارجي كشورش از جمله افغانستان سخن زند، انتظارها به صورت نسبي واحد مي نمود و همه گوش فراداده بودند كه اوباما چه هشداري به افغانستان خواهد داد. آيا ايشان هم از اتخاذ گزينه اي صفر سخن خواهد زد؟

برخلاف انتظار عمومي، رييس جمهور اوباما مانند ديگر نظاميان و سياست مداران هم قطارش، از شتاب و تعجيل استفاده نكرده و با اين ادبيات سخن نگفت.  انتظار مي رفت وي از گزينه اي صفر و تنها گذاشتن افغانستان سخن زند، اما او هرگز چنين چيزي را به زبان نياورد و به صورت عمومي از تداوم حمايت ها و همكاري هاي كشورش با افغانستان سخن زد. پس شتاب و تعجيل در صحبت ها و موضع گيري هاي اوباما حس نمي گردد و به نظر مي رسد كه علي رغم تيرگي ها و تنش هاي كه فعلا پديد آمده است كاخ سفيد مصمم به همكاري با افغانستان است.

پرسش كه مطرح مي گردد اين خواهد بود كه: اين شتاب و نرمش افغانستان وامريكا به معناي چيست و چه مفهوم و واقعيت را بازگو مي كند؟

به نظر اين مقال، شتاب و نرمش افغانستان و امريكا در ضمن اينكه روش هاي تصميم گيري در دو كشور را بازگو مي كند، طرز ديد و نوع نگاه دو رييس جمهور را به سياست نيز مشخص مي نمايد. از اين رهگذر، تصميم گيري سياسي در كابل مقطعي، بدون دقت استراتژيك، مبتني بر احساسات و عواطف، بدون آينده نگري و تحليل جوانب و پهلوهاي مسئله است و از رهگذر علايق و سلايق شخصي اتخاذ مي گردد، اما در واشنگتن بر عكس، تصميم گيري سياسي درازمدت، در راستاي استراتژي كلان، با دقت، مبتني بر عقلانيت و خرد سياسي و آينده نگري است و از رهگذر فرايند بروكراسي اتخاذ مي گردد.

جامعة سنتي افغانستان

جامعة افغانستان به لحاظ فرهنگي سنتي است. در اين گونه جوامع، فرد محوري و تصميم گيري هاي فردي كه نماد از جزم انديشي است و نوع نگاه روزمرگي و مقطعي به سياست به صورت گسترده حاكم است. از اين رهگذر، فرد علاقمند است خود به تنهايي تصميم بگيرد. گرچند ساختار سياسي و در درون آن ساختارهاي كوچك ديگر وجود دارد، اما حرمت به ساختارها وجود نداشته و تصميم گيري ها فردي است. تصميم گيري يك شبه و مقطعي است، چون كه تصميم فرد همان گونه كه سريع و آني اتخاذ مي گردد، سريع و آني تغيير نيز مي يابد. وقتي فرد تصميم گيرنده بوده و ساختار سمبليك باشد، بدون ترديد تصميم رابا شتاب تمام اتخاذ مي نمايد و در تلاش است تا مفاد آن را تطبيق كند.

از اين نظر، تصميم گيري سياسي در دولت افغانستان تصميم گيريِ نيست كه توسط ساختار اتخاذ گردد. در نهادها و ارگان هاي مختلف ساختاري به خوبي تحليل و تجزيه گرديده و بعد از طي مراحل بروكراتيك به عنوان تصميم سيستم، بيرون داده شود. تصميم كه بر اساس علايق و سلايق فردي اتخاذ گردد، گرچند زمان بر نيست و شايد برخي ها را حيرت زده نموده و براي شان جذاب تمام شود، اما به ميزان تصميم بروكراتيك و ساختاري دقيق نخواهد بود.   از اين روي، با اينكه همكاري و همگرايي با متحدين غربي به ويژه امريكا ديد استراتژيك براي افغانستان مي نمايد و اين بحث را به خوبي مي توان درك كرد، اما موضع گيري هاي رهبري دولت در اين راستا نيست. موضع گيري هاي كه اكنون از تريبون افغانستان ابراز مي گردد در راستاي زدودن همكاري و همگرايي است نه تقويت و تحكيم آن كه منجر به پي گيري ديد استراتژيك گردد.به هر صورت، سنتي بودن جامعة افغانستان تصميم گيري ساختاري و بر اساس فرايندهاي بروكراتيك را به حاشيه رانده و تصميم سازي هاي فردي را جايگزين كرده است. تصميم سازي هاي فردي گرچند به صورت آني و بدون تضييع زمان به دست مي آيد، اما دقيق، استراتژيك و آينده نگرانه نيست. از اين رهگذر است كه رييس جمهور افغانستان بر يك موضوع تكيه كرده و سياه و سفيد مي بيند. يا امريكا تمامي پيش شرط هاي افغانستان را پذيرفته و بماند و يا اينكه با افغانستان خدا حافظي نموده و با خروج اش حتي دنبال اش را هم نگاه نكند.

جامعة مدرن و توسعه يافتة امريكا

جامعة امريكا بر عكس افغانستان، توسعه يافته است و مراحل سنتي را پشت سر گذاشته است. در اين جامعه به جاي فرد ساختارها حاكم است و نوع نگاه سياست مدارن به سياست، به عنوان يك مسئلة روزمره نيست بلكه به عنوان مسئلة درازمدت و استراتژيك است. پس در تصميم سازي هاي كلان سياسي نهادهاي مختلف ساختاري نقش دارند و هر كدام به نوبة خود مسئله را مورد نظر و بحث قرار مي دهند. اين نوع تصميم سازي گرچند زمان بر است و مدت طولاني را در بر مي گيرد، اما بدون ترديد دقيق تر بوده و احتمال تماس به خطا در آن كمتر است.

  از اين روي با اينكه انتظارات همه بر اين بود كه اوباما در نطق سالانه اش به افغانستان هشدار داده و از گزينه اي صفر سخن گويد، اما وي با اينكه حضور بخش كوچك از سربازان نظامي امريكا را منوط به امضاي پيمان امنيتي دانست، ادبيات اش ادبيات تهديد، فشار و هشدار نبود، بلكه روي هم رفته به همه تفهيم كرد كه امريكا در برابر مبارزه با تروريسم و همكاري با افغانستان جدي و متعهد به تعهدات گذشته اش است. پس اوباما با تنش هاي سياسي كه بر سر امضاي پيمان مطرح گرديده است،بسيار نرم برخورد كرد و نشان داد كه از اتخاذ سياست گزينه اي صفر رد پاي نيست.

اين وضعيت نشان مي دهد كه از يك سو ساختار سياسي امريكا بر اساس منافع كلان و استراتژيك، تصميم به حضور در منطقه و همكاري با افغانستان را اتخاذ كرده و اوباما به تنهايي اگر بخواهد هم قادر به تغيير آن نيست و از سوي ديگر، تصميم گيري بروكراتيك و بر اساس فرايند ساختاري نهادينه شده، است و فرد نمي تواند بر اساس سلايق و علايق فردي تصميم اتخاذ كند.