مشارکت سیاسی یکی از مولفه های اساسی و جدی دموکراسی است. اگر دموکراسی را به عنوان دال مرکزی در نظر بگیریم بدون شک مشارکت سیاسی یکی از دال های شناور تثبیث شده می باشد. بدون مشارکت سیاسی برخی مولفه ها مانند انتخابات و رقابت نیز معنی و مفهوم نخواهد داشت. به عبارت دیگر، انتخابات و رقابت انتخاباتی معنی و مفهوم خود را از مشارکت سیاسی مردم می گیرد. این مسئله ضرورت پرداختن به مشارکت سیاسی را نشان می دهد. از آنجایی که افغانستان بنا به تقویم انتخابات بنا است سومین دور انتخابات ریاست جمهوری را در 16 حمل سال 1393 برگذار نمایند بررسی مشارکت سیاسی مردم اهمیت می یابد. از طرف دیگر، ما کشور پسا منازعه هستیم که بیش از همه به نظام سیاسی با مشروعیت بالا نیاز داریم. به همین خاطر پرداختن به مسئله مشارکت سیاسی اولویت دارد.  بدون شک یکی از مهمترین مسئله برای دولت افغانستان و کمیسون مستقل انتخابات افزایش مشارکت سیاسی است.

از آنجایی که افغانستان دو بار انتخابات ریاست جمهوری برگذار نموده است و هر بار تیم و یا فرد پیروز نتوانسته است مشکلات مردم و بحران های موجود در جامعه افغانستان را حل نمایند این احتمال وجود دارد که در انتخابات پیش رو میزان مشارکت سیاسی مردم کاهش یابد. نگارنده با صحبت که با مردم عادی نموده است به این باور رسیده است که میزان مشارکت سیاسی مردم در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو پایین از انتخابات قبلی خواهد بود. به همین خاطر می طلبد که دولت و نهاد های مسئول اقدامات در این راستا انجام دهد. حال این سوال مطرح می شود که چگونه می توان مشارکت سیاسی را بالا برد. قبل از پاسخ به این سوال نیازمند آنیم تا عناصر و عوامل کاهش دهنده مشارکت سیاسی را به بررسی بگیریم.

چند مسئله در نقش برجسته در کاهش مشارکت مردم در انتخابات دارد. عدم تاثیر گذاری رأی مردم در نتیجه انتخابات، ناکارآمدی حکومت مردمی در دهه جدید، فساد گسترده و مشکلات اقتصادی از عوامل است که باعث کاهش مشارکت سیاسی می گردد. ما تلاش می کنیم هر کدام را به صورت مختصر باز نمایم و نقش این عوامل را در کاهش مشارکت سیاسی به بررسی بگیریم.

تجربه انتخابات قبلی نشان داده است که رأی مردم در نتیجه انتخابات تعیین کننده نیست. تقلب که در انتخابات گذشته صورت گرفته است باعث شده است که مردم فکر نمایند که مشارکت آن ها در انتخابات اهمیت ندارد. به همین خاطر تعداد از مردم به دلیل وجود تقلب در انتخابات شرکت نمی ورزد. حکومت افغانستان باید بتواند در این زمینه به مردم اطمینان دهند که در انتخابات مانند انتخابات قبلی تقلب نمی شود و رأی مردم محفوظ و تعیین کننده می باشد. این مهم را می توان از طریق نظارت گسترده نهاد های داخلی و بین المللی و همچنین از طریق بی طرفی حکومت به دست آورد. بنابراین باید حکومت بی طرفی خود را حفط نمایند و نهاد های داخلی و بین المللی به صورت جدی بر پروسه برگذاری انتخابات نظارت نمایند.

عامل دیگر ناکارآمدی دولت است. حکومت در طول بیش از یک دهه نتوانسته است کارویژه های خود را انجام بدهد. حکومت نتوانسته است امنیت جان و مال مردم را تامین نمایند. در بخش خدمات، حکومت توانایی ارائه حد اقل ترین خدمات را نداشته است. مشکلات اجتماعی و فرهنگی همچنان مثل سابق مانده است. می توان خلاصه کرد که حکومت در هیچ بخشی نتوانسته است رضایت مندی و خواست های مردم را برآورده نمایند. بنابراین می طلبد که تیم و یا کاندیدی روی کار بیاید که به صورت جدی و اساسی کار نموده و وعده های پوچ و تو خالی به مردم ندهند.

