صفحه نخست » مقالات » انتخابات و نهادهای دینی
انتخابات و نهادهای دینی
- عبدالرحمن فهيمي
دین و نهادهای دینی یکی از تاثیرگذارترین مولفه ها در زندگی جمعی ست. تا بحال هیچ گونه جامعهی را نمی توان یابید که به یک سری باورهای دینی و مذهبی معتقد نباشند. هر جامعهی به یک سری باورها و ارزش هایِ باورمند بوده و تلاش می نمایند، زندگی جمعی و فردی خودرا بر مبنای آن سامان دهی نمایند. فرق نمی کند که این ادیان، الهی باشد یا بشری بلکه مهم اینست که باورهایِ وجود دارد که بشر فکر می کند با عمل بدان و با عیار نمودن زندگی بر مبنای آن می توان رستگار شد. از این رهگذر، برخی نهادها و برخی اشخاص و افراد به عنوان متولیان دینی در جامعه ظاهر می شوند. عبادت خانه ها، زیارتگاه ها و مراکز مقدس و افراد که تحت عنوان دانشمند دینی، مبلغ دین و یا نام های مختلف دیگر ظاهر می گردند. چون دین و مذهب در بین مردم ارزشمند بوده و همگی تلاش می نمایند خودرا مطابق آن، عیار نمایند، بیشترینهی تاثیر را از دین می پذیرند. پس نهاد دین و باورهای دینی و نیز کارگزاران دینی یکی از تاثیرگذار ترین نیروهای اجتماعی در عرصه های مختلف است. این تاثیرگذاری با توجه به شدت و غلظت حضور دین در هر جامعه متفاوت خواهد بود. در جامعهی که به شدت دینی ست، طبیعتا تاثیرگذاری دین نیز بیشتر خواهد بود، اما در جامعهی که تحت تاثیر گرایش سکولاریستی و محدودیت و حتی تفکیک حوزه های دین و زندگی اجتماعی قرار گرفته است، تاثیرگذاری دین کمتر خواهد بود. بهر صورت دین، ارزش ها و کارگزاران دینی یکی از نیروهای تاثیرگذار اجتماعی است.
از این منظر، نهاد دین و کارگزاران دینی به عنوان یکی از نیروهای تاثیرگذار سیاسی در جامعه شناسی سیاسی مورد بحث قرار می گیرد. جامعه شناسان سیاسی تلاش می ورزند، تاثیرگذاری دین را در عرصهی سیاست بررسی، تحلیل و تبیین نمایند.
با توجه به سطور قبلی، این نگارش در پی آن است تا نگاهی به تاثیرگذاری نهاد دین و کارگزاران دینی در زندگی سیاسی جامعه افغانستان به صورت عموم و در انتخابات پیش رو به صورت خصوص داشته باشد. پس بی درنگ پرسش که مطرح می گردد این خواهد بود که: نقش و تاثیرگزاری دین و کارگزاران دینی در انتخابات پیش رو چیست؟ آیا دین و کارگزاران دینی بیشترین نقش را خواهند داشت؟ در صورت نقش بیشتر و تاثیرگزاری لازم علمای دینی، مسوولیت که متوجه آنها می گردد چه خواهد بود؟
به نظر می رسد که جامعهی افغانستان جامعهی سنتی ست. هنوز بایدهای سنتی در این جامعه حاکم است و بایدهای مدرن را به چالش می کشد. یکی از ویژگی های بارز جوامع سنتی، حضور پررنگ دین و ارزش های دینی ست. گرچند متاسفانه برخی از باورهای اجتماعی سنتی لباس تقدس دین را بر تن نموده و خودرا به عنوان ارزش دینی جا می زنند. بهر صورت، دین و کارگزاران دینی یکی از مولفه ها و نیروهای تاثیرگذار اجتماعی جامعه افغانستان است که همهی عرصه های زندگی فردی و جمعی به ویژه زندگی سیاسی را متاثر ساخته است. این تاثیرگذاری را می توان در حرکت ها