این روزها شاهد شکل گیری ائتلافهای مختلف در کارزار رقابت های انتخاباتی سال آینده هستیم. واقعیت این است که نفس این ائتلاف ها وشکل گیری جبهه ها و جریان های مختلف سیاسی رقیب در کشور امر مثبت و ارزشمندی است ولی آنچه که انتظار می رود از این ائتلاف ها و ائتلاف گران این است که باید برای مردم طرح و برنامه مدون برا برون رفت از وضعیت دشوار کنونی ارائه کنند تا مردم با درک درست از این برنامه ها و استراتیژی های جریان های مختلف سیاسی آن جریانی را که بهتری برنامه ها وطرح های مدون را دارد انتخاب نماید. نه اینکه صرف عنوان و اسمی اشخاص و جریان ها مهم باشد و هیچ برنامه و ر اهکار عملی برای چالش های افغانستان وجود نداشته باشد.

متأسفانه در شرایط کنونی بیش‌تر افراد و جریان های مختلف فقط مشغول و سرگرم ائتلاف کردن ها است و خود ائتلاف گویی هدف اصلی شده است. در حالی که در برنامه‌ریزی مدون افزون بر توجه به شرح وظایف هر یک از کارگزاران، برنامه‌ریزی کاری بر اساس اهداف کلان تعیین‌شده برای کشور امری ضروری است که می‌تواند ارزیابی دقیقی از نحوة عملکرد مسئولان ارائه کند.

توجه‌نکردن به برنامه‌ریزی معطوف به نتیجه موجب شده است که نظام اداری کنونی کشور از کارایی لازم برخوردار نباشد افغانستان با چالش های گوناگون دست و پنجه نرم کند. از طرفی همة جریان‌ها از سنگینی و بی‌تحرکی و نامتوازن‌بودن دولت شکوِه می‌کنند. خوب اکنون مردم منتظر اند بدانند طرح و برنامه ائتلافها در این زمینه چیست آیا برنامه ی برای داشتن یک دولت موفق وجود دارد؟

 راهکارها و راه حل ها چیست؟ چگونه می توان یک دولت چابک و پیشرو را در افغانستان ایجاد کرد.

افغانستان از چند پدیده و مشکل اساسی در حوزه سیاست داخلی به شدت در این سالها رنج برده است یکی بحث مشاغل و فرصت های کاری است که علت اصلی گرایش به مخالفان مسلح در میان جوانان در برخی مناطق همین مسئله است. جابه‌جایی نیروها بر اساس منافع قومی زبانی و گروهی در سطح کلان آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر ادارة کشور وارد آورده است. امنیت شغلی کارشناسان، تزلزل در موقعیت کاری نیروها، هرز رفتن مطالعات کارشناسی صورت گرفته، محروم‌کردن کشور از نیروهای کارآمد و شایسته از جمله آسیب‌های روش حکومت‌‌‌‌داری کنونی در کشور ماست.  آیا ائتلاف های شکل گرفته می توانند نه بر اساس تعلقات حزبی و یا خویشاوندی بلکه صرفاً بر اساس کارآمدی و توجه جدی به کارنامة کاری مدیران و کار گردانان در دولت را انتخاب نمایند. گزینش مدیران بر اساس لیاقت و بدون توجه به گرایش سیاسی آن‌ها موجب خواهد شد تا کشور از حداکثر ظرفیت کارشناسی و توانمندی‌های موجود در کشور بهره‌مند شود و موجبات کارآمدی در عرصة اجرائی را فراهم آورد.

مسئله مهم دیگر فساد اداری است و در ضرورت مقابله با فساد اقتصادی و اداری تردیدی نیست زیرا لازمة پیشرفت در عرصه‌های گوناگون مقابله با فساد اداری و اقتصادی است. نمی‌توان اقدامات صورت‌گرفته برای مبارزه با فساد اقتصادی و اداری را نادیده انگاشت، لیکن برای دستیابی به موفقیت در عرصۀ مقابله با فساد لاجرم باید هماهنگی میان قوای سه‌گانه و ادارة جدی در میان کارگزاران نظام وجود داشته باشد.

 ریشه‌کن کردن فساد اداری و اقتصادی در نمونه‌های مختلف آن اعم از رانت‌خواری، رانت‌خواهی، رشوه‌خواری، برخورد غیر مسئولانه با ارباب رجوع، چگونه امکان پذیر است طرح و برنامه در این زمینه چیست.  مشکل دیگر در افغانستان این است که تنوع اقلیمی و جمعیتی ادارة آن را بسیار دشوار می‌سازد. تاریخ گذشتۀ افغانستان، شاهد بی‌عدالتی‌های فراوان در توزیع منابع، امکانات و گاه رفتارهای تبعیض با برخی مناطق کشور بوده است.

