مواد مخدر یکی از مولفه هایِ تهدید زایِ ست که امنیت انسانی تمامی جوامع بشری را با تهدید مواجه کرده است. در مباحث نوین و مدرن امنیت ملی که در گذشته تنها مربوط به مسایل نظامی می گردید، مواد مخدر یکی از مولفه های جدی تهدید زاست و جایگاه در خور شان را در مطالعات امنیت ملی به خود اختصاص داده است. استفاده مواد مخدر، انسان ها را به صورت کلی از خود بیگانه کرده و به افراد باردوش جامعه مبدل می نماید. کسانی که از مواد مخدر استفاده نموده اند، با همة خوشی ها و غصه های زندگی و نیز زن و فرزند وداع کرده و در گوشه ای با کمال بی مسوولیتی عزلت نشینی را اختیار نموده اند. پس مواد مخدر مانند گلوله دشمنِ انسان است و امنیت انسانی را برهم می زند.

  از این نظر، کِشت و زرع و پخش مواد مخدر از جمله موارد ممنوعه است و دولت ها نمی گزارند که این عنصر تهدید کننده به صورت آزادانه کِشت و زرع گردد. قاعدة منطقی اینست که هر پدیدة که ممنوع باشد کمیاب  می گردد. مواد مخدر نیز، به دلیل ممنوعیت کمیاب است.  از سویِ پدیدة کمیاب گرانبهاست و مشتریانش برای به دست آوردن اندکی از آن هم، حاضر اند پول گزافی را پرداخت نمایند. پس برای به دست آوردن مواد مخدر پول های گزاف دست به دست و صرف می گردد.

  به دلیل تحت کنترل بودن، هرکسی نمی تواند از چنگ نهادهای امنیتی و استخباراتی حکومت ها فرار نموده و مواد مخدر را به این طرف و آن طرف انتقال دهد و به فروش برساند. پس حلقه ها و گروه های سازمان یافتة قاچاق تشکیل می گردد، تا این کار سخت و دشوار را پیش ببرند. از این رهگذر، شبکه های قاچاق مواد مخدر به عنوان یکی از مولفه های جدی امنیت ملی در همة کشورها مطرح است.

  بحث مواد مخدر، یکی از مباحث جدیِ امنیتی در افغانستان و سطح منطقه است. تهدید را که این پدیده متوجه شهروندان افغانستان می کند، بر همه مبرهن و آشکار است و همگی مشاهده می کنند، حدودا به تعداد یک ملیون از شهروندان جوان افغان، با کمال بی مسوولیتی باردوش جامعه گردیده و با ترک خانواده و دوستان در کناری خزیده اند. همچنین کشورهای منطقه ای به ویژه روسیه و جمهوری های آسیای مرکزی بیشتر از این ناحیه احساس تهدید می نمایند.

 بدبختانه افغانستان یکی از کشورهایِ ست که مرکز کِشت و تولید مواد مخدر است و هرساله جایگاه بلندی را در ردة کشورهای تولید کننده کسب می کند. در زمان حاکمیت گروه طالبان، آن گروه دهاقین را به جای کِشت گندم و دیگر محصولات زراعتی به کِشت تریاک تشویق نمود  و این پدیده به صورت سرسام آور شد نمود. بخش اعظم مصارف مالی این گروه از این ناحیه تامین می گردید و پیوند محکم و ناگسستنی بین تروریسم و مواد مخدر به وجود آمده بود. پس از سرنگونی رژیم طالبان و حضور جامعة جهانی، یکی از اهداف حضور جامعة جهانی، مبارزه با کِشت وزرع مواد مخدر در افغانستان اعلام گردید. در بدنه حکومتِ دولت افغانستان، وزارتِ در این رابطه تاسیس گردید و ظاهرا مبارزه جدی هم از سوی جامعة جهانی و حکومت افغانستان آغاز گردید. اما متاسفانه پس از گذشت ده سال و اندی،  دیده می شود که وضعیت مانند گذشته است و افغانستان جایگاه اش را در ردة کشورهای تولید کنندة مواد مخدر به عنوان نخستین کشور تولیده کننده همچنان حفظ کرده است. گرچند گه گاهی آمارهای مبنی بر کاهش کِشت مواد مخدر پخش گردیده و ادعا می گردید که کِشت مواد مخدر در فلان ولایت ها صفر گردیده و در متباقی ولایت ها نیز، در حال کاهش است، اما حالا دیده می شود که دستاورد در این عرصه نبوده و نیست و اتفاقا در سال جاری 50فیصد رشد کرده است.