و رفتارهای اجتماعی و سیاسی مردم به صورت وافر دید و مشاهده کرد. مسایل و موضوعات مورد پذیرش بهتر قرار می گیرند که رنگ و بوی دینی داشته باشند و نخبه گان سیاسی و اجتماعی مورد حمایت بیشتر قرار گرفته و از جایگاه اجتماعی مناسب برخوردار می گردند که منتسب به دین و باورهای دینی باشند. در طول تاریخ سیاسی کشور، همواره حاکمان و نخبگان قدرت، اگر با زور سر نیزه حکومت نموده و فضای پر از رعب و وحشت را ایجاد نمود ه اند، برای کسب مشروعیت نسبی و آرام نمودن مردم، برخی از افراد منتسب به دین را در کنار خود می گرفتند، تا مدام رفتارها و قدرت شان را توجیه نمایند. پس از پیروزی جهاد مردم بر علیه نیروهای اشغالی اتحاد جماهیر شوروی، نخبگان سیاسی که ظهور نموده و سر برآوردند، همگی یا تحصیلکردهی دینی و به اصطلاح ملا بودند و یا از ارزش های دینی چون جهاد استفاده می نمودند. این وضعیت تا بحال نیز، حاکم است و اکثریت نخبگان سیاسی ریشه دار در بین مردم، از آبشخور دین و یا جهاد آب می نوشند. بهر صورت، دین، باورهای دینی، نهادهای دینی چون مساجد و تکایا و کارگزاران دینی، از تاثیرگذار ترین نیروهای اجتماعی در جامعهی سنتی افغانستان هستند.
با توجه به نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری و شروع رقابت ها و مبارزات سیاسی بین نامزدان و جریان های سیاسی، نقش و تاثیرگذاری علما و نهادهای دینی در این عرصه هم قابل توجه می نماید. نامزدان و جریان های حمایت کننده به صورت وسیع تلاش خواهند کرد، تا حمایت مراکز و علمای دینی را به سمت خود جلب نموده و از این رهگذر صدها هزار رای را در صندوق ها از آن خود کنند. زیرا به دلیل بی سوادی اکثریت مردم افغانستان و پایین بودن سطح آگاهی های سیاسی، مشارکت سیاسی به صورت منفعلانه و دستوری ست. بدین معنی که مردم منتظر توصیه های بزرگان هستند، تا با توجه به رهنمایی های آنها به یکی از نامزدان رای دهند. بدین ترتیب علمای دینی یکی از نیروها تاثیرگذار و شاید بتوان گفت که تاثیرگذار ترین نیروهای اجتماعی در عرصهی انتخابات و رقابت های انتخاباتی هستند. علمای دینی می توانند مردم را به سمت گرایش سیاسی و یا نامزد که خود می خواهند جهت دهی نمایند.
اما مسوولیت که در این زمان و برههی سیاسی متوجه همهی نهادها و علمای دینی ست این خواهد بود که: در پی تحقق برخی خواسته های شخصی و فامیلی خود نباشند، بلکه منافع ملی کشور را مطمح نظر قرار دهند. از نامزدی که ممکن به نفع شخصی و فامیلی و یا قوم خودش باشد اما به نفع کشور نباشد، حمایت نکنند، بلکه از نامزدی حمایت کنند که می تواند نجات دهنده و یا حد اقل بهبود دهندهی وضعیت مریض و نا سالم کنونی کشور باشد.گرچند در افغانستانِ که به تازگی دارد انتخابات و دموکراسی را تجربه می کند، نامزدان انتخاباتی هم بدون برنامه و پلان مشخص وارد میدان سیاست می گردند، اما بازهم بدون تردید، از میان نامزدان بدون برنامه و پلان، یکی یا چند تن از آنان بهتر تر بوده و برای فردای کشور مناسب خواهد بود.
دیدگاه شما