فساد گسترده عامل دیگری است که منجر به کاهش مشارکت سیاسی شده است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در صد بالای مردم افغانستان که در ادارات دولتی برای انجام کاری مراجعه نموده است رشوت پرداخته است. به عبارت دیگر، شهروندان افغانستان نتوانسته است کار خود را بدون پرداخت رشوه انجام دهد. گستردگی فساد مردم را به این فکر انداخته است که نظام کنونی فاسد است و هیچ فردی خواهان رهایی نظام از فساد نیست و به همین خاطر در انتخابات مشارکت نمی ورزد. بنابراین می توان گفت که فساد یکی از عوامل جدی و اساسی کاهش مشارکت سیاسی است. بنابراین برای بالا بردن مشارکت مردم باید توجهی به این عامل کاهش دهنده نیز بشود.

مطالعات در کشور های توسعه یافته و همجنین در کشور های در حال رشد نشان داده است که رشد اقتصادی و ارائه برنامه اقتصادی مدون و حل کردن مشکلات اولیه مردم باعث افزایش مشارکت سیاسی مردم گردیده است. اگر چه در طول بیش از یک دهه فعالیت های گسترده اقتصادی صورت گرفته است اما توده مردم بهره ای کمی از فعالیت های اقتصادی برده است. توده مردم همچنان با مشکلات اقتصادی دست و پنچه نرم می کند. همان طور که رشد اقتصادی باعث افزایش مشارکت سیاسی می گردد، مشکلات اقتصادی و بی توجهی حکومت در قبال آن می توانند باعث کاهش مشارکت سیاسی مردم گردد. به نظر می رسد که این عامل نقش مهم در کاهش مشارکت سیاسی مردم داشته است. عوامل دیگری مانند میزان زیادی بیکاری، ناامنی و ... نیز نقش برجسته در کاهش مشارکت دارد.

حال چه باید کرد؟ آیا می توانیم مشارکت سیاسی مردم را در انتخابات پیش رو بالا برد. به نظر نگارنده این سطور یکی از راه های افزایش مشارکت سیاسی برنامه کاندیدان ریاست جمهوری و ایجاد اعتماد در میان مردم است. معمول است که می گوید که مردم بیش از آن که به برنامه کاندیدان رأی دهند بیشتر به فرد و یا شخص کاندید رإی می دهند. بخش از مسئله عدم اطلاع رسانی کاندیدان رباست جمهوری از برنامه های خود است. برخی کاندیدان ریاست جمهوری که برنامه ای برای بعد از پیروزی ندارند و همین خاطر بیشتر از احساسات مردم استفاده نموده و در صدد جلب و جذب رأی مردم می باشند و برخی دیگر، برنامه دارند و توجهی به اطلاع رسانی به مردم نمی کند. آگاهی دهی به مردم از برنامه های انتخاباتی و برنامه های بعد از پیروزی می تواند منجر به بالا بردن مشارکت مردم و افزایش آمار رأی کاندیدان ریاست گردد. بنابراین کاندیدان ریاست جمهوری باید به صورت اساسی افرادی را آموزش دهند و برای آگاهی دهی به تمام ولایات و ولسوالی بفرستند.

در پایان باید گفت که کاهش مشارکت سیاسی مردم دغدغه جدی است. کاهش مشارکت سیاسی منجر به کاهش مشروعیت نظام سیاسی می گردد. کاهش مشروعیت سیاسی برای ما امری خطرناک است. زیرا ما کشوری پسا منازعه محسوب می شویم که احتمال درگیری در آن زیاد است. بنابراین می طلبد که کمیسون مستقل انتخابات در این زمینه با کاندیدان ریاست جمهوری صحبت نموده است و آن ها وادارد تا در این زمینه کار نمایند. ناگفته نباید گذاشت که برنامه های کاندیدان ریاست جمهوری در راستای عامل کاهش مشارکت سیاسی باشد. به عبارتی دیگر، برنامه های کاندیدان باید در راستای بر طرف نمودن عوامل مذکور صورت گیرد.