  در طول ده سال گذشته در برابر این پرسش که چه برنامه و برنامه های جهت کاهش و محو زرع مواد مخدر روی دست گرفته شود، همگی بر کِشتِ بدیل به عنوان یک راهکار مناسب تاکید نموده و حکومت را تشویق می نمودند، تا با استفاده از این شیوه گام بردارد. از این رهگذر، حکومت افغانستان، بدیل های را برای دهاقین معرفی نموده و آنان را به جای کِشت مواد مخدر به کِشتدیگر محصولات زراعتی ترغیب نمود و و عده و وعیدهای مختلف در پیوند به بازسازی سرک ها و دیگر زیربناهای اقتصادی و نیز کمک های مالی داد.

  اما نتیجة را نتوانست بگیرد و وضعیت مانند روزهای نخست کاری همچنان باقی مانده است. اگر روزهای دهاقین به کِشت بدیل و نیز وعده های حکومت چشم امید بسته نموده و برای مدتِ دست از کِشت مواد مخدر برداشتند، اکنون بازهم به کِشتآن  روی آورده اند.

 اکنون بازهم باید این پرسش را مطرح کرد که چگونه می توان با کِشت وزرع مواد مخدر مبارزه کرد و نگذاشت که رشد کند؟ اگر کِشت بدیل نتیجة را در پی ندارد چه راهکارِ دیگری را می توان روی دست گرفت؟

به نظر می رسد که برای محو کِشت وزرع مواد مخدر، باید برنامة را روی دست گرفت که در بردارنده جنبه های دینی ـ مذهبی، زراعتی و  نظامی ـ امنیتی باشد.

 در گام نخست باید به همة مردم و دهاقین در سراسر کشور آگاهی داد و اطلاع رسانی دقیق کرد که تریاک دشمنِ انسانیت است و به لحاظ دینی نیز،کِشت وزرع آن حرام است. کسی که آن را می کارد رفتار خلاف احکام شرع را انجام داده و از این جهت، عصیان بزرگ را مرتکب شده است. این امر را می توان از طریق رسانه های همگانی و نیز تریبون های که در مساجد فراهم است محقق نمود. بدون تردید مذهب یکی از تاثیرگذار ترین پدیده های اجتماعی در جامعة افغانستان است و اگر به صورت درست کار شود، نتیجة خوبی خواهد داد.

 در گام دوم، تلاش گردد، دهاقین به جای کِشت تریاک به کِشت دیگر محصولات زراعتی تشویق گردد. گرچند هیچ محصول زراعتی به اندازة تریاک گرانبها نیست، اما تلاش گردد محصولات که از بهای نسبتا خوبی برخوردار است زمینةکِشت اش فراهم گردد. نکتة را که درین جا باید طرح کرد اینست که وزارت تجارت باید در زمینة بازاریابی برای محصولات زراعتی کشور تلاش جدی نماید.

 و اما در گام سوم، اگر بازهم برخی دهاقین در برابر بایدهای دینی بی پرواشدند و کِشت بدیل را نیز نپذیرفته و تریاک کِشت نمودند، آنگاه لازم است که حکومت از زور نظامی استفاده نموده و قدرت فائقةدولت را اعمال کند. تریاک کشندة انسان است، اقتصاد کشور را به شدت ضربه می زند و در کل امنیت افغانستان را تهدید می کند. پس در تضاد با امنیت انسانی و منافع ملی کشور است. از این رهگذر باید نگذاشت که کِشت و زرع گردد و مصلحت عمومی نیز، ایجاب می نماید که چنین زوری اعمال گردد.

بهر حال،به نظر می رسد که  اگر برنامة جامعِ که در بردارندة جنبه های دینی ـ مذهبی و آگاهی دهی، طرح کِشت بدیل و نظامی ـ امنیتی باشد طرح و اجراء گردد، راهگشا خواهد بود. حکومت افغانستان در طول ده سال، بحث کِشت بدیل را برجسته کرد، اما بحث آگاهی دهی دینی ـ  مذهبی و حرام جلوه دادن تریاک و نیز برخورد جدی نظامی و اعمال قدرت فائقة دولت را امتحان نکرد.