 محرومیت‌زدایی از این مناطق نیازمند توجه بیش‌تر دولتمردان است. در این راستا و در جهت تعدیل تقسیمات اداری چه طرح و برنامه عملی تهیه شده است؟ آیا طرحی در جهت توزیع بودجه‌های عمرانی به‌صورت متوازن و عادلانه وجود دارد تا محرومیت‌های مضاعف برجای‌مانده از گذشته مرتفع شود؟

مهمترین حوزه ها سیاست خارجی است زیرا اقتدار و سربلندی و عزت افغانستان هدف نهایی سیاست خارجی دولت ها باید باشد. این مهم با در نظرگرفتن اصل عزت، حکمت و مصلحت باید پیگیری گردد.

بنا براین در سامان‌دهی به روابط خارجی و دستیابی به ثبات در مناسبات با کشورهای جهان چه استراتژی در راستای تأمین امنیت و منافع ملی روی دست گرفته شده است؟ در خصوص تدوین استراتیژی ها و طرح های مدون و مشخص در سیاست خارجی کشور نیازمند آنیم که سیاست داخلی کشور نیز به سامان باشد. اما از آنجای که فضای داخلی کشور یک فضای سردرگم و ناروشن است نمود آن در رفتار خارجی کاملا مشخص است. بی پروایی های که در رفتار سیاست خارجی افغانستان و جود دارد در درازمدت افغانستان را در منطقه آسیب پذیر می سازد. چاره کار در این است که ابتدا باید در داخل کشور و در سطح ملی یک نوع ثبات سیاسی در داخل به وجود بیاید. اما ائتلافها در این راستا  چه برنامه ی دارد این اجماع سیاسی در داخل افغانستان را چگونه بوجود می آورند؟ بدیهی است که در نبود چنین اجماع داخلی ثبات به وجود نمی آید و وقتی ثبات به وجود نیاید یک نظام سیاسی آشفته نمی تواند روابط خارجی پویا و موثری را با نظام بین الملل و منطقه داشته باشد.

به همین دلیل معمولا دیده می شود که افغانستان خود از کنش گران مهم سیاسی در سطح منطقه و جهان نیست بلکه تمام رفتارهای سیاسی و تصامیم بر اساس یک نوع عکس العمل و واکنش در برابر کنش گران دیگر است. به باور نگارنده تا زمانی که تعریف جامع و روشنی از منافع ملی نداشته باشیم و آنرا با یک اجماع ملی در داخل کشور تعریف نکنیم بعید است بتوانیم در روابط خارجی با کشورهای دیگر بتوانیم منفعتی کسب نماییم. بلکه صرفا پلی می شویم برای تامین منافع دیگران. متاسفانه عملکرد حکومت بگونه ای است که در درون کشور بیشتر به شقاقها و جدایی ها دامن می زند و سیاست های داخلی و خارجی کشور بگونه ای است که منافع علیای ملی در آن فراموش می شود. در داخل کشور انکشاف نامتوازن و ناعادلانه، فساد گسترده و همینطور سیاست های نا روشن جنگ و صلح اعتماد ملی را خدشه دار می سازد.

با توجه به آنچه گفته آمد سیاست خارجی کشور تنها زمانی می تواند چالش ها و موانع جدی خود را پشت سر بگذارد که در درون به یک ثبات و اقتدار ملی مبتنی بر اجماع ملی دست یابد. این اجماع و اعتماد گسترده ملی فراهم نمی شود مگر با تعریف سیاست های روشن و شفاف در قبال مسائل مهم جنگ و صلح، مبارزه با فساد، برقراری عدالت و توازن لازم در بازسازی کشور و ایجاد ظرفیت های برابر برای تمامی ساکنان کشور.

بایسته است ائتلافها و جریان های سیاسی شکل گرفته و در حال شکل گیری این مسائل را اولویت اصلی خود قرار داده و افغانستان را با شتاب و سرعت هر چه تمام تر به سمت شکوفایی هدایت نماید. در غیر این صورت هر چه زمان می گذرد افغانستان فرصت های بیشتری را از دست خواهد داد و ما شاهد یک فرآیندطولانی فرصت سوزی ها درکشور خواهیم بود.

اما در حوزه مشکلات و چالشهای اقتصادی نیز مردم منتظر اند ببینند بالاخره جریان های مختلف سیاسی چه طرح و برنامه مدونی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی کنونی ارائه می دهند. در مجموع این روزها کمتر از برنامه و طرح مدون سخن گفته می شود این درحالیست که باید این جریان ها برنامه ها وطرح های متفاوتی را در برابر مردم قرار دهند تا مردم بر اساس این طرح ها و برنامه ها به سمت آنان گرایش پیدا نمایند.